Besh kitob (U-Tzin)

Besh kitob (U-Tzin) - konfusiylik an’anasida qabul qilingan quyidagi besh kitobning umumiy nomi: “Iszin” (“O‘zgarish kitobi”), “Shuszin” (“Tarix kitobi”), “Shi-szin” (“Qo‘shiqlar kitobi”), “Li szi” (“Xulq-atvorqoidalari haqidagi risola”), “Chunsyu” (“Bahor va kuz”). “U-Szin” ko‘hna adabiy yodgorlik bo‘lib, Xitoy xalqining qadimgi tarixi haqida qimmatli ma’lumotlar beradi. Biroq, ayrim yevropalik tarixchilar bu ma’lumotni to‘la ishonchli deb hisoblamaydilar. Chunki Sin (m.a. 778 - m.a.221 yy.) imperatorlaridan Sin Shi Xuandi (m.a. 246-210 yy.) o‘z hukmdorligidan avvalgi davr adabiyotlarini yoqishga ko‘rsatma bergan. Xan imperiyasi davrida (m.a. 206-milodiy 220 yy.) qadimgi kitoblarni (asosan VI-V asrlarga oid) tiklashga harakat qilgan olimlar tomonidan ularni o‘z davrining siyosiy sharoitiga moslashtirish, interpolyatsiya (matndagi bo‘sh joylarni shaxsiy fikr bilan to‘ldirish) va xatto matnni noto‘g‘ri talqin etish holatlari yuz bergan. Shuning uchun bugungi kunda Xan davri olimlari tahriri ostida yetib kelgan "U-Tzin" matnlarining avvalgi va keyingi nusxalarini ajratish yanada ko‘proq filologik tadqiqotlarni talab qiladi. "Si shu" ("To‘rt kitob") bilan bir qatorda "U-Tzin" an'anaviy xitoy ta'lim tizimining asosini ifodalaydi.

Adabiyotlar

• Najmiddinov J., Karimov J., Turdiyeva D.. Dinshunoslik. Qomusiy lugʻat. Imom Buxoriy xalqaro markazi nashriyoti, 2017 — 480 bet. ISBN 978-9943-5105-3-1.