Baltic Pipe
Boltiq quvuri — Polsha va Daniya oʻrtasida qurilayotgan gaz quvuri hsoblanadi. Ushbu inshoot qurilishi tugallangandan soʻng Norvegiya gaz uzatish tarmogʻiga ulanish va tabiiy gazni Norvegiyadan Polshaga Daniya orqali olib oʻtish rejalashtirilgan (ilgari Polsha hukumati Rossiya gazini Norvegiya va AQSh importiga almashtirish rejalarini eʼlon qilgan edi).
Boltiqboʻyi quvuri uchun gazning texnik manbasi — mavjud Yevropa quvuri Europipe II dengiz gaz quvuri 24 mlrd m3 quvvatga ega, u bilan aloqa dengizda amalga oshiriladi[1].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Boltiqboʻyi gaz quvurining suv osti qismi qurilishi yakunlandi. 2021—yil 18—noyabr kuni Norvegiya konlaridan Polshaga gaz chiqarish uchun moʻljallangan gaz quvurida „oltin boʻgʻin“ payvandlandi. Polshalik muandslar ular 2022—yil 1—oktabrgacha yakunlanishiga umid qilmoqda. Boltiq dengizida gaz quvurining 275 kilometrlik qismining qurilishi taxminan olti oy davom etdi. Taxminlarga koʻra, kelasi yilning kuzida Rossiyadan „koʻk yoqilgʻi“ yetkazib berish toʻxtatilgach, polyaklar Norvegiyadan yangi yoʻnalish orqali energiya olishlari mumkin boʻladi, bu yoʻl orqali yiliga 10 milliard kub metrgacha gaz oʻtkazib yuboriladi. Loyiha taxminan 1,7 milliard yevroga baholanmoqda. Ushbu miqdorning yarmidan bir oz koʻprogʻi Polsha gaz kompanyasi Gaz-System ga toʻgʻri keladi.
Loyiha 2001—yilda Daniyaning DONG neft va gaz kompaniyasi va Polshaning PGNiG neft va gaz kompaniyasi Daniya gazi uchun Polshaga gaz quvurini qurish boʻyicha shartnoma imzolaganidan soʻng boshlangan[2]. Statoilning ehtimoliy ishtirokida DONG ga tegishli boʻlgan ulushlarning uchdan ikki qismi va PGNiG ning uchdan bir qismiga ega boʻlgan quvur konsorsiumini tuzishga qaror qilindi[3]. Ammo koʻp vaqt oʻtmay, loyiha iqtisodiy maqsadga toʻgʻri kelmasligi sababli toʻxtatildi.
Loyiha 2007—yilda qayta tiklandi — 2—may kuni PGNiG va Daniya gaz quvurlari tarmogʻidan tashkil topgan Energinet.dk, Daniya gaz quvuri operatori DONG Boltiq quvurini qurish imkoniyatlarini oʻrganish boʻyicha shartnoma imzoladi[4]. 2008—yil avgust oyida Polsha hukumati PGNiG ni loyihaning hamkori sifatida toʻliq davlatga qarashli Gaz-System gaz quvuri bilan almashtirdi[5].
2009—yil 18—mayda Yevropa Komissiyasi energiyani qayta tiklash boʻyicha Yevropa dasturi doirasida grantlar olish uchun ariza topshirdi.
Loyiha Polsha tomonidan 2010—yilning fevral oyida qayta ekspertizadan soʻng qayta ishga tushirildi.
Gaz quvuri Norvegiyadan Daniya orqali Polsha va boshqa Yevropa mamlakatlariga yiliga 10 milliard m³gacha tabiiy gaz yetkazib beradi, shuningdek, Polshadan Daniya va Shvetsiyaga gaz yetkazib beradi. Gaz quvurini qurish qiymati 1,6-2,1 milliard yevroga baholanmoqda, xarajatlar Gaz-System va Energinet oʻrtasida teng taqsimlanadi[6].
2019—yil yanvar oyida Financial Times gazetasi Polsha Rossiya bilan Boltiqboʻyi quvuri gaz quvuri qurilishini muvofiqlashtirishi kerakligi haqida xabar berdi. Buning sababi, Boltiqboʻyi quvuri yoʻnalishi Shimoliy oqim 2 yoʻnalishini kesib oʻtadi[7][8]. Gaz quvurining oʻzi 2022—yilda foydalanishga topshirilishi rejalashtirilgan (shu bilan birga, Gazprom bilan gaz yetkazib berish boʻyicha PGNiG shartnomasi ham tugaydi).
2021—yil 30—aprelda Polsha prezidenti Anjey Duda Boltiqboʻyi quvuri qurilishi boshlanganini rasman eʼlon qildi; gaz quvurini ishga tushirish 2022—yil 1—oktabrga ishga tushirish maqsad qlingan.
2021—yilning iyunidan 2022—yilning martigacha gaz quvurining quruqlikdagi qismidagi qurilish ishlari Daniya tomonidan ekologik sabablar tufayli toʻsib qoʻyilgan edi .
Gaz quvurining 10 milliard kub metr oʻtkazish qobiliyatining 80 %i PGNiG tomonidan band qilingan. 2021—yilda PGNiG (PGNiG Upstream Norway) Norvegiya boʻlimi 615 million dollarga sotib oldi Norvegiyaning „Duva“ dengiz koni. „Kelishuv tufayli PGNiGʻning Norvegiyadagi yillik gaz qazib olish hajmi 2027—yilda 4 milliard kub metrga yetishi kerak“, — 2021—yilda Shimoliy dengizda 1,5 milliard kub metr gaz qazib olishni boshlash rejalashtirilgan. Konning zaxiralari 8,4 milliard kub metrni tashkil yetadi va qazib olish 10 yil davom etishi kutilmoqda. Avgust oyida PGNiG Upstream Norvegiya Neptune Energy, Idemitsu Petroleum Norge va Sval Energi bilan birgalikda Duva konida ishlab chiqarishni yoʻlga qoʻydi, Polsha davlat kompaniyasining ulushi yiliga 200 million kubometrni tashkil qiladi. Shuningdek, PGNiG Daniyaning Ørsted shoʻba korxonasi bilan 2023—yildan boshlab Tira dengiz konidan gaz yetkazib berish boʻyicha shartnoma imzoladi.
Tuzilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Boltiq quvurlari loyihasi beshta asosiy komponentdan iborat:
- Shimoliy dengiz offshore gaz quvuri — Shimoliy dengizdagi Norvegiya gaz uzatish tizimi va Daniya gaz uzatish tizimi oʻrtasidagi dengiz quvuri; bu qism boshlangʻich boʻlib, bu erda Boltiq quvuri Yevropa Pipe Europipe II gaz quvuriga qoʻshiladi, u orqali gaz Norvegiya shelfidan Germaniyaga yetkaziladi, undan yangi gaz quvuri gaz oladi;
- Daniya qirgʻoqlari — mavjud Daniya tabiiy gaz uzatish tizimini gʻarbdan sharqqa kengaytirish;
- Daniyadagi kompressor stantsiyasi — Zelandiyaning sharqiy qismida joylashgan kompressor stantsiyasi;
- Boltiq dengizi tubi boʻylab dengiz quvuri — Boltiq dengizi orqali Daniya va Polsha oʻrtasida (Polsha EIZdagi uzunligi — 29,26 km) dengiz quvuri;
- Polshadagi qirgʻoq chizigʻi Polsha gaz uzatish tizimining kengaytmasidir.
Qurilish[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Shimoliy dengiz
Shimoliy dengizdagi Boltiq trubasining (uzunligi 110 km) qismi Shveysariyaning Allseas mas’uliyati zonasida joylashgan boʻlib, bu ishda Pioneering Spirit, Lorelay va Tog Mor quvur yotqizuvchilar kompaniyalari ishtirok etgan.
Shimoliy dengizdagi IHP Europipe II ga qoʻshiladigan nuqtadan Yutlandiya yarim orolining gʻarbiy qirgʻogʻigacha boʻlgan uchastkaning qurilishi 2021—yil iyun oyi oxirida yakunlandi. Xandaqni toʻldirish ishlari olib borilmoqda; Daniya dengiz agentligining (DMA) dengizchilarga bergan xabariga koʻra, Shimoliy dengizda gaz quvurini qurish va toʻldirish 2021—yil oktyabr oyi oʻrtalarigacha davom etdi.
- Boltiq dengizi
Boltiq dengizida Boltiqboʻyi quvuri uchastkasini qurish boʻyicha pudratchi Italiyaning „Saipem“ kompaniyasi va uning quvur yotqizuvchi „Castorone“ (dinamik joylashishni aniqlash tizimiga ega) va „Castoro Sei“ yarim suv osti quvur yotqizish kemasi hisoblanadi. Loyihaning logistika markazi Germaniyaning Mukran portida Mukran joylashgan.
Boltiq dengizidagi qurilish (ushbu uchastkaning umumiy uzunligi 270 km) 2021—yil 26—iyun kuni Daniya hududiy suvlarida taxminan gʻarbda joylashgan Kastorone quvur yotqizuvchi tomonidan boshlangan. 2021—yil 8—iyul holatiga koʻra, quvur quruvchi Shvetsiyaning Eksklyuziv iqtisodiy zonasida (EEZ) qurilishni davom ettirdi, u erda 85 km ga yaqin quvurlarni yotqizishi kerak. Qurilishning oʻrtacha tezligi kuniga 4,325 km.
3—avgust holatiga koʻra, Boltiq dengizi tubiga 177,43 km Baltic Pipe MGP quvurlari yotqizilgan; Quvur qurilishi Shimoliy oqim 2 kesib oʻtdi
Avgust oyida Polsha suvlarida quvurlarni yotqizish boshlandi, biroq Daniya va Polsha EEZ oʻrtasidagi chegarani kesib oʻtganidan bir necha soat oʻtgach, Castorone quvur yotqizuvchi kema ishni toʻxtatdi. Ayni paytda Castoro Sei taxminan sharqda, Daniya suvlarida quvurlarni yotqizish boʻyicha ishlarni davom ettirmoqda. 6—avgust holatiga koʻra 200 km dan sal koʻproq Baltic Pipe MGP yotqizildi.
25—avgustga qadar 232 km quvurlar yotqizildi, ishning yakuniy bosqichi boshlandi: Castoro Sei Polsha hududiy suvlari chegarasiga yaqinlashdi (shu bilan birga, Kastoro Sey Fortuna quvuridan atigi 50 km shimoli-gʻarbda Nord Stream 2 ni yotqizgan edi); uchinchi quvur yotqizuvchi Saipem Castoro 10 Rotterdam portida qirgʻoqboʻyi hududlarini qabul qilishni kutmoqda.
- Yer qismi
2021—yil sentabr oyi boshida Boltiqboʻyi quvurining dengizdagi qismi deyarli qurib bitkazildi.
Gaz quvurining quruqlikdagi qismini qurish Jutland yarim oroli va Funen orolida davom etadi. 2022—yil martigacha Daniyada 50 kilometrlik quruqlik uchastkasining qurilishi ekologik sabablarga koʻra tartibga soluvchi qaror bilan toʻsib qoʻyilgan edi.
Texnik xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
230 kilometrlik suv osti quvuri Daniyadagi Rodvig va Polshaning Nixorts shaharlarini bogʻlaydi. Quvurning quvvati va diametri hali aniqlanmagan. Biroq, 2001—yilda quvur orqali yiliga kamida 5 milliard kub metr gaz tashishga kelishib olindi. Ikki yoʻnalishda gaz oqimini taʼminlaydigan gaz quvurini qurish rejalashtirilgan[4].
Quvurni qurish qiymati quvur diametriga qarab 335-350 million yevroga baholandi[3]. Yevropa komissiyasi quvurni texnik loyihalash uchun 3,2 million yevro ajratdi[9].
Shuningdek[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Shimoliy oqim
- Shimoliy oqim — 2
- Polshada energetika sanoati
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- baltic-pipe.eu — Loyiha sahifasi
- Frankfurter Allgemeine : Polsha Nord Stream — Boltiq quvuri loyihasi zarariga oʻzining Boltiqboʻyi gaz quvurini qurishga qaror qildi // 2018—yil 14—fevral
- Gazprom Polshadan „Shimoliy oqim 2“ uchun qasos olish imkoniyatiga ega // Vzglyad, 2019—yil 29—yanvar
- Daniya Polshani Gazprom bilan savdolashishdan mahrum qildi // Vzglyad, 4—iyun, 2021—yil
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Baltic Pipe газопровод“. 2022-yil 26-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-aprel.
- ↑ „Scandinavian Gas Headed for Poland“. Warsaw Voice (2001-yil 8-iyul). 2009-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 15-sentyabr.
- ↑ 3,0 3,1 „One Step Closer to Diversification“. Warsaw Voice (2001-yil 24-iyun). 2009-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 15-sentyabr.
- ↑ 4,0 4,1 Energinet.dk (2007-yil 2-may). „Denmark and Poland look into gas pipeline“. Press-reliz. Qaraldi: 2007-09-15 [sayt ishlamaydi].
- ↑ „PGNiG eyes Norway booster“. Upstream Online. NHST Media Group (2008-yil 28-avgust). 2012-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 14-oktyabr.
- ↑ „Польше придется согласовать с "Газпромом" строительство газопровода Baltic Pipe“. www.vestifinance.ru. 2019-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 28-yanvar.
- ↑ „FT: Польше придётся согласовывать строительство Baltic Pipe с Россией“ (ru). RT на русском. 2019-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-yanvar.
- ↑ {{{заглавие}}}.
- ↑ „Gaz-System pracuje nad projektem technicznym Baltic Pipe“ (Polish). Polish Press Agency. wnp.pl (2009-yil 24-sentyabr). 2012-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 21-fevral.