Chinuklar

Chinuk xalqining sadr toʻsinli uyining 2005-yildagi toʻliq namunasi. uz: Ridgefield milliy yovvoyi tabiat qoʻriqxonasi

Chinuk, Chinuki (shinuk) — Amerika Qoʻshma Shtatlarining shimoli-gʻarbiy qismidagi hind xalqlari guruhi.

Tillari va tarqalishi

Yevropaliklarning kirib kelish davridagi chinuk hududining xaritasi.

Pol Keyn. Chinuk qabilasining ayoli, bolasi bilan. 1848-1852-yillar

Chinuk Kolumbiya daryosining quyi oqimida yashagan.

Chinuklar shinuk (chinuk): katlamet, Quyi Shinuk (Chinuk) va Yuqori Shinuk (Multnomah, Kiksht va boshqa) tillarda gaplashganlar. Hozirda ular deyarli butunlay yoʻqoldi va chinuk xalqi ingliz tilida gapirishga oʻtdilar. Faqat vasko-vishramning yuqori shinuk shevasida 4 kishi gapiradi.

Qabilalar: pastki — chinuk, clatsop, yuqori — katlamet, vakaykam, katlapatl, maltnomax, klakamas.

Yevropaliklar bilan toʻqnashuvdan oldin, chinuk xalqi klamat bilan savdo aloqalarini qoʻllab-quvvatlaganlar.

18-asrda koʻpchilik chinuk aholisi turli kasalliklar tufayli vafot etishgan. Qolganlari yevropaliklar yoki salish kabi boshqa hindlar bilan qoʻshilib ketgan. Hozirda chinuk vakillari 900 kishini tashkil etadi. Ular tarqoq yashaydilar.

Xoʻjalik faoliyati

Pol Keyn.  Oregon shtatidagi Maunt-Gud togʻi fonidagi chinuklarning kichik uyi. 1851-1856-yillar

Baʼzi qabilalar shimoliy-gʻarbiy Amerika qirgʻoqlari hindlarga, bir qismi — plato hindulariga mansub. Asosiy mashgʻulotlarni baliq ovlash, ovchilik, yigʻish (rezavorlar, suv osti valato ildizlari, kamas piyozlari, qirqquloq va tuproqli pechda pishiriladigan turli ildizlar) tashkil qiladi. Yogʻochdan oʻyib idishlar yasash, savat toʻqish, savdo kabi hunarlar rivojlangan. Dentalium chigʻanoqlari yoki marjonlar ekvivalent sifatida hizmat qiladi. Eng ommabop transport turi — baland kamonli va forshtevenli toʻlqinqaytargichli oʻyib ishlangan kanoe hisoblanadi.

Turar joyi — sadr taxtasidan yasalgan toʻrtburchak uylar (qishki doimiy). Yozda vaqtinchaliklari ham quriladi — oʻt toʻshaklari bilan qoplangan karkasli uylar. Vishramlar xalqida yarim yertoʻla uylar ham kuzatiladi.

Ijtimoiy tashkilot

Aholiga qabila boshliq rahbarlik qiladi. Jamoa katta oilalardan iborat. Potlatch instituti mavjud. Tabaqalar: zodagonlar (ilkanaximet), oddiy jamoa aʼzolari va qullar.

Nikoh virilokal. Er-xotinlar alohida mulkka ega boʻlishlari mumkin.

Ibodatlari

Chinuklar ajdodlar ruhlarini hurmat qilishadi va ular orasida shamanizm rivojlangan. Pastki chinuklarda yashirin marosim jamoalari mavjud. Ayrim qabilalar XVIII-XIX asrlarda bosh suyagining sunʼiy deformatsiyasini amaliyotda qoʻllashgan.

Yana qarang

• Simshian

Adabiyotlar

• " Dunyo xalqlari va dinlari " entsiklopediyasi, M.-1989.
• Dunyo tillari va dialektlari, prospekt va lugʻat, M.-1982.
• Judson, Katharine Berry. Myths and legends of the Pacific Northwest, especially of Washington and Oregon, 2nd, McClurg, 1912. 

Havolalar

• Chinook hind veb-sayti(Inglizcha) )
• Chinook Nation rasmiy veb-sayti(Inglizcha) )