Dievas
Dievas (Dievs, Diev, Deyvs, litovcha: dievas, latishcha: dievs, latg. divs, prussiya. deiws — soʻzma-soʻz Xudo) — Boltiq mifologiyasida osmon xudosi, xudolar orasida asosiysi[1]. Dievas odatda passiv xudo sifatida taqdim etilgan va odamlarning taqdiriga bevosita taʼsir qilmagan.
Panteon[tahrir | manbasini tahrirlash]
Etnograf Pyotr Petrovich Shmidt Yer maʼbudasi Zemes-mateni Dievasning rafiqasi deb hisoblagan, u birgalikda hind-evropalik ona yer va ota osmon juftligini tashkil qilgan[2]. Dievsning ikkita oʻgʻli bor, qadimiyroq shaklda — oʻgʻli Usinsh va qizi Layme[3][1]. Latviya xalq qoʻshiqlarida Dievsning bolalarini boshqa urf-odatlarning ilohiy egizaklari bilan bogʻlaydigan motivlar va ramzlarning parchalari saqlanib qolgan.
Mifologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
1252-yilgi Volin yilnomasida yashirincha sigʻiniladigan xudolar sanab oʻtilgan: „jryashe bogom svoimi vtain, pervomu Nʼnadevi, i Telyavelyu, i Diverikʼzu“ Nomida — diev elementi ajralib turadigan Nnadey va Diverikzu Dievasga ishora qilishi mumkin. Gʻarbiy rus kotibi Ionn Malalaning 1261-yildagi „Xronika“ tarjimasidagi qoʻshimchasida aytilishicha, temirchi xudo Telyavel Perkunas (yoki xudo Soviy) uchun quyoshni quygan va uni Dievas (Anday deb ham ataladi) yaqinida osmonga qoʻygan[1].
Litva mifologiyasida Dievas faqat otlari bilan, otda yoki aravada, oʻzining boy bezatilgan qoʻrgʻoni joylashgan baland togʻdan tushayotgan holda paydo boʻladi. Novdalarning oʻsishiga va qoʻshchilarning ishiga xalaqit bermaslik uchun u yerga asta-sekin tushadi. Uning vazifalaridan biri qishloq xoʻjaligi: javdarning oʻsishini tezlashtiradi va begona oʻtlarning oʻsishini toʻxtatadi. Osmon xudosi Dievas va uning rafiqasi Jemina, yer maʼbudasi — Boltiqboʻyi va slavyan xalqlariga xos boʻlgan ona yer va ota osmonning arxetipik juftligi[4].
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Okopyrms — Prussiya xudolar panteonida eng yuqori oʻrinni egallagan xudo.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Ivanov Vyach. Vs., Toporov V. N. Dievas // Mifi narodov mira: Ensiklopediya. M., 1980. — T. 1. — S.153-158. — Baltiyskaya mifologiya
- ↑ BĚTÁKOVÁ, Marta Eva; BLÁŽEK, Václav. Энциклопедия балтийской мифологии. Прага: Libri, 2012 — 213—215 bet. ISBN 978-80-7277-505-7.
- ↑ Lautenbachs J., Deews un welns, Riga, 1885; Biezais H., Die Himmlische Gstterfamilie der alten Letten, Uppsala, 1972.
- ↑ Гимбутас М.. Балты. Люди янтарного моря. Центрполиграф, 2004.