Eurynome
Yevrinoma, Evrinoma (qadimgi yunoncha: Εὐρυνόμη) — qadimgi yunon mifologiyasida okeanida, Okean va Tetisning qizi[1]. Harmoniya maʼbudasining xizmatkori[2].
Nomning kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Evrinoma nomi ikki qismga boʻlingan, bu yerda eury „keng“ degan maʼnoni anglatadi va nome protohind-yevropa ildizli *nem-, „tarqatish, uzalish“ ga mos keladi. Bu ildizdan olingan so‘zlar keng maʼnoga ega. Evrinoma misolida bu ismning ikkita asosiy maʼnosi „sayyor“ yoki „hukmdor“ dir.
Robert Greyvs Evrinomada oy maʼbudasini koʻrgan, u neolit davridagi Yevropaning yunonlargacha boʻlgan ona maʼbudasidan kelib chiqqan. Bu holatda -nome „koʻchmanchi“ degan maʼnoni anglatadi. Koʻchmanchi yaylovlar yoki chorva boqish uchun „taqsimlangan“ yerlarni qidirib yuradi. Agar „hukmdor“ maʼnosidagi -nome haqida gapiradigan boʻlsak, u qonun va adolatni „taqsimlovchi“dir.
Biroq bu holatlar hech birining Evrinomaning ehtimoliy ona maʼbuda sifatidagi maqomiga hech qanday aloqasi yoʻq. Agar Evrinoma yunonlargacha boʻlgan maʼbudaning vorisi boʻlsa, uning nomi yunoncha emas, yunonlargacha ismlardan boʻlishi kerak. Agar ism hind-yevropacha boʻlsa, tilni oʻzgartirish jarayonida yunonchaga evrilgan boʻlishi mumkin. Agar u hind-yevropacha boʻlmasa, unda nom oʻzgarishi natijasi yoki eng yaqin yunoncha omonimning tanlanishi boʻlishi mumkin.
Mifologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mifologik anʼanaga koʻra, Evrinoma qadimgi okeanidalardan biri edi. Zevsning uchinchi xotini sifatida u xaritlar Yevfrosin, Aglaya va Taliyani[3] tugʻdi (baʼzi versiyalarga koʻra, bular Okeanning qizlari). Bundan tashqari, bir versiyaga koʻra, u Zevsdan Asopni tugʻdi[4]. Fetida bilan birga u Gefestga[5] Olimpdan tashlangandan soʻng enagalik qildi. Xaritlardan biri keyinchalik uning xotini boʻldi.
Okeanida Evrinoma yana bir Evrinoma bilan chambarchas bogʻliq, u Titanlar hukmdori hamda Kronos va Reya hokimiyatni qoʻlga kiritgunga qadar Olimpusda (Ferekid Sirskiyga koʻra) hukmronlik qilgan Ofionning rafiqasidir[6]. U Reya[7] bilan qoʻlma-qoʻl jang qilgan, lekin magʻlubiyatga uchrab, Tartarga tashlangan[8].
Hurmatlash[tahrir | manbasini tahrirlash]
Evrinoma ibodatxonasi Arkadiyadagi Figaliyada, Neda va Limaks daryolarining qoʻshilish yerida joylashgan. Muqaddas joy ochilganda yiliga bir marta koʻrinadigan yogʻoch haykalda u suv parisi timsolida tasvirlangan — tanasining yuqori qismi ayol va pastki qismi baliq[9]. Haykal oltin zanjirlar bilan oʻralgan. Evrinomaning oʻgʻli Asop Sikioniyaning qoʻshni mintaqasi yaqinidagi daryo maʼbudi boʻlgan.
Arkadiyaliklar sigʻinadigan baliq dumli maʼbuda Evrinoma, Ofionning xotini, Tefida, Okeanning xotini, Evrinoma, xaritlarning onasi, Neda daryosi maʼbudasi yoki hatto, Artemidaning timsollaridan biri boʻlishi mumkin.
Bugungi kunda[tahrir | manbasini tahrirlash]
1863-yilda kashf etilgan asteroid (79) Evrinoma nomi bilan atalgan.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Mifologik lugʻat / Bosh. muh. Meletinskiy Y. M. — M .: Sovet Ensiklopediyasi, 1990-y — 672 b.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Gesiod. Teogoniya 358; Gigin. Mifi. Vvedenie 6
- ↑ Nonn. Deyaniya Dionisa XLI 311
- ↑ Gesiod. Teogoniya 907; Kallimax, fr. 384 Pfayfer; Psevdo-Apollodor. Mifologicheskaya biblioteka I 2, 2; 3, 1
- ↑ Psevdo-Apollodor. Mifologicheskaya biblioteka III 12, 6
- ↑ Гомер. Iliada XVIII 398
- ↑ Apolloniy Rodosskiy. Argonavtika I 503—507
- ↑ Sxolii k Likofronu. Aleksandra 1191 // Primechaniya N. A. Chistyakovoy v kn. Аполлоний Родосский. Аргонавтика, М., 2001 — 184 bet.
- ↑ Likofron. Aleksandra 1197
- ↑ Pavsaniy. Opisanie Elladi VIII 41, 4.6