Bolzano konslageri

Bolzanodagi konslager (Bozen) fashistik Italiyadagi tranzit konslagerlardan biridir. Lager Bolzano shahri hududida (nemis. Bozen) Shimoliy Italiyada italyan va nemis fashistlari tomonidan yaratilgan. Unga qiynoqlar va qirgʻin qilish uchun yahudiylar, italyan partizanlari va nemis-avstriyalik dezertirlar keltirilgan.

1943-yil 8-sentyabrda Ittifoqchilar va Italiya oʻrtasida sulh imzolangandan soʻng, Bolzano hududi nemis armiyasi nazoratiga oʻtdi. Fossoli tranzit lageri ittifoqchilar chegarasida edi, shuning uchun natsistlar Polsha va Germaniyadagi oʻlim lagerlariga mahbuslarni yuborish uchun yangi tranzit lageriga muhtoj edilar. Shuning uchun Bolzano lageri yaratilgan. Lager 1944-yilning yozida ish boshlagan.

Seifert

Lager 1944-1945-yillarda ukrainalik nemislardan boʻlgan Mixail Seifert ismli nazoratchilarning gʻayrioddiy shafqatsizligi tufayli shuhrat qozondi. Seifert mahbuslarni shunchalik shafqatsizlarcha oʻldirgan, zoʻrlagan va haqorat qilganki, u „Bolza Monster“ yoki oddiygina „Yirtqich hayvon“ laqabini olgan.Urush tugagandan soʻng, u oʻz tarjimai holidagi bu faktlarni yashirishga harakat qiladi va 1951-yilda Kanadaga koʻchib ketadi. Seifert 2002-yilgacha AQSh va Kanadada yashirinishga muvaffaq boʻlgan. 2008-yilda u Italiyaga ekstraditsiya qilingan va jinoyatlarda ayblangan. Seifert 2010-yilda 86 yoshida Italiyadagi klinikada vafot etdi.

1946-yildan boshlab Italiya harbiy sudi lager uchun mas’ul boʻlgan Karl Fridrix Tito, Xans Xaage, ayollar bloki noziri Xildegard Lächert va Paula Plattnerga qarshi tergov boshladi.

Urushdan keyin

1960-yildan 1968-yilgacha sobiq lagerning binolari buzib tashlandi va Italiya davlat xizmatchilari uchun ijtimoiy uy-joy qurildi. Lagerning oʻrab turgan devorining faqat uch tomoni (2012-yildan „Xotira dovoni“, Reschenstrasse yaqinidagi yon koʻcha) saqlanib qolgan. 2003-yildan beri yodgorlik muhofazasi ostida. Tranzit lagerining g‘arbiy devori 2017-yilda qayta tiklangan, chunki bu nuqtada veloyo‘lak va piyodalar yo‘li qurilganidan keyin 2016-yildan buyon foydalanish mumkin.

Adabiyotlar

• Agosti, Giannantonio. Nei lager vinse la bontà. Memorie dell'internamento nei campi di eliminazione tedeschi. Edizioni missioni estere dei padri Cappuccini, 1968. 
• Feragni, Enea. Un uomo, tre numeri. Milan: Speroni, 1945. 
• Giacomozzi, Carla. L'ombra del buio / Schatten, die das Dunkel wirft, Stadt Bozen / Comune di Bolzano, 1945. 
• Happacher, Luciano. Il Lager di Bolzano, con appendice documentaria, Trento, 1979. 
• Wetzel, Juliane. Das Polizeidurchgangslager Bozen. In: Wolfgang Benz, Barbara Distel: Die vergessenen Lager (Dachauer Hefte 5), Munich, 1994. 
• Mezzalira, Giorgio. "Mischa". L'aguzzino del Lager di Bolzano, Bolzano, 1995. 
• Mezzalira, Giorgio. Anche a volerlo raccontare è impossibile. Bolzano: Circolo ANPI di Bolzano, 2002. 
• Pfeifer, Barbara. Im Vorhof des Todes. Das Polizeiliche Durchgangslager Bozen 1944-1945. Innsbruck: University of Innsbruck, 2003. 
• Rauch, Anita. Polizeiliches Durchgangslager Bozen. Innsbruck: University of Innsbruck, 2003. 
• Venegoni, Dario. Uomini, donne e bambini nel Lager di Bolzano. Una tragedia italiana in 7,982 storie individuali. Milan: Mimesis, 2004. ISBN 9788884832245. 
• Venegoni, Dario. Männer, Frauen und Kinder im Durchgangslager von Bozen. Eine italienische Tragödie in 7800 persönlichen Geschichten, Bolzano, 2004. 
• Ratschiller, Ludwig. Autobiografia di un partigiano. Bolzano: Circolo ANPI di Bolzano, 2005. 
• Villani, Cinzia. Va una folla di schiavi. Lager di Bolzano e lavoro coatto (1944-1945). Geschichte und Region/Storia e regione, 15, p. 113-146, 2005.