Afina demokratiyasi

Afina – grekcha soʻzdan olingan. Yunoniston poytaxti, mamlakatning eng yirik shahri.

Afina tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Afina tarixi tarixchilarga yunon demokratiyasi qanday paydo boʻlganligi va tarqalishi haqida fikr yuritishga yordam bergan. Afina demokratik hukumatni oʻrnatishga birinchi urinishidan oldin uni aristokratlar boʻlgan bosh magistratlar va Areopaglar boshqargan. Afinada demokratiya instituti bir necha bosqichda sodir boʻlgan, iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy sharoitlar natijasida. Soʻnggi oʻn yilliklarda qadimiy (asosan Afina) demokratiyasi boʻyicha olib borilgan tadqiqotlar koʻpincha uning tarixiy tajribasini yangi talqin qilish bilan tavsiflanadi. Shu bilan birga, qadimgi va zamonaviy demokratiya oʻrtasidagi farq, asosan, bir tomondan, odamlar oʻz hokimiyatini toʻgʻridan -toʻgʻri, ikkinchisida esa oʻz vakillari orqali amalga oshirgani bilan hech qanday holatda kamaymaydi, degan tushuncha tobora koʻproq shakllanmoqda. Afina toʻgʻridan-toʻgʻri demokratiyasi va zamonaviy davrning vakillik demokratiyasi gʻoyalari va qadriyatlariga oʻxshashlik haqidagi taxminlarni toʻgʻrilash zarurati ham aniq boʻla boshladi. Miloddan avvalgi 7-asrda Afinada evpatridlar siquvi kuchayib dehqonlar ahvoli ogʻirlashgan edi. Miloddan avvalgi 594 yilda savdogarlar aristokratiyasidan Solon arxont (hokim) boʻldi. U Afinada ijtimoiy-siyosiy tuzumni tubdan oʻzgartiradigan islohotlar oʻtkazdi. Qarzlarni bekor qildi, qarz tufayli qul qilib sotishni taqiqladi, urugʻchilik munosabatlariga uzil-kesil zarba berdi. Siyosiy huquq va lavozimlar kishilarning mol-mulkiga qarab belgilanadigan boʻldi. Aristokrat naslidan boʻlgan Pisistrat oʻz tarafdorlari va yollanma askarlariga tayanib, miloddan avvalgi 560 yilda oʻzini Attika dehqonlarining dohiysi deb eʼlon qildi va Afinaning mustabid hokimi boʻlib oldi. Pisistrat oʻziga qarshi boʻlgan aristokratlarning yerlarini tortib olib dehqonlarga ulashib berdi, ularga davlat hisobidan pul qarz berishni joriy etdi. Pisistrat davrida Afinada savdo munosabatlari rivojlandi, ibodatxona va boshqa qasrlar qurildi, suv quvuri oʻtkazildi. Pisistrat va uning oʻgʻillari saroyga eng yaxshi adiblarni toʻpladilar. Gomerning Odisseya va Iliada asarlari yozib olindi. Afinada dastlabki teatr vujudga keldi. Pisistrat vafot etgandan soʻng (miloddan avvalgi 527 yil) hokimiyat uning oʻgʻillari Gippiy va Gipparxga oʻtdi. Lekin mustabid hokimlik uzoq davom etmadi.

Afina davlatining tashkil topilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Eng qadimgi davr tarixiy hayot Keyinchalik eng qudratli va gullab-yashnagan davlatlardan biri – Gretsiyaning asosiy hududiga aylangan Attika manbalarda juda zaif aks ettirilgan. Afinaning oʻzi va uning atrofidagi arxeologik tadqiqotlar neolit davriga oid qadimiy hayot izlarini topdi. Bu yerda hozirgacha topilgan dafnlarning eng qadimiysi miloddan avvalgi 3-ming yillikka oid. Bu qabristonda choʻkkalab oʻralgan skelet yonida topilgan qoʻlda yasalgan kulrang loydan yasalgan idishlar hali ham juda ibtidoiydir.

Afina akropolida olib borilgan qazishmalar paytida misli koʻrilmagan yuksak madaniyat yodgorliklari miken tipidagi saroy qoldiqlari shaklida, boshqa bir qator joylarda (Acharni, Erxiya, Keramik va boshqalar) – xuddi shu qabristonlar topilgan. koʻp sonli turli xil narsalar, asosan keramika, shu jumladan mahalliy boʻlmaganlar bilan vaqt. Bronza davrining oxiriga toʻgʻri keladigan bu yodgorliklarning barchasi Attika hududida uning boshqa markazlari bilan bir vaqtda Miken madaniyatining markazlaridan biri boʻlgan deb oʻylash uchun asos boʻladi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]