Boshqirdistondagi ruslar
.svg)
Boshqirdistondagi ruslar - Boshqirdistonning rus aholisi, ularning soni 2010-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra 1 432 906 kishi (respublika aholisining 35,19 %)[1][2].
Ruslar — Boshqirdistonning eng koʻp aholisi; ularning qariyb 83 % shahar aholisi[3]. Boshqirdistondagi ruslar orasida ikkita milliy guruh bor — kazaklar va pomorlar[4].
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Uraldagi birinchi rus aholi punktlari:
- 1586-yil, Ufa
- 1591-yil Osa
- 1645-yil, Menzelinsk
- 1667-yil, Birsk
Sanab oʻtilgan punktlar atrofida rus dehqonlarining qishloqlari paydo boʻla boshladi.
Hozirgi vaqtda ruslarning 83,0 % ga yaqini respublika shaharlarida istiqomat qiladi[5].
Rossiya qishloq aholisi 258,4 ming kishini (17,3 %) tashkil etadi va respublika hududida notekis joylashadi. Respublikaning markaziy, shimoli-sharqiy va janubiy viloyatlarida ixchamroq joylashgan. Boshqirdistonning markaziy tumanidagi Arxangelsk, Iglinsk, Birsk, Ufimsk va Blagoveshensk tumanlarida ruslarning ulushi ularning aholisida 40 dan 65 % gacha. Burayevskiy, Baltachevskiy va Chekmagushevskiy viloyatlarida ruslarning ulushi aholining taxminan 2 % ini tashkil qiladi. Muloqot erkinligi uchun ruslar respublikada yashovchi boshqa xalqlarning tillarini oʻrganadilar. 2002-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, respublikaning 14,8 ming rus aholi boshqird tilida va 21,5 ming aholi esa tatar tilida soʻzlashadi.
Umuman olganda, Boshqirdistondagi ruslarning turmush tarzi bir xil Rossiya Federatsiyasining boshqa mintaqalaridagi turmush tarzidan farq qilmaydi. Sovet hokimiyati yillarida Boshqirdiston xalqlari oʻrtasidagi tafovutlar asta-sekin yoʻq qilindi, milliy xususiyatlarning gullab-yashnashi va Boshqirdiston Respublikasi xalqlari madaniyatining oʻzaro boyishi sodir boʻldi. XX asrning 70-yillarida bu yerda umumiy xususiyatlarga ega boʻlgan sovet xalqining tarixiy jamoasi shakllandi.
Ufa shahrida o‘rnatilgan do‘stlik monumenti Boshqirdiston Respublikasi xalqlari o‘rtasidagi do‘stlik ramzi hisoblanadi. Yodgorlikning ochilishida Boshqirdiston xalq shoiri Mustay Karim: „Biz avlodlarga vasiyat qilamiz. Ural togʻlari turganda, Agidel suvlari oqayotganda, onalar farzandlarini emizayotganda — birgalikda toʻkilgan qonga boʻyalgan, umumiy shon-shuhrat soyasida boʻlgan doʻstlik va birodarlik bayrogʻiga sodiq boʻling“.
Anʼanaviy maʼnaviy va moddiy madaniyat, ijtimoiy tuzilma, rus va Boshqirdistonda yashovchi boshqa barcha xalqlar vakillarining hozirgi holati va rivojlanishi 2014-yilda nashr etilgan Boshqirdiston xalqlari ensiklopediyasida batafsil tavsiflangan.
1930-yillardan boshlab respublikada istiqomat qiluvchi ruslar folklorini toʻplash va oʻrganish ishlari olib borilmoqda. Buni Boshqird tili va adabiyoti ilmiy-tadqiqot instituti olimlari amalga oshiradilar. Ular Beloretsk, Baymakskiy, Xaybullinskiy, Kiginskiy va respublikaning boshqa viloyatlariga ekspeditsiyalar uyushtirdilar. Yigʻilgan materiallar „Boshqirdistondagi rus ogʻzaki xalq ijodiyoti“ kitobida nashr etilgan (1957).
Tashkilotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Rossiya Federatsiyasi va Boshqirdiston Respublikasi konstitutsiyalaridan tashqari, respublikada maʼnaviy birlik, Boshqirdiston xalqlari doʻstligi, vatanparvarlik, ona Vatanga va xalqlariga muhabbat gʻoyalarini shakllantirish va tarqatishga yordam beradigan tashkilotlar ham mavjud. Eng muhimi va eng kattasi Boshqirdiston ruslari sobori boʻlib, uning respublikaning koʻpgina shahar va viloyatlarida filiallari mavjud[6][7].
Boshqirdiston Respublikasida Yozuvchilar uyushmasining rus boʻlimi, rus drama teatrlari, Belarus Respublikasida rus sanʼatini targʻib qiluvchi badiiy havaskorlik jamoalari, pravoslavlar va boshqa ibodatxonalar mavjud.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Ofitsialniy sayt Vserossiyskoy perepisi naseleniya 2010 goda. Informatsionnie materiali ob okonchatelnix itogax Vserossiyskoy perepisi naseleniya 2010 goda“. 2014-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-oktyabr.
- ↑ Vserossiyskaya perepis naseleniya 2010 goda. Ofitsialnie itogi s rasshirennimi perechnyami po natsionalnomu sostavu naseleniya i po regionam. (Wayback Machine saytida 2021-12-09 sanasida arxivlangan): sm. (Wayback Machine saytida 2012-10-18 sanasida arxivlangan)
- ↑ „В Башкирии проживают представители 160 национальностей и 13 этнических групп“. nbcrs.org/.
- ↑ „В Башкирии проживают представители 160 национальностей и 13 этнических групп“. bashinform.
- ↑ Vatandash / Sootechestvennik / Compatriot
- ↑ Sayt Sobora russkix RB
- ↑ „Bashkirskaya ensiklopediya. St. Russkie.“. 2016-yil 25-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-oktyabr.