Taiti Nui ordeni
| Taiti Nui ordeni | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Asl nomi | fransuzcha: Ordre de Tahiti Nui | ||
| Mamlakat |
 Fransiya | ||
| Turi | Orden | ||
| Statistika | |||
| Taʼsis sanasi | 5-iyun 1996-yilda | ||
| Navbat | |||
| Toʻngʻich mukofot | Mavjud emas | ||
| Kenja mukofot | Mavjud emas | ||
Taiti Nui ordeni (Buyuk Taiti ordeni[1]; fransuzcha: Ordre de Tahiti Nui) — Fransiya Polineziyasining hududiy mukofoti. Orden 1996-yil 5-iyunda tashkil etilgan. U Fransuz Polineziyasining Taiti asosiy orolining shimoliy qismi — Katta Taiti (Taiti Nui) sharafiga nomlangan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fransiya 1996-yil 12-aprelda Fransiya Polineziyasining xorijiy hududiga oʻz avtonomiyasini kengaytirgandan soʻng (oʻz bayrogʻi, gerbi, madhiyasi va mukofotlariga ega boʻlish huquqi bilan), 1996-yil 5-iyunda Fransiya Polineziyasi Assambleyasi Polineziya fuqarolarini taqdirladi va chet elliklar uchun Taiti Nui ordeni Fransiya Polineziyasiga qilgan xizmatlari uchun mukofot etdi[2]. Orden toʻgʻrisidagi nizom 1996-yil 24-iyunda Fransiya Polineziyasi Vazirlar Kengashi tomonidan tasdiqlangan[3].
Strukturaviy ravishda, orden Faxriy legion ordeni bilan modellashtirilgan, yaʼni nominal jihatdan, bu shunchaki maqsad emas edi. Ordenning Buyuk Ustasi Fransiya Polineziyasining Prezidenti boʻlib, u haqli ravishda Buyuk Xoch ordeni sohibidir. Orden kansleri hukumatning bosh kotibi hisoblanar edi. U orden muhrining saqlovchisi va orden kanslerini tayinlar edi. Orden Kengashi 3 nafar yuridik aʼzodan (Prezident, Assambleya raisi va Iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy masalalar boʻyicha kengash raisi) hamda grossmeyster tomonidan 5 yil muddatga tayinlanadigan toʻrt nafar aʼzodan iborat boʻladi.
Fransuz Polineziyasining prezidenti sifatida bir necha bor ishlagan muxolifat yetakchisi Oskar Temaru Taiti Nui grossmeyster unvonini olishdan bosh tortdi va shu bilan ordenni vaqtincha „Muzlatib qoʻydi“ — uning besh yil hukmronligi uchun hech qanday mukofot berilmagan.
Orden darajalari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Taiti Nui ordeni toʻrt darajadan iborat:
Ritsar Grand Xoch (fransuzcha: Grand-Croix) — oʻng yelkadagi keng lentadagi belgi va koʻkrakning chap tomonidagi yulduz; ordenning eng yuqori darajasi (qadr-qimmat);
Qoʻmondon (fransuzcha: Commandeur) — boʻyniga taqilgan lentada belgi;
Ofitser (fransuzcha: Officier) — koʻkrakning chap tomonida taqiladigan lentadagi belgi;
Kavaler (fransuzcha: Chevalier) — koʻkrakning chap tomoniga taqilgan lentadagi nishon.
Mukofot olishning shartlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mukofotlar yoshdan kattagacha ketma-ket beriladi.
Fransiya fuqarosi boʻlgan va kamida 15 yillik xizmat stajiga yoki xizmatlariga koʻra belgilangan faoliyatga ega boʻlgan shaxslar orden hamrohi unvoni bilan taqdirlanishi mumkin. Ofitserlik unvoni otliq harbiy unvon berilganidan keyin 7 yildan kechiktirmay, komandirlik unvoni esa ofitserning orden unvoni berilganidan keyin 5 yildan kechiktirmay berilishi mumkin. Buyuk Xoch ordeni bilan taqdirlash Bosh qoʻmondon ordeni bilan taqdirlanganidan keyin kamida 3 yil oʻtgach mumkin. Har bir darajadagi davlat vaqti (barcha fransuz ordenlari uchun anʼanaviy) mukofotlash toʻgʻrisidagi farmon imzolangan paytdan emas, balki taqdim etilgan paytdan boshlab hisoblanadi. Yuqori unvon berishda past unvon bilan taqdirlangan xizmatlari hisobga olinmaydi.
Chet elliklar, shuningdek, Fransiya Polineziyasiga xizmatlari uchun Taiti Nui ordeni bilan taqdirlanishi mumkin, ammo ordenga aʼzo boʻla olmaydilar.
Bir vaqtning oʻzida orden berilishi mumkin boʻlgan qabul qiluvchilar soni: 300 otliq askar, 100 ofitser, 40 qoʻmondon va 10 Grand Xoch otliqlaridan oshmasligi kerak boʻlgan. Vaqtinchalik, belgilangan raqamga yetmasdan, quyi unvonlarni chetlab oʻtib, ofitserlarga Faxriy legion ordeni ritsarlari unvoni va Milliy xizmat ordeni ofitserlari, komandir—ofitser unvonlari berilishiga ruxsat berilgan edi.
Grossmeyster, Orden Kengashining qonuniy aʼzolari va Vazirlar yiliga ikki marta: 1-mart va 1-sentabr kunlari orden kansleriga mukofot berish boʻyicha oʻz takliflarini kiritadilar. Grossmeyster, istisno hollarda, boshqa kunlarda takliflar kiritishi ham mumkin. Kansler takliflarni muvofiqligini koʻrib chiqadi va ularni qoʻmondonlik kengashiga yuboradi, u yerda ular taklifni qoʻmondonlik nizomiga muvofiqligi muhokama qilinadi, shundan soʻng ular grossmeyster tomonidan tasdiqlanadi.
Mukofotlanganga patent va orden belgisini olish taklifi bilan bildirishnoma yuboriladi. Hech kim tegishli darajadagi ordenning nishoni bilan taqdirlanmaguncha orden aʼzosi yoki darajasi koʻtarilishi mumkin emas. Orden koʻkrak nishonlari taqdirlanganlarga Prezident tomonidan tantanali marosimda topshiriladi. Agar kerak boʻlsa, u bu vazifani oʻz vakiliga topshirishi ham mumkin.
Patent olishni xohlovchilar quyidagi pul mablagʻlarini toʻlashlari kerak: Chevalier — 2000, ofitser — 3000, Commander — 5000, Knight Grand Cross — 10 000 pacific franki. Chet elliklar ushbu toʻlovlardan ozod qilingan.
Orden nishonlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ordenning nishoni — Malta xochi qizil emalda, uchlarida toʻplar bor. Gerb oldidagi markaziy medalonda Fransuz Polineziyasi gerbining emal tasviri bor. Xochning yuzlari orasida Taiti bogʻi gulining tasviri (Gardeniya taitensis) joylashgan. Xoch Taiti gvardiyasining bir xil rangdagi gulchambariga osib qoʻyilgan, u halqa bilan kamarga biriktirilgan.
Nishonning orqa tomoni silliq, emalsiz. Markazda uchta qatordan iborat boʻrtma yozuv mavjud: „ORDRE / DE / TAHITI NUI“.
Otliqlar va ofitserlar unvonlarining oʻlchami (gulchambarsiz) — 45 mm, qoʻmondonlik darajasi va Buyuk Xoch kattaligi — 60 mm.
Belgilar nikeldan qilingan. Eng yuqori uch darajali belgilar oltin bilan qoplangan, otliqlar darajasidagi nishon esa oltin bilan qoplangan emas.
Orden yulduzi — sakkiz qirrali, zarhallangan. Markazda orden nishoni joylashgan. Yulduzning diametri — 88 mm, undagi shtamp — 60 mm.
Ordenning tasmasi — moir, oq, qirralarning boʻylab keng qizil chiziqlar bilan oʻralgan. Pastki uch darajali lentaning kengligi — 37 mm, Grand Xoch — 100 mm. Ofitserning lentasiga diametri — 30 mm boʻlgan bir xil lentaning uchiga biriktirilgan.
Fuqarolik kiyimlarida kundalik kiyish uchun lentali nishonlar, formada kiyish uchun orden chiziqlari taqdim etiladi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Nui — (s polineziyskogo) bolshoy, velikiy.
- ↑ Délibération n° 1996-81 APF du 5 juin 1996 portant institution de l’ordre de Tahiti Nui[sayt ishlamaydi] (frans.)
- ↑ Arrêté n° 1996-660 CM du 24 juin 1996 portant statut de l’ordre de Tahiti Nui[sayt ishlamaydi] (frans.)
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Arrêté n° 660 CM du 24 juin 1996 portant statut de l’ordre de Tahiti Nui : [arx. 04.06.2018] : [fr.]. — Lexpol. — Data obraщeniya: 04.06.2018.
- Marc Champenois. Ordre de Tahiti Nui : [arx. 28.09.2014] : [fr.]. — Ordres et Décorations de France. — Data obraщeniya: 04.06.2018.
- Marc Champenois. Ordre de Tahiti Nui — Liste des titulaires (Spisok nagrajdyonnix ordenom Taiti Nui) : [arx. 04.06.2018] : [fr.]. — Ordres et Décorations de France. — Data obraщeniya: 04.06.2018.