1630-yildagi Pereyaslav bitimi
1630-yildagi Pereyaslav bitimi — bu Rossiyaning janubi-gʻarbiy qismida boʻlib oʻtgan dehqon-kazaklar qoʻzgʻolonidan keyin 1630-yil may oyida polshalik getman Stanislav Konetspolskiy va Zaporijjya kazak boshligʻi oʻrtasida tuzilgan kelishuv[1].
Rossiya tomon yoʻnaltirish tarafdori Getman Taras Fedorovich boshchiligidagi qoʻzgʻolon[2] 1630-yilning aprel-may oylarida Poltava va Kiev viloyatlarida boshlandi. Taras Fedorovich Ukraina xalqiga qoʻzgʻolonchilar armiyasiga qoʻshilishga, „kazak erkinliklarini olishga“ va „pravoslav dinini himoya qilishga“ chaqirdi[3].
1630-yil 4-aprelda Korsun yaqinidagi jangda toj getmani Stanislav Konetspolskiyning Polsha armiyasi kazak armiyasi tomonidan magʻlubiyatga uchradi va karvon va ogʻir qurollardan mahrum boʻldi. Keyinchalik Pereyaslavl qoʻzgʻolon markaziga aylandi. Bu yerda jang 3 haftadan koʻproq davom etdi. Polyaklarning shaharga bostirib kirishga boʻlgan muvaffaqiyatsiz urinishidan soʻng (1630-yil 25-may) kelishuv tuzildi va qoʻzgʻolon Zaporojye kazak oqsoqollari va Rech Pospolita hukumati oʻrtasidagi murosa bilan tugadi. Ushbu shartnomani tuzish, ayniqsa, oʻsha paytda getmanga aylangan va Polshaga moyil boʻlgan Anton Konashevich-But tomonidan talab qilingan.
1630-yildagi Pereyaslav bitimiga koʻra, kazaklar reestri 6 mingdan 8 ming kishiga koʻpaydi, u boy kazaklar — „ulamolar“ ning bir qismini oʻz ichiga oldi. Kazaklar oʻzlarining getmanini tanlash huquqini oldilar. Roʻyxatga kiritilmagan („yozilmagan“) kazaklar uylariga borishlari kerak edi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Переяславское соглашение 1630 // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- ↑ Institut istorii AN SSSR, A. I. Baranovich. Vossoedinenie Ukraini s Rossiey, 1654-1954, Izd-vo Akademii nauk SSSR, 1954
- ↑ „Dovіdnik z іstorії Ukraїni. Za red. І. Pіdkovi ta R. Shusta. — K.: Geneza, 1993.“. 2020-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-iyun.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Гуслистный К. Г. «Крестьянско-казацкие восстания на Украине в 30-х годах XVII века», в кн."Воссоединение Украины с Россией. Сборник статей", Москва 1954
- «История Украинской ССР», т.1 Киев 1956.