„Trishkin kaftan“ masali
Trishkin kaftan — (oʻzb. Trishkaning nimchasi yoki kamzuli) Krilov masali[1]. Masal bir kamchilikni boshqasini yaratish orqali tuzatishga harakat qilgan holatlar haqidagi idiomaning asosiga aylandi.
Yaratilishi va gʻoyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
I. A. Krilov 1815-yilda „Trishkinning kaftani“ni „Sin ochetestva“ jurnalida birinchi nashrga toʻgʻri keladi[2].
Syujeti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Masalning syujeti Trishka ismli odamning eskirgan nimchasini yenglarini tuzatgan, u nimcha yenglarini qisqartirgan va kesilgan boʻlaklarini yamoq uchun ishlatgan, soʻngra kalta yenglar kiyib, kaftanning etaklarini kesib, shu bilan nimchani juda kalta va beoʻxshov yasagan harakatlari atrofida qurilgan. Muallif jamiyat odamlarini Trishka[2] kabi ishlarini tuzatuvchi janoblar bilan taqqoslaydi[3].
Bu ertakda o‘z xarajatlarini qoplamagan xo‘jaligi rentabelligini oshirish haqida o‘ylash o‘rniga, mulklarini Vasiylik kengashiga garovga qo‘yib, ahvolini yaxshilashga urinayotgan yer egalari haqida gap borgan edi. Muallif muammolarni ong bilan hal qilishga, uzoqni ko‘zlamay, ularni og‘irlashtirmasdan, oqibatlarini emas, sabablarini bartaraf etishga chaqiradi[2][4].
Axloqiy jihati[tahrir | manbasini tahrirlash]
„Trishkinning kaftani“ masalining axloqi shundaki, odamlar koʻpincha oʻzlarining moliyaviy muammolarini tobora koʻproq qarzlar olish orqali hal qilishga harakat qilishadi. Oxir oqibat, muammolar toʻplanib qoladi va ularni hal qilish qiyinlashadi. Darhaqiqat, odam bir muncha vaqt oʻzining „eski kaftanini“ yamoqlab olib, keskin choralar koʻrmasdan qolishi mumkin, ammo ertami-kechmi u yangisini tikishi kerak boʻladi. Krilov bu ertakda dangasalik, ahmoqlik, zaif iroda, yengiltaklik, oqibatni oʻylamaslik, mas’uliyatsizlik kabi fazilatlarni masxara qiladi. „Trishkinning kaftani“ ertagi Vasiylik kengashidagi mulklarini garovga qoʻyib, moliyaviy ahvolini yaxshilashga harakat qilgan uy egalariga qarshi qaratilgan. Zamonaviy dunyoda shunga oʻxshash muammo ham bor: odamlar avvalgilarini toʻlash uchun yangi kreditlar olib, koʻpincha qiyin vaziyatga tushib qolishadi. Krilovning oʻzi „Trishkinning kaftani“ ertagining axloqini uning soʻnggi satrlarida shunday izohlaydi:
Men xuddi shunday, baʼzida boshqa janoblarni ham koʻrdim, Vaziyatni chalkashtirib, ularni toʻgʻrilaydilar, Qarang: ular Trishkinning kaftanida koʻz-koʻz bo'lishadi[5]
.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Krilov ertaklaridan maqollarga misollar. Mavzu bo'yicha ilmiy-tadqiqot ishi: “I.A.ning ertaklaridagi maqol va matallarning ma'nolari.“.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Ирис Ревю. „Анализ басни Крылова «Тришкин кафтан»“ (ru). Детский час, образовательный портал (2012-2021). Qaraldi: 2021-yil 13-may.
- ↑ „Trishkin kaftan xabari nimani anglatadi. Trishkin kaftan: frazeologiyaning ma'nosi va kelib chiqishi. Trishkin masalining axloqi“.
- ↑ „"Trishkin kaftan" ertakidan qanotli iboralar“.
- ↑ „Мораль басни "Тришкин кафтан"“.