Dnestr boʻyi mojarosi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Dnestr boʻyi mojarosi (Moldaviya-Dnestr boʻyi moʻjarosi, Dnestr boʻyi-Moldava mojarosi) (rumincha: Conflictul din Transnistria) - Moldova va tan olinmagan Dnestr boʻyi Moldaviya Respublikasi oʻrtasidagi moʻjaro.

Sovet davrida boshlangan ijtimoiy-siyosiy mojaro[1] (1989-yil), Moldova SSSR tarkibidan chiqqanidan keyin keskinlashdi va 1992-yilda koʻplab qurbonlarga olib kelgan qurolli qarama-qarshilikka aylandi[2]. Rossiyaning harbiy aralashuvidan soʻng janglar toʻxtatildi[3].

Georghe Gimpu Kishinyovdagi Oliy Kengash binosi tepasida Ruminiya bayrog‘ini ko‘tarmoqda

Mojaro hozirgacha siyosiy yoʻllar bilan hal etilmagan. Mojaroning qurolli bosqichi 1992-yil 1-avgustida yakunlandi. 1992-yil 7-iyulda Rossiya va Moldova nizoni tinch yoʻl bilan hal qilish rejasini imzoladilar; keyin, 21-iyulda, Dnestriya boʻyi tomoni rozi boʻlgandan soʻng mojaro tinch yoʻl bilan kelishuv bitimi bilan ayrim vaqtga yakunlandi; 29-iyulda Rossiya tinchlikparvar kuchlari Benderi va Dubossariga kiritildi[2][4],. 1992-yil 1-avgustida nizolashayotgan tomonlarning qurolli tuzilmalarini ajratish tugallandi[5].

Hozirgi vaqtda mojaro zonasida xavfsizlik Rossiya Federatsiyasi[2], Moldova Respublikasi, Dnestr boʻyi Moldoviya Respublikasi harbiy kontingentlari va Ukrainadan harbiy kuzatuvchilarni oʻz ichiga olgan Birlashgan tinchlikparvar kuchlar tomonidan taʼminlanadi. Rossiya, Ukraina va YeXHT vositachiligida boʻlib oʻtgan koʻplab muzokaralar davomida Dnestr boʻyi maqomi boʻyicha kelishuvga erishib boʻlmadi. Mojaro tomonlari oʻrtasidagi munosabatlar keskinligicha qolmoqda. Moldova tomoni bir necha bor Rossiya qo‘shinlarining mintaqadan olib chiqilishi tarafdori bo‘lgan. 2022-yilda Rossiya Ukrainaga bostirib kirgandan soʻng, Moldava prezidenti Maya Sandu Rossiyadan oʻz qurolli kuchlarini Dnestr boʻyidan olin chiqishini soʻradi, sababi bu Moldavaning mustaqilligini buziyatganini eʼlon qildi[6].

2022-yilda mojaroning kuchayishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2022-yil 15-martda Yevropa Kengashi Parlament Assambleyasi oʻzgartirishni qabul qildi, unga koʻra Pridnestroviya viloyati Rossiya tomonidan bosib olingan deb tan olingan. Qarorga ko'ra, Rossiya Moldovaga qarshi harbiy tajovuzkorlik aktini amalga oshirdi[7].

22-aprel kuni Markaziy harbiy okrug qo‘mondoni o‘rinbosari, general-mayor Rustam Minnekaev vazifalardan biri Ukraina janubi ustidan to‘liq nazorat o‘rnatish ekanligini, bu Dnestr bo‘yiga chiqish imkonini berishini, uning so‘zlariga ko‘ra, bu yerda sodir etilgan jinoyatlar sodir etilganligini aytdi[8].

25-aprel kuni Dnestr boʻyi Ichki ishlar vazirligi xabar berishicha [9], taxminan soat 17:00da Tiraspoldagi Manoilov va Karl Marks koʻchalari kesishmasida joylashgan Davlat xavfsizlik vazirligi binosida bir nechta portlashlar sodir boʻlgan. Ukraina Mudofaa vazirligining Bosh razvedka boshqarmasi Tiraspoldagi portlashlarni "Rossiya maxsus xizmatlari tomonidan rejalashtirilgan provokatsiya" deb hisoblaydi[10]. Donetsk Xalq Respublikasi rahbari Denis Pushilin bosqinning yangi bosqichiga tayyorgarlik koʻrishga chaqirdi, bu Dnestr boʻyida sodir boʻlgan voqealardan keyin zarur boʻlgan edi[11]. Rasmiylarning xabar berishicha, Dnestr boʻyi uchta terakt qayd etilgan edi: Davlat xavfsizlik vazirligi binosida, Parkani qishlogʻidagi harbiy qismida va Mayak qishlogʻi yaqinidagi radio va televidenie markazi minorasida.

Voqealarning fonida Dnestryanı hukumati terrorchilik tahdidining qizil darajasini joriy qildi, bu xavfsizlikni taʼminlash uchun qoʻshimcha chora-tadbirlar koʻrishni nazarda tutadi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Московский комсомолец, 07.08.2012. Конфликт глубокой заморозки. Марина Перевозкина. Опубликован в газете «Московский комсомолец» № 26009 от 8 августа 2012
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Харитонова Н. И. Приднестровье: война и перемирие (1990—1992 гг.) (Wayback Machine saytida 2015-07-06 sanasida arxivlangan) // Новый исторический вестник. — 2008. — № 17 (1).
  3. ↑ История Республики Молдова. С древнейших времён до наших дней, Кишинёв, 2002 — 335 bet. 
  4. ↑ „«Приднестровье в зеркале времён»: 20 лет без войны“ (deadlink). 2015-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 2-may.
  5. ↑ „В ПРИДНЕСТРОВЬЕ В ДЕНЬ ОКОНЧАНИЯ ВОЙНЫ 1992 ГОДА ПОМИНАЮТ ПОГИБШИХ ЗАЩИТНИКОВ ПРИДНЕСТРОВСКОЙ МОЛДАВСКОЙ РЕСПУБЛИКИ“ (deadlink). 2015-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 2-may.
  6. ↑ „Президент Молдовы потребовала вывести войска РФ из Приднестровья“. Qaraldi: 2022-yil 25-may.
  7. ↑ „Consequences of the Russian Federation's aggression against Ukraine“ (en). PACE. PACE (official website) (2022-yil 15-mart).
  8. ↑ „В Минобороны назвали задачи второго этапа спецоперации на Украине“. tass.ru. Qaraldi: 2022-yil 22-aprel.
  9. ↑ „В Приднестровье в здании МГБ произошло несколько взрывов. Местное МВД подтвердило информацию (ОБНОВЛЕНО)“ (ru-RU). NewsMaker (2022-yil 25-aprel). Qaraldi: 2022-yil 26-aprel.
  10. ↑ „(DOC) Украинская разведка: Взрывы в Приднестровье — "спланированная провокация российских спецслужб"“ (ru-RU). NewsMaker (2022-yil 25-aprel). Qaraldi: 2022-yil 26-aprel.
  11. ↑ Р. И. А. Новости. „Пушилин заявил о необходимости нового этапа операции после освобождения ДНР“ (ru). РИА Новости (26-aprel). Qaraldi: 2022-yil 26-aprel. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Dnestr_boʻyi_mojarosi&oldid=3621193" dan olindi