Alt-Ems qal’asi

Alt-Ems qal’asi (nemischa: Burgruine Alt-Ems) — Avstriyaning Xoenems shahri (Forarlberg federal yeri) yaqinidagi o‘rta asr qal’asi xarobalari; XII-asrda dengiz sathidan 740 metr balandlikda qurilgan. Dastlab qal’a majmuasi Velflar oilasiga tegishli bo‘lib, 1179-1191 yillarda Gogenshtaufen oilasi nazorati ostiga o‘tgan. Qal’a qamoqxona sifatida ham ishlatilgan: bu yerda Sitsiliya qiroli Vilgelm III va Kyoln arxiyepiskopi Bruno IV fon Zayn kabi mashhur mahbuslar saqlangan. 1407-yilda qal’a Appensell urushi paytida vayron qilingan. XVII-asrda qal’a Uyg‘onish davri qal’asiga qayta qurilgan; 1792-yilda vayron qilingan.

Tarixi

Alt-Ems qal’asi XII-asrda dengiz sathidan 740 metr balandlikda — Alpenrheintal vodiysidan taxminan 300 metr balandlikda — qoyali Shlossberg tizmasida qurilgan. Alt-Ems (yoki Alt-Embs) nomi lotincha „altus“ (baland) so‘zidan kelib chiqqan. Dastlab qal’a majmuasi Velflar oilasiga tegishli bo‘lib, 1179-1191 yillarda u Gogenshtaufenlar oilasi (Herren fon Ems) nazorati ostiga o‘tgan. XII-asrning oxirida qal’a janubiy Germaniyadagi eng yirik qal’a majmualaridan biri bo‘lgan: Alt-Ems Germaniyadan Italiyaga boradigan yo‘lning bir qismida xavfsizlikni taʼminlash uchun mo‘ljallangan.

Qal’a qamoqxona sifatida ham ishlatilgan: bu yerda Sitsiliya qiroli Vilgelm III (1195-yildan) va Kyoln arxiyepiskopi Bruno IV fon Zayn (Bruno IV fon Sayn; 1206-yildan) kabi mashhur mahbuslar saqlangan. 1407-yilda Appensell urushlari paytida qal’a qo‘zg‘olonchilar tomonidan qamal qilindi: ikki oylik qamaldan so‘ng u bosib olindi va vayron qilindi, ammo tez orada qayta tiklandi.

Graf Yakob Gannibal I fon Xoenems (1530-1587) davrida qal’a sezilarli darajada qayta qurildi va kengaytirildi. Graf Kaspar fon Xohenems (1573-1640) eski qal’ani keng Uyg‘onish qal’asiga aylantirib, qayta qurishni davom ettirdi: loyiha 1566-yilda meʼmor Martino Longi tomonidan tuzilgan. 1765-yilda qal’a Xoenems oilasining uzilishi munosabati bilan Avstriya mulkiga aylandi; 1792-yilda kim oshdi savdosiga qo‘yilib, buzib tashlangan. 1938-yildan 1940-yilgacha, so‘ngra 1965-yildan 1966-yilgacha qal’a xarobalari restavratsiya qilindi; 2006-2007 yillarda yangi restavratsiya amalga oshirildi. XXI-asrda Alt-Ems xarobalari Valdburg-Sayl-Hoenems oilasining shaxsiy mulki.

Yana qarang

• Neu-Ems qal’asi
• Gaienhofen qal’asi
• Jagdberg qal’asi
• Veyerburg qal’asi

Adabiyotlar

• Alois Niderstätter: Die Vorarlberger Burgen. Universitätsverlag Wagner, Innsbruck 2017, ISBN 978-3-7030-0953-2, S. 34-37.
• Dehio Handbuch. Die Kunstdenkmäler Osterreichs: Vorarlberg. Tyuringerberg. Bundesdenkmalamt (Hrsg.), Verlag Anton Schroll & Co, Wien 1983, ISBN 3-7031-0585-2 .
• Burgen und Schlösser in Tirol, Südtirol va Vorarlberg — Bahnmyuller Wilfried — 2004
• Die Kunstdenkmäler des pol. Bezirkes Feldkirch — Dagobert Frey — 1958 yil
• Kleines Vorarlberger Burgenbuch — Frans Josef Huber — 1985 yil
• Shtayner Zeugen — Volkmar Diet — 1995 yil
• Österreyxdagi Von Burg zu Burg — Gerxard Stenzel — 1973 yil

Havolalar

• Martin Hammerl. „Hohenems — Alt-Ems“ (de). burgen-austria.com. Burgen-Austria (2009-yil 13-may). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-fevral.