Kontent qismiga oʻtish

Chincoteague pony

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Chincoteague pony yaʼni Assateague oti nomi bilan ham manshur. Bu Amerikaning Virjiniya va Merilend shtatlaridagi Assateague orolida yovvoyi populyatsiyada rivojlangan. Chincoteague pony Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi yovvoyi otlarning koʻplab zotlaridan biri hisoblanadi. Bu zot Pony kitobi muallifi Marguerite Genri tomonidan yozilgan. Va birinchi marta 1947-yilda nashr etilgan „Misty of Chincoteague“ romanlari bilan mashhur boʻlgan. Xalq orasida Chincoteague ponyalari sifatida tanilgan boʻlsa-da, yovvoyi ponylar Assateague orolida yashaydi. Butun orol federal hukumatga tegishli boʻlib, Merilend/Virjiniya shtat chizigʻidagi devor bilan ajratilgan. Podalar ikki xil federal agentlik tomonidan boshqarilgan. Merilend podasidan ponyalar (Milliy bogʻ xizmati adabiyotida Assateague otlari deb ataladi) Assateague orolining milliy dengiz qirgʻogʻida yashaydi. Ularga yovvoyi hayvonlar sifatida munosabatda boʻlishadi. Virjiniya podasi (Chincoteague ponyalari deb ataladi) Chincoteague National Wildlife Refuge hududida yashaydi va Chincoteague Volunteer Fire kompaniyasiga tegishli. Virjiniya ponylari yiliga ikki marta veterinariya tekshiruvidan oʻtkaziladi. Ular kim oshdi savdosida sotililadi. Assateague orolida atigi 300 ga yaqin yovvoyi ponya yashaydi. Ular xususiy selektsionerlar tomonidan sotib olinadi. Chincoteague Pony zotini Virjiniyaning ponysi deb nomlash uchun Virjiniya Hamdoʻstligi Bosh Assambleyasi 2023-yil fevral oyida, 2023-yil 1-iyuldan kuchga kirgan[1][2].

Otning xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Chincoteague koʻpincha pony zoti deb ataladi. Ularning vazni 850 funt (390 kg) atrofida boʻladi[3]. Pinto rangiga ega otlar yillik auksionda eng koʻp pulga sotiladi va nasl ixlosmandlari orasida sevimli hisoblanadi. Palto naqshlari pony kitobi muallifi Marguerite Genri tomonidan 1947-yilda Chincoteague Misty kitobida mashhur boʻlgan.. XIXasr oxiri va XXasr boshlarida otlarga yangi qon guruhlari kiritila boshlangan. Chincoteague podasiga tashqi qon guruhlari qoʻshilganligi sababli, jismoniy xususiyatlarda oʻzgarishlar kuzatilgan[4]. Bu zotning oyoqlari toʻgʻri va zich suyaklardan iborat Uydagi Chincoteagues aqlli hayvon deb hisoblanadi. Ular chidamli va oson qoʻriqchilardir (ozgina ovqat bilan yashashga qodir). XIXasrning oxirida bir muallif 34 kun ichida ogʻir yuk bilan (1600 km) masofani bosib oʻtgan Pony haqida hikoya qilgan. Ularning „muloyim xulq-atvorini“ maqtagan[5]. Chincoteague ponylarining boʻylari kichik boʻladi. 1995-yilda arab aygʻri Premierre („Premier“) Grandeur Arabians Stenli Uayt tomonidan mahalliy toychoqlar bilan koʻpaytirish uchun Chincoteaguega olib kelingan. Premer keyinchalik Assateague oroliga qoʻyib yuborilgan. U 1999-yilda vafot etdi. Uning oʻrniga Striking Cadet („Striking Gold“) dafna arab aygʻri keltirishgan. 2000-2002-yillarda Chincoteague toychoqlari bilan chatishtirilgan. 1896-yilda Leonard D. Sale „Chikagodagi otlar sharhi“ asarida Assateague rezidenti zotni yaxshilash maqsadida „Kanada naslli pony aygʻir“ni olib kelib, ozod qilganini yozgan. Bu otada Narragansett Peyser genlari boʻlgan. 1976-yilda franshizasining asoschisi Bob Evans zotni yaxshilashga yordam berish uchun ikkita qora teridan yasalgan Ispan Mustang aygʻirlarini sovgʻa qilgan. Arab otining Chincoteague ponyalari xanjar shaklidagi boshlari, keng peshonasi, katta koʻzlari, katta burun teshiklari va kichik tumshugʻlar ega.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu yerda Andalusiya ot zoti sifatida tasvirlangan ispan otlari, rassom Karl Rakeman oʻzining 1539-yilgi „Otning kelishi“ rasmida tasvirlangan.

Afsonada aytilishicha, Chincoteague ponyalari XVIasrda Peruga ketayotganda Virjiniya qirgʻogʻida halokatga uchragan ispan otlaridan kelib chiqqan. Ularning ota-bobolari XVIIasrda materik dehqonlari tomonidan orollarga olib kelingan otlar edi. Milliy bogʻlar xizmati otlar orolga XVIIasrda olib kelingan. Ular XVIIasrda otlar orolda yovvoyi yugurish uchun qolib ketishgan[6]. 2022-yilda Puerto-Rikoning Puerto-Real shahridan 500 yoshli ispan ot tishining DNK tadqiqoti Chincoteague pony ekanligini koʻrsatdi. 1900-yillarning boshlarida otlar Amerika inqilobidan ancha oldin orollarda boʻlgan. 1835-yilda aholi bir qancha ponyalarni yigʻib materikga koʻchirishdi. 1924-yilda Chincoteague koʻngilli yongʻin kompaniyasi tomonidan birinchi rasmiy „Pony Penning Day“ oʻtkazilgan. Baʼzi yosh ponyalar xonakilashtirish uchun saqlangan. Koʻplab ponyalar oxir-oqibat itoatkor hayvonlarga aylangan. Har yili oʻtkaziladigan tadbir toʻxtovsiz davom etgan. 1920-yillarda podalar turli idoralar tomonidan boshqarilgan.  Yer boshqaruvi byurosiga tegishli yigirmata Mustang 1939-yilda joriy qilingan[7]. Mustang va ispan Mustanglari ham chatishtirilgan. Chincoteague pony Shackleford Banksdan kelgan Sheklford Banker otiga oʻxshash boʻlgan.   Bir vaqtlar orol Fenvik orolining eng janubiy nuqtasi bilan bogʻlangan. 1933-yil avgust oyidagi Boʻronni Okean-Siti shahrining ikkita relyef shaklini ajratib turgan. Boʻrondan soʻng, 1933-1935-yillar oraligʻida doimiy sunʼiy toʻsiqlar tizimi qurilgan. Hududdagi qum harakatini toʻxtatgan qirgʻoqlar natijasida orol gʻarbga qarab siljigan va ikkita quruqlik bir-biridan 1 kilometr (0,62 milya) uzoqlikda joylashgan.

Virjiniyalik rassom Jek Vudsonning (taxminan 1920-yillar) moyli rasmiga asoslangan Chinkotig orolini reklama qiluvchi asr boshidagi otkritkada Chincoteague ponyalari „arab otlarini yagona tirik qolganlar“ avlodi sifatida tasvirlangan. Halokatga uchragan ispan qalleoni haqida.

Pony auktsioni

1835-yilda „pony penning“ birinchi yozma tavsifi paydo boʻldi. 1885-yilda tadbir bayram kuniga aylangan. Assateague, Chincoteague orollarida ikki kunlik ot va qoʻylar musobaqasi oʻtkazilgan. Vaqt oʻtishi bilan qoʻylar soni kamaygan boʻlsa-da, ponylar soni koʻpaygan[8].  1909-yilda iyul oyining soʻnggi chorshanba va payshanba kunlari har yili pony qalamchalash kunlari sifatida belgilangan. 1920-yilda Assateague orolining katta qismi boy fermer tomonidan sotib olingan. 1923-yilda ponylarning barcha qismlari Chinkotig oroliga koʻchib oʻtkazilgan. 1900-yillarning boshlarida Chincoteague orolida turizm va sport boshpanasi tashkil etilgan. 1922-yilda orolni Virjiniya materik bilan bogʻlaydigan yoʻl qurib bitkazilgan. Oʻsha yili Chincoteague orolini bir juft yongʻin vayron qilgan. Keyin Chincoteague koʻngilli yongʻin kompaniyasi tashkil etilgan. 1924-yilda birinchi rasmiy Pony Penning kuni boʻlib oʻtgan. Shundan buyon Pony Penning kuni har yili oʻtkazilib kelinadi. 1942-1943-2020-yillar bundan mustasnodir. Iyul oyining chorshanba kuni 50 000 ga yaqin mehmon yigʻilib, otliq chavandozlar Virjiniya podasini Assateaguedan olib kelib kanal boʻylab suzib oʻtishlarini tomosha qilishgan. Suzish besh-oʻn daqiqa davom etgan[9].   Homiladorlikn davridagi toychoqlar va juda yosh bolasi bor toychoqlar orollar orasiga tirkama bilan olib ketilishi uchun podadan chiqarilgan. Suzish paytida baʼzi emizikli toychoqlar gipokalsemiya bilan kasallangan. Bu esa veterinariya shifokorlari tomonidan davolanadi. Ertasi kuni kattaroq toychoqlar kim oshdi savdosiga qoʻyilgan. 2015-yil holatiga koʻra, pony uchun toʻlangan eng yuqori narx 25 000 dollar, eng past narx esa 500 dollar boʻlgan. Baʼzi ponylar „qayta sotib olish“ shartlarida sotib olingan. 2020-yildan 2021-yilgacha Chincoteague yillik pony auksioni COVID-19 pandemiyasi tufayli onlayn tarzda oʻtkazilgan[10]. 2020-yilgi onlayn auktsion 68 ta pony sotuvidan 388 000 dollar yigʻilgan. 2021-yilgi onlayn auktsionda 75 ta ponya 416 950 dollarga sotilgan. Narxlar har bir pony uchun oʻrtacha 7 000 dollarni tashkil etgan. Pony uchun toʻlangan eng yuqori narx uchun 32 000 dollarga, eng past narx esa 2 500 dollargacha koʻtarilgan.

Zotlarni roʻyxatga olish

Milliy Chincoteague Pony Assotsiatsiyasi (NCPA) 1985-yilda tashkil etilgan. Xalqaro Chincoteague Pony Assotsiatsiyasi va Registri (ICPAR) 2021-yilda tashkil etilgan. Assotsiatsiyalar kim oshdi savdosidan ponylarni va xususiy chorvadorlardan ponylarni roʻyxatga oladi. Chincoteague Pony Association (CPA) Chincoteague Volunteer Fire Company tomonidan 1994-yilda tashkil etilgan va 2012-yilda yopilgan. Koʻpgina ponyalar bir nechta assotsiatsiyalarda roʻyxatdan oʻtgan. Chincoteague orolida xususiy shaxslarga tegishli boʻlgan 1000 dan ortiq Chincoteague ponyalari Amerika Qoʻshma Shtatlari va Kanada boʻylab tarqalgan. Chincoteague orolining barchasi Virjiniya shtati chegaralarida joylashgan, Assateague oroli esa ikki shtat oʻrtasidan boʻlingan. Merilend shtatidagi kattaroq shimoliy qismi va Virjiniyadagi kichikroq janubiy qismi edi. Merilend-Virjiniya shtat chegarasi boʻylab devor bilan ajratilgan[11]. Assateague orolida ikkita alohida ponya podasi yashagan. Asl zotdan kelib chiqqan boʻlsa-da, Merilend yirtqich ponlari „Assateague otlari“ deb nomlangan. Virjiniyadagi yovvoyi ponylar „Chincoteague ponies“ deb ataladi. 194-yilda butun orol federal hukumat tomonidan sotib olib ikkita hududga boʻlingan. Assateague State Park ponyalarning yurishiga ruxsat berilgan davlat yerlari mavjud. Assateaguedagi ponyalar asosan oʻtlarni isteʼmol qiladi. Ushbu parhez boshqa oʻsimliklar bilan toʻldiriladi, masalan, atirgul kestirib, bayberry, yashil oʻt, Amerika plyaj oʻti, dengiz oʻtlari va zaharli pechak. Ular ichadigan suv miqdori koʻpayib ketganida koʻp ponylarning shishib ketgan yoki semiz boʻlib koʻrinishiga sabab boʻladi.

Merilend podasi

Merilend podasi, koʻpincha Assateague podasi deb ataladi. Ular Milliy Park Xizmatiga tegishli hosoblanadi[12]. 1970-yillarning oxiridan boshlab olimlar podadan yovvoyi otlarning xulq-atvori, ijtimoiy tuzilishi, ekologiyasi va boshqa yovvoyi hayvonlar populyatsiyalariga tadqiqotlar oʻtkazish uchun foydalandilar. Ponylar koʻpincha odamlar bilan yaqin aloqada boʻlishadi. 1968-1997-yillarda podalar soni 28 dan 165 tagacha oʻsdi. Haddan tashqari oʻtlash ularning yashash muhitiga salbiy taʼsir koʻrsatgan. 1990-yildan boshlab, podaning umumiy salomatligi yaxshilandi. Keyinchalik erta oʻlim darajasi kamaydi va yoshi kattaroq ponyalar topildi. Ularning koʻpchiligi 20 yoshdan oshgan, baʼzilari esa 25 yoshdan oshgan. Dart bilan davolash paytida hech qanday ot jarohatlanmagan. Ikki yoshdan toʻrt yoshgacha boʻlgan har bir toychaga kontratseptiv vositalar berilgan. 2001-yildan 2005-yilgacha podalar soni 175 tagacha oʻsishda davom etgan. 2009-yilda 130 taga sezilarli darajada kamaydi. 2009-yilda tadqiqot podada mitoxondrial DNK xilma-xilligi ancha past ekanligini aniqlangan[13].

Manbalar

  1. ↑ Archived May 16, 2023
  2. ↑ Kelleher, Colleen (February 8, 2023). „Chincoteague Pony to Become Official Virginia Pony“
  3. ↑ Goode, Kristin Ingwell (October 10, 2001). „Chincoteague Ponies“. The Horse. Retrieved May 11, 2019
  4. ↑ Geci, Amanda (September 19, 2020). The Colorful Chincoteague: Chincoteague Pony Colors and Patterns. Self-published. ISBN 979-8682856534. Retrieved June 21, 2023
  5. ↑ Lawley, F. (1893). „The Chincoteague Ponies“. Bailey’s magazine of sports and pastimes, volume 60. Bailey Bros. OCLC 12030733
  6. ↑ Geci, Amanda (September 19, 2020). The Colorful Chincoteague: Chincoteague Pony Colors and Patterns. Self-published. ISBN 9798682856534. Retrieved June 21, 2023.
  7. ↑ "Chincoteague Pony Breed Standards". International Chincoteague Pony Association & Registry. Retrieved June 22, 2023
  8. ↑ Edwards, Elwyn Hartley (1994). The Encyclopedia of the Horse (1st American ed.). New York, NY: Dorling Kindersley. ISBN 1564586146.
  9. ↑ Frederick, Gale Park. „The Chincoteague Pony History Page“. National Chincoteague Pony Association. Retrieved January 15, 2011.
  10. ↑ The Equine FFVs: A Study of the Evidence for the English Horses Imported to Virginia before the Revolution". The Virginia Magazine of History and Biography. 35 (4): 365. October 1927.
  11. ↑ Archived 1 March 2003.
  12. ↑ Moira C. Harris, Bob Langrish (2006). Americaʼs Horses: A Celebration of the Horse Breeds Born in the U. S.A. Guilford, Connecticut: The Lyons Press. ISBN 1592288936.
  13. ↑ "Official 2018 Chincoteague Island Pony Swim Guide". Chincoteague Island, Virginia First Official Tourist page. Retrieved December 29, 2018.

Havolalar

International Chincoteague Pony Association and Registry

National Chincoteague Pony Association

Chincoteague Pony Centre 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Chincoteague_pony&oldid=4349441" dan olindi