Vladimir Zvegintsev

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Vladimir Andreyevich Zvegintsev
Tavalludi 18 (31) oktyabr 1910
Toshkent, Turkiston general-gubernatorligi, Rossiya imperiyasi
Vafoti 13-aprel 1988 Moskva, SSSR
Fuqaroligi Rossiya imperiyasining bayrogʻi Rossiya imperiyasi
SSSR bayrogʻi SSSR
Sohasi Tilshunoslik
Ish joylari MDU
Taʼlimi Oʻrta Osiyo davlat universiteti
Ilmiy darajasi Filologiya fanlari doktori
Ilmiy unvoni professor
Akademik rahbarlari Mixail Andreyev
Mashhur shogirdlari I. M. Kobozeva,
A. I. Kuznetsova,
T. M. Nikolayeva
Mukofotlari

Vladimir Andreyevich Zvegintsev (1910-yil 18 (31)-oktyabr, Toshkent – 1988-yil 13-aprel, Moskva) – sovet tilshunosi, filologiya fanlari doktori, professor, Moskva davlat universiteti filologiya fakultetining nazariy va amaliy tilshunoslik kafedrasi asoschilaridan biri va shu kafedraning birinchi mudiri. Tilning umumiy nazariyasi, lingvistik semantika, tilshunoslik tarixi boʻyicha mutaxassis. „Progress“ nashriyoti tilshunoslik tahririyati mudiri, „Chet el tilshunosligida yangilik“ turkumi yaratuvchisi, tilshunoslik tarixi boʻyicha xresomatiya tuzuvchisi.

Tarjimai holi[tahrir | manbasini tahrirlash]

V.Zvegintsev temir yoʻl muhandisi oilasida tugʻilgan. Maktab davrida oʻqishdan keyin iqtisodchi va statistik boʻlib ishlagan. U yoshligidan tillarga qiziqqan: havaskor sharqshunos N. N. Stepanovdan fors va arab tillarini oʻrgangan, M. S. Andreyevdan tahsil olgan, Y. D. Polivanov bilan tanishgan. 1934-yilda Toshkent pedagogika institutining chet tillar fakultetiga oʻqishga kirib, uni 1937-yilda imtiyozli diplom bilan tugatgan.

1937-yildan Oʻrta Osiyo davlat universitetining chet tillari kafedrasi, soʻngra roman-german filologiyasi kafedrasi mudiri boʻlib ishlagan.

Ulugʻ Vatan urushi yillarida Oʻrta Osiyo harbiy okrugi shtabida tarjimon (1941—1943), harbiy taʼlim muassasalarida oʻqituvchi (1943—1944), 1-Boltiq fronti siyosiy boshqarmasi 7-boʻlimida tarjimon (1944—1945) boʻlib ishlagan. 1945-yil avgust oyida „1941—1945-yillardagi Ulugʻ Vatan urushida Germaniya ustidan qozonilgan gʻalaba uchun“ medali[1][2], keyinchalik Gʻalabaning 40 yilligi munosabati bilan II darajali Vatan urushi ordeni[3] bilan taqdirlangan.

1945—1950-yillarda yana Oʻrta Osiyo davlat universitetining roman-german filologiyasi kafedrasi mudiri, Toshkent chet tillar pedagogika instituti direktori oʻrinbosari, soʻngra direktor (1948—1950) boʻlga. OʻzSSR Fanlar akademiyasi katta ilmiy xodimi (1947—1950). „Marrizm“ rasman qoralanganidan keyin u akademik V. V. Vinogradovdan Moskvada ishlash taklifini oldi[4].

1950-yildan Moskva davlat universitetining filologiya fakulteti german tilshunosligi (1950—1952), umumiy va qiyosiy tarixiy tilshunoslik (1952—1962) kafedrasi mudiri boʻlgan.

1960-yilda Zvegintsev Moskva davlat universitetining filologiya fakultetida tashkil etilgan nazariy va amaliy tilshunoslik kafedrasini va keyinchalik Strukturaviy va amaliy tilshunoslik kafedrasini yigirma yildan ortiq vaqt davomida boshqargan. Kafedra rahbarligi bilan bir qatorda kafedrada tilshunoslik tarixi va nazariyasidan dars bergan va aspirantlarga (jumladan, A. I. Kuznetsova va T. M. Nikolayevaga) rahbarlik qilgan. U „Tilshunoslikda yangilik“ nashrlar turkumiga (keyinchalik – "Chet el tilshunosligida yangilik "), shuningdek, „Tuzilish va amaliy tilshunoslik boʻlimi nashrlari“ turkumiga asos solgan.

Turgʻunlik davrida ishlash Zvegintsev uchun oson boʻlmadi. KPSS aʼzosi boʻlmagan kafedra mudiri Sovet hukumati bilan ziddiyatga kelgan xodimlar uchun ham javobgar boʻlishi kerak edi. 1974-yil avgust oyida sud jarayonlaridan birida Zvegintsev infarktni boshidan oʻtkazdi va vaqtincha ishdan ketdi. 1982-yilda Moskva davlat universiteti rektori A. A. Logunov bilan kelishilgan holda, u B. Y. Gorodetsiyni oʻzining oʻrniga tayinlashgan rozilik berib, oʻz lavozimini tark etdi[5]. Biroq, 1982-yilning kuzida Strukturaviy va amaliy tilshunoslik kafedrasi tugatilib, Umumiy va qiyosiy tarixiy tilshunoslik kafedrasi bilan birlashtirildi (1988-yilda u Nazariy va amaliy tilshunoslik kafedrasi nomi bilan qayta tashkil etildi).

Turmush oʻrtogʻi – Inna Georgiyevna Zvegintseva (1925—2011), Moskva davlat universiteti nemis tili kafedrasi dotsenti.

Zvegintsev 1988-yil 13-aprelda Moskvada vafot etdi. Nikolo-Arxangelsk qabristoniga dafn etilgan[6].

Uning sharafiga Nazariy va amaliy tilshunoslik kafedrasida „Zvegintsev oʻqishlari“ muntazam oʻtkaziladi.

Ilmiy faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Strukturaviy va amaliy tilshunoslik kafedrasiga uzoq vaqt rahbarlik qilishdan tashqari, Zvegintsev 20-asrning bir qator eng muhim tilshunoslik asarlari – Hjelmslev, Yakobson, Martinet, Grinberg, Xomskiy, Cheyf, Fillmor va boshqalarning asarlarini rus tiliga tarjima qilishni tashkil etdi. Uning tashabbusi bilan Sossyurning asosiy asarlari va Vilgelm fon Gumboldtning tanlangan asarlari rus tilida yangi tarjimalar va batafsil sharhlar bilan nashrdan chiqdi.

Zvegintsevning 19—20-asrlar tilshunosligi tarixiga oid ikki jildlik asari oʻz ahamiyatini saqlab qolgan. Bu asar turli ilmiy maktablar tilshunoslarining til nazariyasining asosiy muammolari (til taʼrifi, tilning vazifalari, lingvistik tavsif vazifalari va boshqalar) boʻyicha qarashlarini koʻrsatuvchi maxsus saralangan parchalarni oʻz ichiga olgan darslik hisoblanadi. Bu matnlar toʻplovchi tomonidan qisqacha izohlar bilan birga keladi.

Asarlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Semasiologiya. – M.: MDU nashriyoti, 1957-yil.
  • Звегинцев В. А.. История арабского языкознания: Краткий очерк, 3000 экз, Moskva: MDU nashriyoti, 1958 — 80 bet. 
  • Umumiy tilshunoslikka oid insholar. – M.: MDU nashriyoti, 1962-yil.
  • 19—20-asrlar tilshunosligi tarixi insho va koʻchirmalarda: 2 qismdan iborat. – M.: RSFSR Taʼlim vazirligi Davlat darslik-pedagogik nashriyoti, 1964-yil (1-qism); 1965-yil (2-qism) (tuzilgan).
  • Nazariy va amaliy tilshunoslik. M.: Taʼlim, 1968-yil.
  • Звегинцев В. А.. Язык и лингвистическая теория, 6100 экз, М.: MDU nashriyoti, 1973 — 248 bet.  (tarjimada)
  • Звегинцев В. А.. Предложение и его отношение к языку и речи, 5720 экз, М.: MDU nashriyoti, 1976 — 308 bet.  (tarjimada)
  • Звегинцев В. А.. Мысли о лингвистике, 1000 экз, М.: MDU nashriyoti, 1996 — 336 bet. ISBN 5-211-03478-3. 

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Архивированная копия“. 2018-yil 9-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 22-mart.
  2. ↑ „Архивированная копия“. 2018-yil 9-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 22-mart.
  3. ↑ „Архивированная копия“. 2018-yil 9-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 22-mart.
  4. ↑ V. A. Uspenskiy O dvux arxetipax totalitarnogo mishleniya
  5. ↑ Tyajyolie vremena (1982—1988)
  6. ↑ „Могила В. А. Звегинцева“. 2017-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 22-mart.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Alpatov V. M. Moskva lingvisticheskaya. – M.: Xorijiy tillar instituti nashriyoti, 2001. – 88—92-betlar. – 104-bet. – (Moskvaning tabiiy va madaniy merosi). – 500 nusxa. – ISBN 5-88966-028-4.
  • Filologicheskiy fakultet Moskovskogo universiteta. Ensiklopedicheskiy slovar / Glavniy redaktor M. L. Remnyova. – M.: Moskva universiteti nashriyoti, 2005. – 102—103-betlar. – ISBN 5-211-05068-1.
  • Moskovskaya ensiklopediya. T. 1. Litsa Moskvi. Kniga 6. A—Ya. Dopolneniya. – M.: „Moskovskie uchebniki“, 2014.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Vladimir_Zvegintsev&oldid=3933915" dan olindi