Berlin-Marzan konslageri
Berlin-Marzan konslageri (nemischa: Berlin-Marzahn) — Berlinning Marzan chekkasida qurilgan fashistlarning konslageri. (hozirgi Marzahn-Hellersdorf tumani) siganlarni hibs qilish uchun qurilgan[1].
XI yozgi Olimpiya oʻyinlariga tayyorgarlik doirasida Germaniya politsiyasi va ijtimoiy himoya xizmatlari sinti va sigan ozchiliklari vakillarini yigʻishni boshladilar. Berlin va uning atrofida 800 ga yaqin siganlar hibsga olingan. 1936-yil 16-iyulda ular shaharning sharqiy chekkasida joylashgan maxsus lagerda politsiya nazoratiga olingan. Bu lager kanalizatsiya va qabriston yaqinida joylashgan edi[2][3].
Natsistlar Berlin-Marzan deb atagan konslagerni Olimpiya oʻyinlari davomida shaharni tilanchilar va choʻntak bezorilardan tozalash bahonasida yaratilgan. Biroq, u tugallangach, hibsga olishlar toʻxtamadi va lager hududi tikanli simlar bilan oʻraldi. Mahbuslar majburiy mehnat va antropologik oʻlchovlarga jalb etila boshlandi. Lagerda gigienik meʼyorlarga rioya qilinmagan, bu siganlarning ommaviy yuqumli kasalliklariga olib kelgan. Shunday qilib, 1938 yil mart oyida 170 ta infektsiya holati qayd etilgan[4].
Lagerni tugatilganligining aniq sanasini aniqlash qiyin. 1943-yil mart oyida siganlarni Osvensimga katta surgun qilish amalga oshirildi. Shundan soʻng Berlin-Marzanda 20 ga yaqin mahbus qoldi. Ularning oxirgisi Agnes Shtaynbax byurokratik kechikishlar tufayli faqat 1949-yil 13-yanvarda lagerni tark etdi. Hammasi boʻlib Berlin-Marzan orqali kamida 1500 Sinti va sigan oʻtgan. Bu siganlar uchun eng katta konslager edi[4].
2011-yil dekabr oyida Germaniya Sinti va Roma Berlin-Brandenburg davlat uyushmasi tashabbusi bilan sobiq majburiy lager o‘rnida xotira va ma’lumot maskani ochildi. O'nta e'lon taxtasida Marzahn majburiy lagerining tarixi va u yerda internirlangan odamlarning taqdiri haqida ma'lumotlar mavjud.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Sinti & Roma : victims of the Nazi era, 1933-19 [i.e. 1945.], Sinti and Roma, victims of the Nazi era, 1933-19 [i.e. 1945]. U.S. Holocaust Memorial Museum, 1995.
- ↑ „Persecution of Roma (Gypsies) in Prewar Germany, 1933-1939“. United States Holocaust Memorial Museum (2008-yil 20-may). Qaraldi: 2008-yil 8-iyul.
- ↑ Friedlaender, Saul. Nazi Germany and the Jews. New York: HarperCollins, 1997. (Wayback Machine saytida 2016-03-04 sanasida arxivlangan) Friedlaender puts the date of the initial arrests at May 1936, not July
- ↑ 4,0 4,1 Plenkov O. Yu. Tretiy reyx. Sotsializm Gitlera. S. 293. — SPb.: „Neva“, 2004.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Sinti va Roma uchun Marzandagi kontslager.(olm.) ) — Antifa Bundnis Marzan-Hellersdorf.
- Urushdan oldingi Germaniyada loʻlilarni taʼqib qilish, 1933-1939 yillar. Arxivnaya kopiya(ingl.) ) — Xolokost entsiklopediyasi. Xolokost memorial muzeyi (AQSh) .