Akkush (Turkiya)
Akkush — Ordu viloyatiga qarashli tuman. Hududi 636 km². Bu tuman shimolda Ünye va Samsun, janubda Niksar va Tokat bilan o'ralgan hududda joylashgan.
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tumanning eski nomi Karakushdir. 1954 yilda Akkush deb o'zgartirildi. Rasmiy maʼlumotlarda 1950-yilda Karakush, 1955-yilga kelib esa Akkush nomiga o'zgartirilgan. Ayni paytda ma'muriy markazning nomi Kaldere bo'lgan. [1] [2]
Akkush yerlarining tarixi miloddan avvalgi davrlarga borib taqaladi. Mintaqa va uning atrofi miloddan avvalgi 1200-700 yillarda Frigiyaliklar, soʻngra Kimmeriylar, Lidiyalar, miloddan avvalgi 585-yilda esa Fors podsholigi, miloddan avvalgi 291-yilda Pontus qirolligi, keyingi davrlarda esa Rim imperiyasi hukmronligida bo'lgan. Manzikertdagi gʻalabadan soʻng (1071) saljuqiylar sultoni Melikshoh amirlaridan Danishmend tomonidan Onadoʻlida asos solgan birinchi turk davlatlaridan biri Danishmendlar hukmronligi ostiga oʻtdi. Keyinchalik Saljuqiy sultoni II hukumronlik qildi. Kilich Arslon tomonidan Saljuqiylar yerlariga kiritilgan.
Ma’lumki, Akkush yerlarida asrlar davomida Tibaren va Xalip qabilalari yashab, keyingi davrlarda Pont podsholigi hukmronlik qilgan. Danishmendlar va Hacemiroʻgʻli bekliklari hukmronligi ostida qolgan Akkush 15-asrda Fotih Sulton Mehmet tomonidan Usmoniylar hukmronligiga o'tgan.
1864 yilgacha Akkush (o‘sha paytda Karakush nomi bilan atalgan) dastlab Sivas viloyatining Niksar qishlog‘i, keyin esa Sivasga bevosita bog‘langan tuman bo‘lgan. [3] Ayrim qishloqlarning bu davrga oid aholi kitoblari mavjud. [3] 1864-yilda Janik Sanjak bilan bogʻlangan Unye sanjakka aylangandan soʻng, Akkusha Unyega qoʻshib olindi va 1954-yilgacha Unye tumani boʻlib qoldi [4] (Unye 1867-yilda yana shaharcha boʻlib, Unye bilan bogʻlangan). Karakush okrugining birinchi markazi Oqpinar shahri boʻlib, 1884 yildan keyin Chaldere qishlogʻiga (hozirgi shahar markazi) aylangan. [5]
1867-yilda tashkil etilgan Trabzon viloyatining 1869-yilgi birinchi yilnomasiga koʻra, Karakush shaharchasining faqat erkak aholisi aniqlangan. Shunga ko'ra, Karakush shaharchasining erkak aholisi 3509 musulmondan iborat edi. Shahar musulmon bo'lmaganlar yo'q edi. [6] Ushbu sanada faqat katta yoshli erkak populyatsiyasi aniqlangan. Bunday holda, umumiy aholi soni to'rt barobar ko'p bo'lishi kerak edi. Bundan kelib chiqib aytishimiz mumkinki, Qoraqush shaharchasining taxminiy aholisi 7018 nafarni tashkil etadi.
1920-yilga kelib Ordu tumani Trabzon sanjagidan ajralib, mustaqil sanjakka aylandi va unga Ünye va Akkush qoʻshildi. [7] [8]
Manba[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü. „1950 Umumî Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla Nüfus“ (Türkçe). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr (1954). 18 şubat 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18 şubat 2020.
- ↑ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü. „1955 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus“ (Türkçe). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr (1961). 7-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18 şubat 2020.
- ↑ 3,0 3,1 „Arşivlenmiş kopya“. 1 aralık 2017da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 kasım 2017.
- ↑ „Arşivlenmiş kopya“. 1 aralık 2017da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 kasım 2017.
- ↑ „Arşivlenmiş kopya“. 1 aralık 2017da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 kasım 2017.
- ↑ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 1. cilt, s.143. ISBN 9789157871117.
- ↑ „Arşivlenmiş kopya“. 30 mayıs 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5 ekim 2012.
- ↑ „Arşivlenmiş kopya“. 1 aralık 2017da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 kasım 2017.
Tashqi havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Akkush tumani hokimligi 18 Aralık 2009 tarihinde </link>
- Akkush munitsipaliteti 22 Haziran 2011 tarihinde </link>