Suriya fuqarolar urushi
Suriya fuqarolar urushi (arabcha: ٱلْحَرْبُ ٱلْأَهْلِيَّةُ ٱلسُّورِيَّةُ) Suriyada turli davlat homiyligidagi va nodavlat ishtirokchilar ishtirokida davom etayotgan koʻp qirrali mojarodir. 2011-yil mart oyida Bashar al-Assad hokimiyatidan xalq noroziligi mintaqadagi keng koʻlamli „Arab bahori“ noroziliklarining bir qismi sifatida Suriya boʻylab keng koʻlamli norozilik namoyishlari va demokratiya tarafdori mitinglariga sabab boʻlgan[1]. Hukumatlar xavfsizlik apparati tomonidan bir necha oylik bosimdan soʻng, mamlakat boʻylab Ozod Suriya armiyasi kabi turli qurolli isyonchilar guruhlari shakllana boshladi va bu Suriya isyonining boshlanishini belgiladi. 2012-yil oʻrtalariga kelib, inqiroz toʻlaqonli fuqarolar urushiga aylanib ketgan.
NATO va GCC davlatlaridan qurol olgan isyonchi kuchlar dastlab Eron va Rossiyadan qurol olib kelayotgan hukumat kuchlariga qarshi sezilarli yutuqlarga erishgan. Mojaroda xorijiy davlatlar va tashkilotlarning jiddiy ishtiroki tufayli bir qator ekspertlar uni mintaqaviy kuchlar oʻrtasidagi proksi urushi sifatida baholadilar[2][3][4][5]. Isyonchilar 2013-yilda Raqqa va 2015-yilda Idlibning mintaqaviy markazlarini egallab olishgan. Natijada, 2015-yil sentabr oyida Rossiya hukumatni qoʻllab-quvvatlash maqsadida harbiy intervensiya boshlab, mojaro muvozanatini oʻzgartirgan. 2018-yil oxiriga kelib, Idlib muhofazotining ayrim qismlaridan tashqari barcha isyonchilar istehkomlari hukumat kuchlari qoʻliga oʻtadi.
2014-yilda „Islomiy davlat“ guruhi Sharqiy Suriya va Gʻarbiy Iroqning katta qismini nazorat ostiga olib, AQSh boshchiligidagi CJTF koalitsiyasini kurdlar koʻp boʻlgan Suriya Demokratik kuchlariga quruqlikdan yordam koʻrsatish bilan birga, unga qarshi havodan bombardimon qilish kampaniyasini boshlashga undadi. Raqqa jangida yakuniga yetgan „Islomiy davlat“ 2017-yil oxiriga kelib hududiy jihatdan magʻlub boʻlgan. 2016-yil avgust oyida Turkiya Rojavaning yaratilishiga javoban Suriya shimoliga koʻp qirrali bosqinni boshladi, shu bilan birga „Islomiy davlat“ va hukumat kuchlariga qarshi kurash olib boradi. 2020-yilning mart oyida Idlib oʻt ochishni toʻxtatishga erishilganidan buyon mojaro davomida frontdagi janglar asosan susaygan va muntazam toʻqnashuvlar bilan ajralib turgan.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „К защите режима Асада подключились иракские шииты“. 2022-yil 8-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 29-aprel.
- ↑ „Proxy war between Iran, Saudi Arabia playing out in Syria“. 2014-yil 25-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 15-iyun.
- ↑ „6 major players who turned Syria into a proxy war nightmare“. 2014-yil 1-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 15-iyun.
- ↑ „Kofi Annan: Syrians pay with their lives while regional powers wage proxy wars“ (2014-yil 23-may). 2014-yil 28-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 28-may.
- ↑ „War in Syria: The Proxy Element“. Oxford Research Group (2013-yil 11-iyul). 2016-yil 8-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 15-iyun.