Cat (Unix)
| |
| Haqiqiy mualifflar | Ken Thompson, |
|---|---|
| Ishlab chiqaruvchilar | AT&T Bell Laboratories |
| Dastlabki ishlab chiqarilishi | 3-noyabr, 1971-yil |
| Operatsion tizim | Unix, Unix-like, Plan 9, Inferno, ReactOS |
| Platforma | Kross-platforma |
| Tip | Command (buyruq) |
| Litsenziya | Coreutillar: GPLv3+
ReactOS: GPLv2+ |
cat — fayllarni ketma-ket oʻqib, ularni standart chiqarishga yozadigan standart Unix yordam dasturi hisoblanadi. Nom (con) cat enate fayllar (lotincha catenare, „zanjirga“) funksiyasidan olingan. U bir qator operatsion tizimlarga koʻchirillgan
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
cat Unix ning dastlabki versiyalarining bir qismi edi, masalan, 1-versiya va bitta faylni ekranga nusxalash uchun pr, PDP-7 va Multics yordam dasturini almashtirdi. Bu Ken Thompson va Dennis Ritchie tomonidan yozilgan kodlar jamlanmasi edi. GNU coreutils -da toʻplangan cat versiyasi Torbjorn Granlund va Richard Stallman tomonidan yozilgan. ReactOS versiyasi David Welch, Semyon Novikov va Hermes Belusca tomonidan yaratilgan[1].
Vaqt oʻtishi bilan tac va bat kabi muqobil yordamchi dasturlar ham yaratilib, turli xil yangi xususiyatlarning paydo boʻlishiga olib keldi[2][3].
Foydalanilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yagona Unix spetsifikatsiyasi cat fayllarni oʻz argumentlarida berilgan ketma-ketlikda oʻqish, ularning mazmunini bir xil ketma-ketlikda standart chiqishga asoslangan. Spetsifikatsiya bitta variant bayrogʻini qoʻllab-quvvatlashni talab qiladi, buferlanmagan chiqish uchun u, yaʼni har bir bayt oʻqilgandan keyin yoziladi. Baʼzi operatsion tizimlar, masalan, GNU Core Utilities dan foydalanadiganlar, buni sukut boʻyicha bajaradilar va bayroqni koʻp holatda eʼtiborsiz qoldiradilar[4].
Agar kirish fayl nomlaridan biri bitta chiziqcha (-) sifatida belgilangan boʻlsa, u holda cat ketma-ketlikning oʻsha nuqtasida standart kiritishdan qayta oʻqiydi. Hech qanday fayl belgilanmagan boʻlsa, cat faqat standart kirishnigina oʻqiydi.
Buyruqning sintaksisi :
cat [options] [file_names]
Variantlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Baʼzi cat variantlariga misol:[5]
- -b (GNU: --number-nonblank), boʻsh boʻlmagan chiqish chiziqlarini raqamlash
- -e -v degan maʼnoni anglatadi, lekin qator oxiri belgilarini $ sifatida koʻrsatadi (faqat GNU: -E bir xil, lekin -v bundan mustasno)
- -n (GNU: --number), barcha chiqish qatorlarini raqamlash
- -s (GNU: --squeeze-blank), bir nechta qoʻshni boʻsh qatorlarni siqib chiqarish
- -t -v degan maʼnoni anglatadi, lekin yorliqlarni ^I sifatida koʻrsatadi (GNU: -T bir xil, lekin -v nazarda tutilmaydi)
- -u stdout uchun buferlanmagan I/U dan foydalanish. POSIX ushbu parametrsiz xatti-harakatni aniqlamaydi.
- -v (GNU: --show-nonprinting), yorliqlar va satr oxiri belgilaridan tashqari, chop etilmaydigan belgilarni koʻrsatadi
Foydalanish holatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
cat faylni kirish oqimida oddiy matn yoki ikkilik maʼlumotlarni kutadigan dasturga oʻtkazish uchun ishlatilishi mumkin. cat birlashtirish va chiqarishda matn boʻlmagan baytlarni yoʻq qilmaydi. Shunday qilib, uning ikkita asosiy qoʻllanilish usuli matnli fayllar va maʼlum formatga mos keladigan ikkilik fayllar hisoblanadi.
Matnni birlashtirish ASCII kabi bir xil eski kodlashdan foydalangan holda yaratilgan matn fayllari bilan cheklangan. cat bayt tartibi belgisiga ega boʻlgan Unicode matn fayllarini yoki turli matn kodlashlaridan foydalanib ishlangan fayllarni birlashtirish usulini taʼminlamaydi.
Koʻpgina tuzilgan ikkilik maʼlumotlar toʻplamlari uchun natijada olingan birlashtirilgan fayl haqiqiy boʻlmasligi mumkin; masalan, faylda noyob sarlavha yoki altbilgi boʻlsa, natija ularni soxta ravishda takrorlaydi. Biroq, baʼzi multimedia raqamli konteyner formatlari uchun natijada olingan faylgina amal qilinadi va shuning uchun cat fayllarni qoʻshishning samarali vositasini taqdim etadi. Video oqimlari cat muammosiz birlasha oladigan fayllarning muhim namunasi boʻlishi mumkin, masalan, MPEG dastur oqimi (MPEG-1 va MPEG-2) va DV (Raqamli video) formatlari, bu paketlarning nisbatan oddiy oqimlari kabilardir.
Misollar[tahrir | manbasini tahrirlash]
| Buyruq | Tushuntirish |
|---|---|
| cat file1.txt | Fayl tarkibini koʻrsatish |
| cat file1.txt file2.txt | Ikki matnli faylni birlashtirish va natijani terminalda koʻrsatish |
| cat file1.txt file2.txt > newcombinedfile.txt | Ikki matnli faylni birlashtirib, ularni yangi faylga yozish |
| cat > newfile.txt | newfile.txt nomli fayl yaratish. Kerakli kiritishdan so'ng tugatish uchun CTRL+D tugmalarini bosiladi. Matn newfile.txt faylida boʻladi. |
| cat -n file1.txt file2.txt > newnumberedfile.txt | -n varianti bilan cat ning baʼzi ilovalar qatorlarini ham raqamlashi mumkin |
| cat file1.txt > file2.txt | file1.txt tarkibini file2.txt ichiga nusxalash |
| cat file1.txt >> file2.txt | file1.txt tarkibini file2.txt fayliga qoʻshish |
| cat file1.txt file2.txt file3.txt | sort > test4 | Fayllarni birlashtirish, toʻliq qatorlarni tartiblash va natijani yangi yaratilgan faylga yozish |
| cat file1.txt file2.txt | less | „less (kamroq)“ dasturini fayl1 va fayl2 ga kiritilishi bilan birlashtirib ishga tushirish |
| cat file1.txt | grepp example | file1.txt faylida „misol“ soʻzini ajratib koʻrsatish |
| command| cat | Toʻgʻridan-toʻgʻri TTY ga yozishda „buyruq“ning maxsus xatti-harakatlarini (masalan, peyjing) bekor qilinadi (UUOC quyida berilgan) |
Unix madaniyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Jargon fayl taʼrifi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Jargon faylining 4.4.7 versiyasida bu cat taʼrifi sifatida keltirilgan:
# Toʻxtovsiz butun faylni ekranga yoki boshqa chiqish qismiga joylash (sinx. blast).
- Kengaytma boʻyicha, katta hajmdagi ma'lumotlarni tayyorlanilmaganik maqsadida yo'naltirish yoki ularni diqqat bilan ko'rib chiqish talab etilmaydi. Foydalanilishi ahmoqona ish deb hisoblanadi. Unix saytlaridan tashqari holatlarda kamdan-kam uchraydi. Shuningdek: dd, BLT da ham.
Unix ishqibozlari orasida cat(1) interface foydalanuvchi dizaynining ajoyib namunasi hisoblanadi, chunki u fayl mazmunini fayllar orasidagi masofa yoki sarlavhalarsiz namoyish etadi, chunki u fayllarni matn satrlaridan iborat boʻlishini talab qilmaydi, lekin har qanday maʼlumotlar bilan ishlay oladi.
Unix tanqidchilari orasida cat(1) noaniq nomi tufayli yomon foydalanuvchi interfeysi dizaynining kanonik namunasi hisoblanadi. Ikki yoki undan ortiq fayllarni birlashtirishdan koʻra, bitta faylda standart chiqish uchun koʻproq ishlatiladi. Avvalgi operatsiya uchun cat nomi, masalan, LISP ning cdr holatlari kabi tushunarsizdir.[manba kerak]
Cat dan nooʻrin foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Useless use of Cat (UUOC) dan befoyda foydalanish buyruq qatori Unix konstruksiyalari uchun keng tarqalgan Unix jargonidir, ular faqat foydalanuvchiga qulaylik yaratish vazifasini bajaradi[6]. Hisoblashda „abuse (haqorat)“ soʻzi[7], taʼrifning ikkinchi maʼnosida, til konstruktsiyasining ortiqcha yoki keraksiz ishlatilishini qoralash uchun ishlatiladi; shuning uchun cat suiisteʼmol qilish baʼzan „cat abuse (mushukni haqorat qilish)“ deb ataladi. Quyida umumiy cat abuse ga misol keltirilgan:
cat filename | command arg1 arg2 argn
Buni quyidagi shakllardan biri (birinchisi anʼanaviyroq) oʻrniga stdin ni qayta yoʻnaltirish yordamida qaytadan yozish mumkin:
command arg1 arg2 argn < filename <filename command arg1 arg2 argn
Boshqa afzalliklardan tashqari, kirishni qayta yoʻnaltirish shakllari command (buyruq) faylga tasodifiy kirishni amalga oshirishga imkon beradi, cat misollarida bu holat kuzatilmaydi. Buning sababi shundaki, qayta yoʻnaltirish shakli faylni command toʻliq kirishi mumkin boʻlgan stdin fayl identifikatori sifatida ochadi, cat shakli esa maʼlumotlarni baytlar oqimi sifatida taqdim etadi.
cat ning keraksiz boʻlgan yana bir keng tarqalgan holati bu, buyruq stdin da ishlash uchun sukut boʻyicha foydalanishdir, lekin fayl nomi argument sifatida berilgan boʻlsa, toʻgʻridan-toʻgʻri fayldan oʻqiladi. Koʻpgina umumiy buyruqlar uchun shunday holat kuzatiladi; quyida misollar berilgan.
cat file | grep pattern cat file | less
oʻrniga quyidagicha yozish mumkin:
grep pattern file less file
Bitta fayl uchun cat umumiy interaktiv ishlatilishi, fayl mazmunini standart chiqishiga yordam berishi mumkin. Biroq, agar chiqish quvurli (|) yoki qayta yoʻnaltirilgan boʻlsa, cat kerak emas.
UUOC bilan yozilgan cat hali ham oʻqilishi mumkinligi sababli afzalroq koʻrilishi mumkin, chunki chapdan oʻngga quvur orqali uzatilgan oqimni tushunish osonroq boʻlishi mumkin[8]. Bundan tashqari, " < " oʻrniga (koʻpincha klaviaturada qoʻshni) " > " qayta yoʻnaltirish belgisidan bitta notoʻgʻri foydalanish fayl mazmunini butunlay oʻchirib tashlashi mumkin, boshqacha aytganda clobbering va buning oldini olishning bir yoʻli cat quvurlari (|) bilan ishlatishdir. Taqqoslash:
command < in | command2 >out <in command | command2 >out
shuningdek:
cat in |command |command@> out
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „reactos/cat.c at master · reactos/reactos · GitHub“. github.com.
- ↑ „tac(1) - Linux manual page“. man7.org.
- ↑ „sharkdp/bat“ (2021-yil 2-dekabr).
- ↑ GNU Coreutils. „GNU Coreutils manual“, GNU, Retrieved on 1 Mars 2017.
- ↑ OpenBSD manual page and the GNU Core Utiltites version of cat
- ↑ comp.unix.shell. „Early award example of UUOC (1994)“, comp.unix.shell via Google Groups, Retrieved on 1 Mars 2017.
- ↑ „Merriam Webster's Definition of Abuse“. Qaraldi: 2021-yil 25-fevral.
- ↑ Nguyen. „Stanford Computational Journalism Lab“. stanford.edu. Qaraldi: 2017-yil 8-oktyabr.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- cat: concatenate and print files - Shell and Utilities Reference, The Single UNIX Specification, Version 4 from The Open Group
- UNIX Style, or cat -v Considered Harmful — A paper by Rob Pike on proper Unix command design using cat as an example.
- cat(1) original manual page in the First Edition of Unix.
- cat(1): concatenate and write files - GNU Coreutils reference
- cat(1): concatenate and print files - OpenBSD General Commands Manual
- cat(1) - FreeBSD General Commands Manual
- cat(1) - Plan 9 Programmer’s Manual, Volume 1
- tac(1): concatenate and write files in reverse - GNU Coreutils reference