Timsoh ko‘z yoshlari

Timsoh koʻz yoshlari koʻp tillarda mavjud boʻlgan frazeologik birlik boʻlib, his-tuygʻularning soxta, samimiy boʻlmagan ifodasini, soxta yigʻlashni anglatadi^[1].

Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu ibora timsohlar oʻljasini tanovul qilayotganda yigʻlaydi, degan qadimgi ishonchdan kelib chiqqan. Plutarx asarlaridan birida timsohning xatti-harakati kimnidir oʻldirishga qasd qilib, keyin qurboniga motam tutadigan odamlarning qilmishiga qiyoslanadi^[2]. K. A. Bogdanovga koʻra. Bogdanov timsohning „koʻz yoshlari“ haqidagi ilk xabar Patriarx Fotiyning „Miriyobiblione“ asarida (IX asr oʻrtalarida yozilgan) aniqlangan. Oʻrta asrlarda bu iboraning turli xil maʼnolari boʻlgan: oʻsha davrning baʼzi bestiariylari, yaʼni zoologik asarlarida timsoh oʻz qilmishidan afsuslanib, qurboniga yigʻlaydi. Rotterdamlik Erasmus „Hikmatlar“ kitobida ushbu iboraning zamonaviy ahamiyatga ega ekanligini tasdiqlashga hissa qoʻshgan, bundan tashqari, A. E. Maxova fikricha, „Timsoh koʻz yoshlari“ „zoologiyasi“dan „narsa“dan „soʻz“ga uslubida maqol yasagan Erasmusdir. XVII asrdagi alifbo kitobida (lugʻatda) shunday deyiladi: „Timsoh suvda yashovchi hayvondir. Qachonki insonni yesa, yigʻlaydi va qattiq boʻzlaydi, lekin yeyishdan toʻxtamaydi. Tanasini boshidan uzar ekan, boʻzlab yigʻlaydi“.

Biologiya nuqtai nazaridan, bu ifoda timsoh koʻzlarining tevaragida ter bezlari mavjudligi bilan izohlanadi. Timsoh oʻljasini yesa, uning teri ushbu bezlar orqali chiqariladi. Ehtimol, ayni shu narsa ibora paydo boʻlishiga sabab boʻlgan.

Timsoh koʻz yoshlari sindromi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Timsoh koʻz yoshlari sindromi yoki Bogorad sindromi^[3] Bell falajini notoʻgʻri davolash natijasida paydo boʻlgan^{[ <span style="" title="Информация перед этим предупреждением нуждается в подтверждении авторитетными источниками">ko'rsating</span> ]}, oqibatda ovqatlanish paytida yosh bezlari taʼsirlanadi^[4]. Sovet neyrofiziologi F. A. Bogorad birinchi marta 1928-yilda sindromni tasvirlab berdi va ushbu nomni taklif qilgan.