Deggaron masjidi sahifasining manbasini koʻrish

{{Masjid
|Oʻzbekcha nomi=Deggaron masjidi
|Asl nomi=
|Tasvir= 
|Mamlakat=Oʻzbekiston
|Hudud=[[Karmana]]
|Shahar=
|Manzil=
|Koordinatalar=
|Meʼmoriy uslub=Markaziy Osiyo meʼmorchiligi
|Binokorlik tashabbuschisi=
|Asosiy sana=XI asr
|Imom=
|Maqomi=Faoliyat ko'rsatmoqda
|Minoralar soni=|Minoralar balandligi=
|Qurilish materiali=Pishiq g'isht
}}
'''Deggaron masjidi''' — [[Navoiy viloyati]] Karmana tumani gʻarbida Hazora [[qishloq|qishlogʻi]]dagi [[meʼmorlik|meʼmoriy]] [[yodgorlik]]. [[VIII asr|8]]—[[IX asr|9-asr]]larda [[qurilish|qurilgan]] [[bino]] oʻrniga [[XI asr|11-asr]]da masjid bunyod etilgan. Keyinchalik [[degrezlik|degrez]] (choʻyangar) [[usta]]larning [[mahalla]] [[guzar]]ida joylashgani uchun Deggaron masjidi deb nomlangan. Inshoot Zarafshon daryosining chap qirgʻogʻida, endilikda vayronaga aylangan, lekin avvallari yaxshi mustahkamlangan himoyalangan qishloq hududida barpo etilgan. Keyinchalik Deggaron qishlogʻi masjiddan sal nariroqdagi hududga siljigan<ref>{{kitob manbasi |last1=I. Sulaymonov |title=Navoiy |publisher=Toshkent Ma'naviyat 2012 |isbn=978-9943-04-197-4 |page=42 |accessdate=26-iyul 2023-yil}}</ref>.

Tashki koʻrinishi kub shaklida, usti [[gumbaz]]lar bilan yopilgan, xona ichida pishiq [[gʻisht]]dan 4 [[gula]] ([[ustun]]) ishlangan. Qolgan [[devor]]i xom gʻishtdan tiklanib, [[yuza]]si pishiq gʻisht bilan qoplangan. 4 [[rukn]]-ustun (diametri 128 [[santimetr|sm]]) [[xonaqoh]] ichini devorsiz 9 qismga ajratgan, markaziy qismi nisbatan yirikroq gumbaz bilan yopilgan, boshqa qismlarga — bir tomonidan devorga, qarshi tomonidan ustunga tayantirib yana 8 ta kichik gumbaz ishlangan. [[XX asr|20-asr]]da [[masjid]]ning [[janub|jan.]] va [[sharq]]ida xonaqohga taqab sinchkor [[ayvon]] qurilgan, jan. ayvon bir qator ustunli, sharqiysi (jan. ayvonga nisbatan [[2 (son)|ikki]] hissa keng) ikki qator ustunli. Ayvon ustunida binoning 1910-yilda [[qayta qurish|qayta qurilgani]] qayd etilgan. Keyinchalik ayvonlari vayron boʻlgan. Deggaron masjidi [[islomiyat]] davrining [[Oʻrta Osiyo]]da saqlanib qolgan qad. sajdagohi sifatida meʼmoriy oʻziga xosligi va sodda salobati bilan [[diqqat]]ga sazovor.

Masjid haqida tarixchilar va arxeologlar turli xil fikr bildiradilar. Rus arxeologi [[Vasiliy Shishkin]] Deggaron masjidi VIII—IX asrlarda avvaldan maxsus tayyorlab qoʻyilgan pishiq gʻishtdan barpo etilgan degan maʼlumot beradi. Shishkinning qoʻshimcha qilishicha, masjid Ermitaj hamda Oʻzkomtaris ekspeditsiyasi vakillari tomonidan 1934-yilning may oyida ochilgan<ref>{{Kitob manbasi |title=Архитектурные памятники Бухары |author=Василий Шишкин |publisher=Изд-во Ком. наук УзССР, Ташкент 1936 |page=32}}</ref>. Keyinchalik arxeolog [[Aleksandr Yakubovskiy]] 1939-yilda Deggaron masjidi tarixini oʻrganishga kirishgan. A.Yakubovskiy maʼlumotlariga koʻra, Deggaron masjidi Buxoroda joylashgan Ismoil Somoniy maqbarasidan ham qadimiyroqdir. Adabiyotshunos olim Natan Mallayev Deggaron masjidi XI asrda barpo etilgan deb maʼlumot bergan<ref>{{Kitob manbasi |title=Buxoro xonligida Karmananing tutgan o'rni (XVI asr) |author=A.Qandaharov |page=50 |publisher=Toshkent 2016 |isbn=978-9943-4648-9-6}}</ref>. Uning aytishicha Qoraxoniylar va Xorazmshohlar hukmronligi davrlarida bir qancha binolar qurilgan va ularning baʼzilari saqlanib qolgan. Ulardan biri Hazora qishlogʻida joylashgan XI asrda barpo etilgan Deggaron masjididir<ref>{{Kitob manbasi |title=Karmana tarixi |author=O.Hayitova, X.Qurbonov |publisher=Toshkent "Mashhur-press" 2018 |page=151 |isbn=978-9943-51-63-5-9}}</ref>. Tarixiy obida zardushtiylik dini anʼanalari boʻyicha qurilgan.

Deggaron masjidi sovetlar hukmronligi yillarida taʼmirtalab ahvolga kelib qolgan edi. 1975-yilda masjidni taʼmirlash ishlari olib borilgan. Rekonstruksiya ishlarida hazoralik ustalar ishtirok etgan. Ular masjidning old qismiga peshayvon oʻrnatib, uning asl koʻrinishiga olib kelishga harakat qilganlar. Keyinchalik masjid ichida muzey tashkil qilingan. Mezeyga qadimiy jihozlar va ashyolardan iborat eksponatlar qoʻyilgan. Deggaron masjidining qurilishi bu davrda Hazora hududida hunarmandchilik, savdo ishlari rivojlanganligi bilan bogʻliqdir.

== Manbalar ==
{{manbalar}}
== Adabiyot ==
* [[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
 {{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->

[[Turkum:Oʻzbekiston meʼmoriy yodgorliklari]]
[[Turkum:Navoiy viloyati masjidlari]]
[[Turkum:Qoraxoniylar meʼmorchiligi]]


{{chala}}