Apeninlar (Oy)
Apeninlar (Oy) (lotincha: Montes Apenninus) — Oy togʻlari Oyning koʻrinadigan tomonining shimoliy qismida, Yomgʻir dengizining janubi-sharqiy chegarasida joylashgan. Ular quruqlikdagi Apennin orollari nomini 1647-yilda Yan Geveliydan Oy togʻlarini quruqlikdagilarning nomlari bilan nomlash amaliyotiga koʻra oldilar[1]. 1961-yilda bu nom hozirgi imloda Xalqaro Astronomiya Ittifoqi tomonidan tasdiqlangan[2].
Tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oy Apenninlarining uzunligi taxminan 600 km va maksimal balandligi 5400 m gacha, bu ularga oyning koʻrinadigan tomonidagi eng baland togʻlar deb nomlanish huquqini beradi. Togʻlarning gʻarbiy qismida Eratosfen krateri va Znoya koʻrfazi joylashgan[3]. Sharqda togʻlar aniqlik dengiziga yetib boradi, shimoli-Sharqdagi Keyp Fresnelga oʻtadi va Kemsk togʻlari bilan chegaradosh. Togʻlarning shimolida chirish Botqogʻi va Arximed togʻlari, janubda bugʻlar dengizi joylashgan[4]. Sharqda togʻlar Tiniq dengizga yetib boradi va Gem togʻlari bilan chegaralanadi[5]. Togʻlarni koʻp sonli oʻralgan vodiylar kesib, umumiy yoʻnalishi janubi-sharqga yoʻnaltirilgan. Apennin togʻlari 14,6-28,5° koordinatalari bilan cheklangan hududda joylashgan. Hududda Arat va Konon kraterlari mavjud.
Apennin togʻlari Mare Imbriumni tashkil etgan Imbriya taʼsiri va taʼsirdan oldin mavjud boʻlgan geologik tuzilmalar, ayniqsa Orollar dengizi va havzalarida murakkab oʻzaro taʼsirning mahsulidir. Togʻlar Imbriya havzasining asosiy toʻlqinining janubi-sharqiy qismi ekanligiga ishoniladi. Togʻlarning shakllanishi 3,72-3,92 sodir boʻlgan milliard yil oldin, erta Imbriya davrida[6].
Apennin orollarida quyidagi choʻqqilar mavjud boʻlib, ular oʻz nomlariga ega va gʻarbdan shimoli-sharqgacha sanab oʻtilgan[7]:
- Boʻri choʻqqisi
- Amperning choʻqqisi
- Bredli choʻqqisi
- Hadley deltasining choʻqqisi
Apennindagi choʻqqilarning umumiy soni 3 000 dan oshadi[8].
Kosmik kemalarning qoʻnish joylari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Apennin togʻlarining shimoli-sharqiy uchida, Xedli Froz va Xedli choʻqqisi deltasi mintaqasida Apollon 15-oy moduli qoʻngan[9].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Oydagi togʻlar roʻyxati
- Selenografiya
- Oyning geologiyasi
- Kechiktirilgan kuchli bombardimon
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1731041
- ↑ https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1731041
- ↑ https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1731041
- ↑ https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1731041
- ↑ „Апеннины на карте LAC41“. 30-may 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2012-yil.
- ↑ https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1731041
- ↑ https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1731041
- ↑ „Описание гор на сайте The Moon-Wiki“ (inglizcha). 2018-yil 30-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr 2022-yil.
- ↑ https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1731041