Foydalanuvchi:Akmalov Akrom/Qanday qilib Xitoy tilida "yo'q" deyish mumkin-barchasi rad etish haqida
Qanday qilib Xitoy tilida "yo'q" deyish mumkin-barchasi rad etish haqida
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shubhasiz, ko'pchiligingiz, Xitoy tilida "yo'q" deyishning eng keng tarqalgan usuli bo'lgan 不bù zarrachasini bilishadi. Bu mashhur "nihao" 你好 kabi keng tarqalgan. Ammo barcha salbiy jumlalar uchun zarracha 不 mos keladimi? Javob aniq-不 ！ - yo'q, Xitoy tilida hamma narsa oddiy emas! Ushbu keng tarqalgan so'z xitoylik "yo'q"deb aytishi mumkin bo'lgan ko'plab kontekstlarni anglatmaydi. Keling, noaniqlikni tugataylik va Xitoy tilida rad etishning barcha jihatlarini tushunaylik!
[tahrir | manbasini tahrirlash]Xitoy tilida "yo'q" deyishning bir necha yo'li bor, eng aniqidan boshlaylik:
[tahrir | manbasini tahrirlash]1. 不
Siz allaqachon ushbu shakl eng keng tarqalganligini bilasiz, u "ha/yo'q" degan oddiy savolga javob berishingiz yoki biron bir vaziyatni rad etishingiz kerak bo'lganda ishlatiladi.
O'zingizning qarashlaringiz va his-tuyg'ularingizni tushuntirishni, shuningdek, biror narsani rad etishni istagan misol:
—你爱不爱她？
nǐ ài bù ài tā
- Uni sevasizmi —
—我不爱她。
wǒ bù ài tā
- Men uni yoqtirmayman.
这个水果不好。
zhè ge shuǐguǒ bù hǎo
Bu meva yangi emas.
Agar vaziyat to'satdan o'zgargan bo'lsa, inkor qilish uchun 不 dan foydalanishingiz mumkin.
我不去上海了。
wǒ bú qù shànghǎi le
Men Shanxayga bormayman.
Aniq fakt inkor etilganda, foydalaning 不是 bù shì (bo'lma) yoki 不会 bù huì (qila olmaydi).
他不是中国人。
tā bú shì zhōngguó rén
U xitoylik emas.
—你会打篮球吗？
nǐ huì dǎ lánqiú ma
- Basketbol qanday o'ynashni bilasizmi?
—我不会打篮球。
wǒ bú huì dǎ lánqiú
- Men basketbol qanday o'ynashni bilmayman.
Biror narsaga taqiqni ifodalashda biz néng va kěyǐ kabi modal fe'llar bilan foydalanamiz.
你不可以这样做。
nǐ bù kěyǐ zhèyàng zuò
Siz buni qila olmaysiz.
这里不能抽烟。
zhèlǐ bùnéng chōuyān
Bu erda chekish taqiqlanadi.
2. 没 / 没有 + fe'l
Xitoy tilida o'tgan zamonni ifodalashning turli usullari mavjud, salbiy jumlalarni tuzishda bu haqda unutmaslik kerak.
[tahrir | manbasini tahrirlash]Birinchi, eng muhim qoida: "bor" fe'li bilan 有 yǒu faqat salbiy zarracha ishlatiladi 没 méi-没有 hech narsaga ega bo'lmaslik degan ma'noni anglatadi. Biz bu zarrachani biron bir voqea sodir bo'lmagan deb aytmoqchi bo'lganimizda, o'tmishdagi biron bir haqiqatni rad etganimizda ishlatamiz-boshqacha qilib aytganda, u o'tmishda sodir bo'lmagan deb aytamiz.
[tahrir | manbasini tahrirlash]他没回家。
tā méi huí jiā
U uyga kelmadi.
他没有吃饭。
tā méiyǒu chīfàn
U ovqat yemadi.
他没钱。
ta li qian
Uning puli yo'q.
这儿没有饭馆。
zhèr méiyǒu fànguǎn
Bu erda restoran yo'q.
3. Noyob rad etish 非, 无, 否, 勿
Inkorni ifodalashning juda rasmiy usullari mavjud, masalan, 非 fēi, 否 fǒu, 无 wú va 勿 wù so'zlari bilan. Ular bizga qadimgi Xitoy matnlaridan kelgan va ko'pincha yozma ravishda ishlatiladi.
非 fēi: xato; qarshilik; e'tiroz; va prefikslar yo'q-, holda-, qarshi-.
问题在你，而非她。 = 问题在你，而不是她。
wèntí zài nǐ, ér fēi tā = wèntí zài nǐ, ér bùshì tā
Muammo siz, u emas.
这是非法的 = 这是不合法的
zhè shì fēifǎ de = zhè shì bù héfǎ de
Bu noqonuniy.
无 wú: mavjud emas; hech narsa yo'q; hech narsa yo'qligi-ko'pincha saytlardagi to'ldirilmagan shakl maydonlari shunday belgilanadi.
无人生还 = 没有人活着回来
wú rénshēng huán = méiyǒu rén huózhe huílái
Hech kim tirik qaytib kelmadi.
无法知道 = 没有办法知道
wúfǎ zhīdào = méiyǒu bànfǎ zhīdào
Bilishning imkoni yo'q.
否 fǒu: inkor qilish-ko'pincha shìfǒu tuzilishida ishlatiladi (jumlaga "...yoki yo'q"qo'shilganda).
是否正确 = 是不是正确
shìfǒu zhèngquè = shì bùshì zhèngquè
Bu to'g'rimi yoki yo'qmi?
我否定了她的计划。
wǒ fǒudìng le tā de jìhuà
Men uning rejasini rad etdim.
勿 wù: yo'q — asosan uning yordami bilan ular hech kimni biron narsadan tiyishadi yoki ko'ndiradilar.
请勿打扰 = 请不要打扰
qǐng wù dǎrǎo = qǐng bú yào dǎrǎo
Iltimos, xavotir olmang.
Va nihoyat, Konfutsiy aytganidek:
[tahrir | manbasini tahrirlash]非礼勿视、非礼勿听、非礼勿言、非礼勿动
fēilǐ wù shì, fēilǐ wù tīng, fēilǐ wù yán, fēilǐ wù dòng
Odobsizlikka qaramang; odobsizlikka quloq solmang; odobsizlik demang; odobsizlik qilmang.