Standart Oil
Energetika
| Turi | biznes, korxona va Xolding |
|---|---|
| Tarmogʻi | Neft va gaz sanoati |
| Qachon asos solingan | 10-yanvar 1870 |
| Joylashuvi | New york |
| Asoschi(lari) | John D. Rockefeller, William Rockefeller, Henry Morrison Flagler, Stephen V. Harkness va Samuel Andrews |
Standart Oil (Standart Oil kompaniyasi va Trust)- neftni ishlab chiqarish, tashish, qayta ishlash va neft mahsulotlarini sotish bilan shugʻullanadigan Amerika neft koorporatsiyasi .
U 1870-yilda Rokfeller, Endryu va Flagler kompaniyasi [1] negizida boshlangʻich kapitali 1 million dollar bilan tashkil etilgan. Kompaniya AQShning tarqoq neft ishlab chiqaruvchi kompaniyalarining qoʻshilishi natijasida tashkil topgan. Neft mahsulotlarini temir yoʻl orqali tashish ustidan nazorat Jon Rokfellerga Shimoliy Amerikada neft qazib olishda virtual monopolistga aylanish imkonini berdi va konlarning qulay joylashuvi va ularning kontsentratsiyasi tufayli global monopolist. Keyinchalik, kompaniya monopoliyaga qarshi qonunga kirdi va bir qancha kichik kompaniyalarga boʻlindi
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fuqarolar urushidan keyin davrda AQSh iqtisodiyoti iqtisodiy yuksalish davriga kirdi.
Neft sanoati, xususan, Standart Oil shiddat bilan rivojlandi. Kompaniya kichik va oʻrta korxonalarni faol ravishda sotib oldi. 1880-yilga kelib kompaniya Qoʻshma Shtatlarda ishlab chiqarilgan neftning 95 foizini qayta ishladi. 1882-yilda Standard Oil asoschisi Jon Rokfeller 40 ta sanoat kompaniyalari (trest)dan iborat Standart Oil Trust guruhini tashkil qildi, bu unga neftni qayta ishlash sanoatini boshqarish imkoniyatini berdi. 1894-yilda Rokfeller birinchi amerikalik milliarderga aylandi.
Oʻsha paytda koʻpchilik koorporatsiyalar oʻzlarining taʼsis etilgan davlatlaridan tashqarida mulkka egalik qila olmadilar. Bu Rokfeller hal qilishga uringan muayyan muammoni yaratdi. Standard Oil oʻz faoliyatini kichik kompaniyalar guruhi sifatida boshladi. Rokfeller yangi tuzilma potentsial investorlar uchun qanday boʻlishi kerakligi haqida tasavvurga ega edi va shuning uchun u Standart Oil ning Nizomini yozdi, unga koʻra kompaniya xodimlari hech qanday maosh olmasliklari, faqat aksiyalarni olishlari kerak edi. U aksiyalarga egalik qilish xodimlarni kompaniya kapitallashuvini oshirish uchun samarali ishlashga undaydi deb hisoblagan. Rokfeller, Endryu va Flagler pulni tejash va ishlab chiqarish samaradorligini oshirish rejasini amalga oshirdilar. Misol uchun, barrelni 2,50 dollarga sotib olish oʻrniga, ular 1 dollarga oʻzlarini ishlab chiqarishni boshladilar.
Rokfeller transport kompaniyalari oʻrtasidagi raqobatdan foydalanib, Standart Oil rasmiy ochilishidan oldin bir barel neft uchun transport xizmatlarining oʻrtacha narxi 1,65 dollarni tashkil etdi, oʻrtacha narx 2,4 dollarni tashkil etdi. Bu farq Standart Oilning kuchli raqobatdosh ustunligiga aylandi.