Travmatologiya

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Travmatologiya (yun. travmatos — yara, jarohat, shikastlanganlik va … logiya) — aʼzo va toʻqimalarning mexanik shikastlanishi, ularning oldini olish va davolash yoʻllarini oʻrganadigan fan. T. xirurgiyaning turli sohalari (neyroxirurgiya, koʻkrak xirurgiyasi) hamda organizm tayanch va harakat aʼzolari (suyak, boʻgʻim, muskul, paylar) va teri shikastlari va boshqa masalalarni uz ichiga oladi. T. ortopediya bilan birga mustaqil fan qisoblanadi.

Insoniyat tarixida tibbiyot avvalo jarohatlarni davolashdan boshlangan, shuning uchun T.ni tibbiyotning barcha sohalari ichida eng koʻhnasi deyish mumkin. Qad. Misr mumiyolari va boshqa arxeologik topilmalarni oʻrganish shuni koʻrsatadiki, miloddan bir necha ming yil ilgari yashagan odamlar singan suyaklarni mahkamlashning sodda usullarini bilishgan. T.ning ilk ilmiy asoslari Gippokrat asarlarida keltirilgan. Mas., u yelka suyagi chiqishlarini joyiga solishning bir necha usullarini, suyak singanda repozitsiya va immobilizatsiya qilish yoʻllarini taklif etgan. Oʻrta asrlarda T.ning rivojlanishi Abu Ali ibn Sino nomi bilan bogʻliq. Uning „Tib qonunlari“ asarida yumshoq toʻqimalar jarohatlarini, suyak sinishlari va chiqishlarini davolash haqida batafsil yozilgan. Fransuz olimi Ambruaz Pare ham T.ning shakllanishiga oʻz hissasini qoʻshgan. 18—19-asrlarda T.ning rivoji Gʻarbiy Yevropa vrachlari J. Malgen, G. Dyupyuitren, T. Koxer, L. Beler, G. Kyuncher, rus vrachi N. I. Pirogov nomlari bilan bogʻliq.

Oʻzbekistonda bu soha fan sifatida 20-yillardan rivojlana boshladi. 1926-yilda Oʻrta Osiyo universitetining tibbiyot ftida suyak sili va ortopediya dotsentlik kursi joriy etilishi, 1930-yilda Fizioterapiya intida ortopediya klinikasi ochilishi, uning 1932-yilda Ortopediya, travmatologiya va suyak sili ilmiy tadqiqot institutiga aylantirilishi travmatologiya va ortopediya muammolari ustidagi tadqiqot ishlarining rivojlanishiga imkon berdi.

Int urush davrida yopildi, 1946-yilda Travmatologiya va ortopediya instituti sifatida tashkil etildi.

20-asrda oʻtgan bir necha urushlar T.da yangiyangi davolash usullarining qoʻllanilishiga, ilmiy-texnik yutuqlar esa jarohatlarni aniqlash va davolash uchun yangi apparatlar va materiallarning kashf etilishiga olib keldi. Intra va ekstramedullyar osteosintez, sterjenli va sixli kompressiondistraksion apparatlarning yaratilishi, stabilfunksional osteosintezning qoʻllanilishi, texnika yutuklaridan keng foydalanish zamonaviy T.ning rivojlanishiga asos boʻddi.

Rentgen nurlarining kashf etilishi T.ning jadal rivojlanishi uchun turtki boʻldi, hozirgacha rentgen T.da asosiy tekshirish usuli hisoblanadi.

Qadimdan jarohatlarni davolashda tabiblar Sharq tabobati usullaridan foydalanib kelganlar. Urushdan keyingi yillarda olib borilgan ilmiy ishlar, asosan, harbiy jarohatlar va ularning osteomiyelit, soxta boʻgʻim, choʻltoq kabi asoratlarini davolash, protezlash sohalariga taalluqli boʻldi.

Oʻzbek olimlari tomonidan choʻltoqliklarni va jarohatlarni davolashda suyak plastikasi qilish (N. M. Shomatov), jarohatlarni davolashda Sharq tabobati usullarini qoʻllash, xususan, mumiyoi asl bilan siniq va yaralarni davolash (O.Sh. Shokirov), sanoat va qishloq xoʻjaligi da travmatizm muammolarini oʻrganish (B. I. Berliner, N. D. Isaboyev), shol kasalligi asoratlarini davolash (I. X. Eshonxoʻjayev, N. F. Fayzullayev) yoʻlida ilmiy tadqiqotlar olib borildi. Qoʻloyoqlarning kuyishdan keyingi shakl oʻzgarishlarini teri plastikasi yordamida davolash (B. M. Mirazimov), bolalar serebral falaji va suyak sinishini (Oʻ. S. Islombekov), osteomiyelit kasalligini (Sh. Sh. Hamrayev) davolash boʻyicha qilingan ilmiy ishlar Respublikada T. va ortopediya fanining rivojlanishida katta rol oʻynadi, hozirgi mavjud boʻlgan barcha tibbiyot intlarida T. kafedralari va ixtisoslashtirilgan ilmiyamaliy markazlar faoliyat koʻrsatadi.

Zamonaviy T.ning asosiy vazifasi shikastlangan toʻqima va organlardagi oʻzgarishlar patogenezini oʻrganish, jarohatlarni diagnostika qilish va davolash usullarini takomillashtirish, yangidan ishlab chiqish hamda asoratlarning oldini olishdan iborat.

Mirhakim Azizov.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]



  1. Причина обширных параличей в остром периоде при полиомиелите.:

-Открытое повреждение нервов. -Отек конечностей. -Сдавление нервов. +Отек спинного мозга -Отек головного мозга.

  1. Перелом «землекопа»-это:

+Переломы остистых отростков С6-С7. -Перелом дуг С4-С5. -Оскольчатый перелом С1. -Компрессионные переломы грудного отдела позвоночника. -Компрессионный перелом поясничных позвонков.

  1. Перелом «палача»-это:

-Перелом поясничных позвонков -Перелом тела С4-С5. -Перелом С1. -Перелом грудных позвонков. +Перелом дуги С2.

  1. Компрессия тел позвонков на 50 % относиться к:

-1-группа -2-группа. +3-группа компрессии -1-2 группы. -1-3 группы.

  1. Компрессионный перелом тел грудо-поясничных позвонков более 50% относится к:

+Не стабильным переломам. -Стабильным переломам. -Все ответы правильные. -Полустабилным переломам. -Вывихам позвонков.

  1. Тендогенная контрактура пальцев – это:

+Контрактура пальца в результате поражения сухожилия. -Контрактура пальца в результате поражения параартикулярных тканей. -Контрактура пальца в результате поражения его сустава. -После переломов костей. -После вывихов костей.

  1. Что такое пневмоторакс?:

-Эмпиема плевры. -Наличие крови в плевральной полости. -Наличие гнойной жидкости в плевральной полости. -Наличие инородного тела в полости. +Наличие воздуха в плевральной полости.

  1. Что такое гемоторакс?:

-Наличие воздуха в плевральной полости. +Наличие крови в плевральной полости -Наличие гнойной жидкости в плевральной полости. -Наличие инородного тела в полости. -Эмпиема плевры.

  1. Причина болезненности при полиомиелите в остром периоде.:

+Болезненность не наблюдается. -Неправильное положение конечностей. -Обширные параличи. -Деформация костей и суставов. -Повреждение нервов.

  1. Основные признаки артрогриппоза:

-Осевые деформации -Укорочение конечности. +Контрактура суставов. -Не сращения переломов. -Наличие ложных суставов.

  1. Характерное положение верхних конечностей при артрогриппозе.:

+Приведение плечевых и разгибание локтевых суставов. -Приведение плечевых со сгибанием локтевых суставов. -Отведение плечевых со сгибанием локтевых суставов. -Приведение тазо- бедренных и коленных суставов. -Отведение тазо- бедренных и коленных суставов.

  1. Изолированный перелом дуги позвонков со смещением относится к:Стабильным переломам.:

+Не стабильным переломам. -Обе ответы правильные. -Относиться к вывихам. -Относиться к переломо-вывихам. -Нет правильного ответа

  1. «Взрывной» перелом грудных позвонков относится к:Стабильным переломам.:

-К переломо- вывихам -Обе ответы правильные. +Не стабильным переломам. -Относиться к вывихом. -Нет правильного ответа

  1. Каким доступом осуществляется ревизия позвоночного канала?:

-Передно- внутренный -Передний. -Передне-боковой. -Передно-наружный +Задний.

  1. Задний спондилодез является наиболее эффективным при фиксации металлоконструкции:

-За остистые отростки. -За дуги позвонков. +За тела позвонков. -За поперечные отростки. -За двуотросчатые суставы.

  1. Переломы костей таза встречаются при всех перечисленных механизмах, кроме:

-сдавливания костей таза -разведения костей таза -прямого удара по тазу +скручивания костей таза -отрывного механизма

  1. К отрывным переломам костей таза относятся:

-перелом лонной кости -перелом седалищной кости -перелом вертлужной впадины +перелом нижнего гребешка безымянной кости -перелом крестца

  1. К переломам, сопровождающимся разрывом тазового кольца, относятся:

-перелом крыла подвздошной кости -перелом лонной кости -перелом губы вертлужной впадины +перелом лонной и седалищной костей с одной стороны -перелом лонной и седалищной костей с разных сторон

  1. Не сопровождается разрывом тазового кольца:

+перелом дна вертлужной впадины -разрыв крестцово-подвздошного сочленения с одной стороны -разрыв лонного сочленения и перелом подвздошной кости -перелом лонной и седалищной костей с одной стороны -разрыв лонного сочленения и вертикальный перелом крестца