Simon Janashia muzeyi

Simon Janashia muzeyi; gruzincha: სიმონ ჯანაშიას სახელობის ; საქართველოს მუზეუმი
	; Muzeyning kirish qismi
Asos solingan sana	10-may 1852-yil
Joylashuvi	Gruziya
Turi	tarix, madaniyat

Koordinatalari: 41°41′45.780″N 44°48′0.936″E / 41.69605000°N 44.80026000°E / 41.69605000; 44.80026000^G O

Simon Janashia muzeyi (gruzincha: სიმონ ჯანაშიას სახელობის საქართველოს მუზეუმი), ilgari Gruziya davlat tarixi muzeyi sifatida tanilgan, Gruziyaning Tbilisi shahridagi asosiy tarix muzeylaridan biri boʻlib, u mamlakatning asosiy arxeologik topilmalarini oʻzida saqlaydi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Simon Janashia muzeyi 1852-yil 10-mayda Rossiya imperiyasi tomonidan ochilgan, Geografiya Jamiyatiga qarashli Kavkaz muzeyining boʻlimi sifatida tashkil topgan va 1865-yilda nemis tadqiqotchisi Gustav Radde tashabbusi bilan Kavkaz muzeyiga aylantirilgan. Gruziya Rossiya mustamlakasidan ozod boʻlib, mustaqillikka erishgach (1918-yil), muzey 1919-yilda Gruziya muzeyi deb qayta nomlangan. Noe Kipiani muzeyning birinchi direktori boʻlgan. Uning toʻplami Gruziya hukumati tomonidan 1921-yilda mamlakatni bolsheviklar bosib olingandan soʻng, Yevropaga evakuatsiya qilingan va 1945-yilda gruzin emigratsiyasi olimi Ekvtime Takaishvilining saʼy-harakatlari bilan Gruziya Sovet Sotsialistik Respublikasiga qaytarilgan. 1947-yildan boshlab muzey marhum gruzin tarixchisi Simon Janashia nomi bilan atala boshlangan. 1990-yillarning boshlarida, Gruziyadagi postsovet davridagi tartibsizliklar vaqtida, muzey jiddiy zarar koʻrgan. Muzey 1991–1992-yillardagi harbiy toʻntarilish paytida yuzaga kelgan janglarda ilk bora katta zarar koʻrgan, keyinroq muzey kolleksiyasining bir qismi yongʻin natijasida yaroqsiz holga kelib qolgan. 2004-yilda Simon Janashia muzeyi Gruziya milliy muzeyining qoʻshma boshqaruv tizimi ostida, Gruziyaning boshqa yetakchi muzeylari bilan birlashtirilgan.

Muzey Tbilisi markazidagi xronologik va uslubiy jihatdan xilma-xil boʻlgan binolarga joylashtirilgan. Asosiy koʻrgazma Rustaveli avenyusidagi binoda namoyish etiladi. Ushbu bino 1910-yilda meʼmor Nikolay Severov tomonidan A. Zaltsman muallifligidagi eski bino oʻrnida qurilgan. U oʻrta asr gruzin bezak elementlaridan foydalanilgan holda bezaklangan.

1981-yilda Moskvada, XVIII asr boshlarida Gruziya koloniyasi mavjud boʻlgan vaqtdan buyon saqlanib kelingan qasrda, Bolshaya Gruzinskaya koʻchasi, 5-binoda, Gruziya muzeyining filiali sifatida „Moskvadagi Gruziya posyolkasi uy-memoriali“da tashkil etilgan^[1].

Toʻplamlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Simon Janashia muzeyida yuz minglab Gruziya va Kavkaz arxeologik va etnografik asarlari saqlanadi. Doimiy koʻrgazma xronologik tarzda Gruziya moddiy madaniyatining bronza davridan to XX asr boshlarigacha boʻlgan rivojlanishini oʻzida aks ettiradi. Muzeyning eng qimmatli eksponatlari Dmanisi shahrida topilgan Homo ergaster qoldiqlari singari koʻp yillik artefaktlarni oʻz ichiga oladi. Shuningdek, miloddan avvalgi V asrga oid Axalgori xazinasi, undagi Ahamoniylar va mahalliy zargarlar tomonidan yasalgan zargarlik buyumlarining noyob namunalari ham mavjud. Kolleksiyadagi tangalarning asosiy qismi Gruziyada zabt etilgan boʻlib, ular taxminan 80 000 tani tashkil qiladi. Gruziyadagi turli arxeologik hududlarda oʻtkazilgan tadqiqotlar natijasida topilgan, Gruziyaga olib kelingan oʻrta asr piktogrammalari va zargarlik buyumlari, Shuxuti mozaikasi, IV-V asrlarga oid Shuxuti qishlogʻidan olingan hammom mozaikasi, dunyodagi eng boy Urartu yozuvlari toʻplami va lapidariumlar (tosh haykallar) ham muzey kolleksiyasidan joy egallagan.

Simon Janashia muzeyi toʻplamida 1900-yillarning oxirida Vasiliy Kandinskiy tomonidan chizilgan rasmlar ham joy olgan. Bir qator tadqiqotchilarning fikriga koʻra, bu tasvirlar zamonaviy sanʼatdagi abstraktsionizm uslubining ilk namunalari hisoblanadi^[2].

New Yorkning Institute for the Study of the Ancient World (Qadimgi dunyoni oʻrganish instituti) va Tbilisi shahridagi Gruziya milliy muzeyi tomonidan „From the Land of the Golden Fleece: Tomb Treasures of Ancient Georgia (Oltin moʻyna mamlakatidan: Qadimgi Gruziyadagi dafn marosimi xazinalari)“ koʻrgazmasi Cambridgedagi Fitzwillium muzeyida namoyish etilgan^[3].