Daimler Motorkutsche

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Daimler Motorkutsche (nemis tilidan „Daimler motorli aravasi“ deb tarjima qilingan[1], baʼzan Daimler avtomobili[2][3][4] deb atashgаn. Motorli arava, toʻrt gʻildirakli mexanik transport vositasining birinchi prototipi boʻlib, ichki yonuv dvigateli bilan jihozlаngаn[5]. 1886-yilda nemis muhandislari Gottlib Daimler va Vilgelm Maybax tomonidan ishlab chiqilgan[5][6][7]. Model juda koʻp ishlab chiqilmagan, faqat yuqori tezlikda va ixcham Daimler va Maybach dvigatellarini turli xil transport vositalarida ishlatish mumkinligini isbotlash uchun eksperimental maqsadlarda foydalanilgan. Daimler Motorkutsche va Karl Benzning birinchi yon mashinasi avtomobilsozlik sanoatining rivojlanishida muhim rol oʻynagаn va bu sanoat sohasida jahon bozorida muayyan anʼanalarga asos solgan.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mercedes-Benz muzeyidagi Daimler aravasi

1886-yil 8-martda Gotlib Daymler rafiqasi Emmaning tug‘ilgan kuniga sovg‘a sifatida Shtutgartdagi „Wilhelm Wimpff & Sohn“ firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan. U hech qachon bunday sovgʻa olmagan. Nemis dizayneri transport vositasini oʻz dizaynidagi dvigatel bilan jihozlashni rejalashtirgan. 1885-yilda Vilgelm Maybax bilan birgalikda ishlab chiqilgan. Daimler Reitwagen mototsiklida sinab koʻrishgan ular vagon bilan jihozlangan. U 1886-yil avgust oyida muhandisga topshirilgan[7][8]. Bir yil oldin ishlab chiqilgan ichki yonuv dvigateli baʼzi oʻzgarishlarga duch kelgan. Uning maksimal quvvati 0,8 kVt (1,1 ot kuchi)[9], motorli aravachaning maksimal tezligi 18 km / soat ga yetadi[6][10][11]. Daimlerning motorli aravasi ichki yonuv dvigateli va toʻrt gʻildirakli birinchi avtomobil boʻlgan. Benz Patent-Motorwagendan farqli uch gʻildirakli tuzilma edi. Gottlibning birinchi avtomobili anʼanaviy boshqaruv moslamasi boʻlgan valsiz oddiy vagon edi[6][12][13]. 1886-yilda Daimler uyining keng bogʻlari boʻylab sinov paytida motorli aravani koʻrish mumkin[14]. Avtomobilning birinchi prototipi mahalliy yoʻllar[15] boʻylab vaqti-vaqti bilan yashirin yurishlarga chiqgan. Keyinchalik Kanstatt[16] koʻchalari boʻylab ochiq harakat qilgan. 1887-yilda sinovdan soʻng dvigatelni sovutish usuli havodan suyuqlikka oʻzgartirilgan[17]. Shu maqsadda muhandislar orqa oʻrindiqlar ostiga katta radiator oʻrnatganlar. 1888-yilda Daimlerning motorli aravasi gazetada paydo boʻlgan. U yerda „eksperimentlar yoʻl transporti uchun ham kengaytirilgan“[18]. Nemis dizayneri avtomobilni ishlab chiqishni davom ettirishni oʻylamagan[7].

Hozirgi holati[tahrir | manbasini tahrirlash]

1961-yilda Germaniya hukumati Daimlerning birinchi motorli yon mashinasi tasvirlangan pochta markasini chiqargan. Bir muncha vaqt ichida ichki yonuv dvigatelli birinchi toʻrt gʻildirakli avtomobil va Daimler Standuhr dvigatelining oʻzi nusxasini Myunxendagi Germaniya muzeyida topish mumkin[19]. „Daimler Motorkutsche“ modelining reproduktsiyasi hozirda Germaniyaning Shtutgart shahridagi Mercedes-Benz muzeyida saqlanmoqda [20].

Dizayni[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mercedes-Benz muzeyidagi Daimler Standuhr dvigateli

Toʻrt gʻildirakli transport vositasining birinchi prototipining asosiy texnologik komponenti yoʻlovchilar oʻrtasida vertikal ravishda joylashgan. Quvvat blokining dizayni volanli, bitta avtomatik va vertikal ravishda oʻrnatilgan bitta silindrni nazarda tutgan. Sovutish havo oqimi yordamida amalga oshirildi. Dizayn havoning dvigatelga kirib borishini taʼminlaydi, keyin yoqilgʻi qatlamidan oʻtadi va shu tarzda olingan portlovchi aralashma silindrlarga kiradi. Yonilgʻi sifatida kerosin yoki neft ishlatiladi. Avtotransportda yonilgʻi baki yoʻq edi, lekin 2 litr yoqilgʻi toʻgʻridan-toʻgʻri karburatorda joylashgan boʻla[21]. Blokining quvvati 650 aylanish tezligida 1,1 ot kuchini tashkil etadi va maksimal tezlik 950 ga teng. Yuqori tezlikda ishlaydigan Daimler dvigateli Nikolaus Otto quvvat blokidan sezilarli darajada farq qiladi[22] va aylanish tezligi oʻsha davrdagi gaz dvigatellariga qaraganda 4-5 baravar yuqori boʻlgan.

Shassi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Daimler motorli vagonli pochta markasi, 1961 yil

Toʻrt oʻrinli[6][23] avtomobilning tanasi oʻsha davrning oʻzgartirilgan klassik murabbiyi edi[24]. Ramka yogʻochdan yasalgan va metall konstruktsiyalar yordamida kerakli joylarda mustahkamlangan. Uning zamonaviy koʻrinishida hech qanday suspenziya yoʻq edi. Modelning ikkala tomoni elliptik buloqli qattiq oʻqlar bilan jihozlangan[21]. Rulda yuk mashinasi traktorini ulash moslamasi boʻlib, tishli sektor va tishli uzatma orqali boshqarilgan. Transmissiya sifatida avtomobilga ikkita oldinga uzatma va ikki bosqichli kasnaklar toʻplamiga tizim oʻrnatilgan, u orqaga uzatma bilan jihozlanmagan[21]. Boshqarish qoʻl tutqichini almashtirishga reaksiyaga kirishgan kamarlar yordamida amalga oshirilgan. Dvigatel momenti orqa gʻildiraklarga[25] uzatuvchi milga ulangan tekis kamar yordamida uzatilgаn, uning viteslari tashqi tishli halqalarni boshqargan. Tormoz mexanizmi faqat toʻxtash tormozidan iborat boʻlib, unga taʼsir qilganda avtomobilning orqa gʻildiraklari tormoz prokladkalarining kuchi bilan toʻsib qoʻyilgan[21] . Avtomobil old tomonida diametri 930 mm va orqa tomonida 1165 mm boʻlgan turli oʻlchamdagi yogʻoch aravachali gʻildiraklar bilan jihozlangan. Ular kengligi 37 mm boʻlgan metall shinalar bilan jihozlangan[21] .

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „125 лет инновационного творчества: от патентованной моторизованной коляски Бенца до второго изобретения автомобиля“. Mercedes-Benz (31 января 2011). 2017-yil 19-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 19-yanvar.
  2. ↑ Анатолий Хуторов. Во власти мотора, 2-е изд, Современник, 1995 — 84 bet. 
  3. ↑ Gianni Marin, Andrea Mattei. The Motor Car: An Illustrated History. A. Blond, 1962. 
  4. ↑ Academic American encyclopedia. Grolier Incorporated, 1994 — 246 bet. ISBN 9780717220533. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Hanno Ballhausen, Ute Kleinelümern. Die wichtigsten Erfindungen der Menschheit: geniale Ideen, die die Welt veränderten. wissenmedia Verlag, 2008 — 182 bet. ISBN 357714646X. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Золотов Антон Владимирович. Легковые автомобили. Росмэн, 2009 — 9 bet. ISBN 9785353037118. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 „Daimler motor carriage, 1886“ (en). Публичный архив Mercedes-Benz. 2017-yil 19-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 19-yanvar.
  8. ↑ „Andy Warhol. Daimler Motorkutsche (1886), 1986“ (en). Daimler Art Collection. 2017-yil 19-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 19-yanvar.
  9. ↑ Konrad Reif. Bosch Grundlagen Fahrzeug- und Motorentechnik: Konventioneller Antrieb, Hybridantriebe, Bremsen, Elektronik, Bosch Fachinformation Automobil. Springer-Verlag, 2011 — 151 bet. ISBN 3834883204. 
  10. ↑ Отто Юльевич Шмидт. Большая советская энциклопедия. Советская энциклопедия, 1930. 
  11. ↑ „Legend 1: Daimler Motorized Carriage“ (en). Mercedes-Benz. 2017-yil 19-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 19-yanvar.
  12. ↑ Артемова О.В., Балдина Н.А., Вологдина Е.В. и др.. 365 рассказов об удивительных открытиях. Росмэн, 2007 — 28 bet. ISBN 5353026152. 
  13. ↑ Rodney Dale. Early Cars, Discoveries and inventions. Oxford University Press, 1994 — 52 bet. ISBN 0195210026. 
  14. ↑ A. J. Jacobs. The New Domestic Automakers in the United States and Canada: History, Impacts, and Prospects. Lexington Books, 2015 — 21 bet. ISBN 9780739188262. 
  15. ↑ Peter Roberts. History of the Automobile. Exeter Books, 1984 — 18 bet. ISBN 0671071483. 
  16. ↑ Eugen Diesel. From engines to autos: five pioneers in engine development and their contributions to the automotive industry. H. Regnery Co., 1960. 
  17. ↑ „Mercedes-Benz Museum - Mythos 1: Daimler Motorkutsche“ (de). Mercedes-Benz. 2017-yil 28-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 28-mart.
  18. ↑ Erik Johnson. Mercedes: Nothing But the Best. Book Sales, 1998 — 12 bet. ISBN 9780785809371. 
  19. ↑ „Motor Vehicle Engine ”Standuhr”, 1887“ (en). Немецкий музей. 2017-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 29-mart.
  20. ↑ Jack Altman. Discover Germany, 2-е изд, Berlitz, 1994. 
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 „Daimler motor carriage“ (en). Публичный электронный архив Mercedes-Benz. 2017-yil 28-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 28-mart.
  22. ↑ Dieter K. Buse, Juergen C. Doerr. Modern Germany: an encyclopedia of history, people, and culture, 1871-1990. Garland Pub., 1998. ISBN 0815305036. 
  23. ↑ Tom Collins. The Legendary Model T Ford: The Ultimate History of America's First Great Automobile. Krause Publications, 2007 — 31 bet. ISBN 0896895602. 
  24. ↑ Американская автомобильная ассоциация. Teacher's manual for Sportsmanlike driving, 2-е изд, The Association, 1948. 
  25. ↑ Brian Williams. Karl Benz, Pioneers of science. Scholastic Library Publishing, 1991 — 34 bet. ISBN 9780531184042.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Daimler_Motorkutsche&oldid=4208425" dan olindi