Qora mushuk

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Qora mushuk panjara ustida oʻtiribdi.

Qora mushuk – bu aralash yoki oʻziga xos zot boʻlishi mumkin boʻlgan qora moʻynali uy mushugi yoki alohida zotga ega boʻlmagan oddiy uy mushugi. Mushuk ishqibozlari assotsiatsiyasi (CFA) Qora mushukning 22 ta mushuk zotini tan oladi.[1] Mushuklarning Bombay zoti faqat qora rangga ega. Toʻliq qora moʻyna pigmentatsiyasi erkak mushuklarda urgʻochi mushuklarga qaraganda bir oz koʻproq tarqalgan. Koʻpgina qora mushuklarda melanin pigmenti yuqori boʻlganligi sababli juda ajoyib yaltiraydi. Ommabop afsonalarda jodugarlar qora mushuklar bilan bogʻliq deb hisoblashadi.

Moʻynasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Moʻynasi bitta rangga ega boʻlgan har qanday mushuk, “toʻq qora” yoki “qora” mushuk deb nomlanadi. “Toʻq qora” mushuk koʻmir qora, kulrang qora yoki jigarrang qora boʻlishi mumkin. Koʻpchilik toʻq rangli mushuklar retsessiv gendan kelib chiqadi. Moʻynasi oq ildizli, lekin rangi qora mushuk “qora tutun” (black smoke) deb nomlanadi.[2]

Quyosh nurida qora mushuk “zanglagan” (quyosh nurida jigarrang koʻrinishi mumkin).

Qora mushuklar quyosh nurida ham “zanglashi” mumkin, moʻynasi ochroq jigarrang-qizil rangga kiradi.[2] Qora moʻyna uchun zarur boʻlgan pigment Eumelanin biroz moʻrt boʻladi, shu sababli quyosh nurlari taʼsirida mushuk rangi “zanglashi” mumkin. Shuningdek bunday holat tirozin aminokislotalarining yetishmasligi taʼsirida ham kelib chiqishi mumkin.[3]

Bombayga qoʻshimcha ravishda, Cat Fanciersʻ Association 21 xil boshqa zotda ham qora rangi uchrashi mumkinligini aytadi:

Qora: zich koʻmir tusdagi qora, ildizdan moʻyna uchigacha qora rangda. Panjalar: qora yoki jigarrang boʻlishi mumkin.

Istisnolar quyidagilardir:

Oriental – Qora daraxt: zich koʻmir qora. Quyosh nuri taʼsirida zang tusiga oʻzgarmaydi. Burun terisi: qora. Panjalar: qora yoki jigarrang.

Sphynx – Qora: qora. Burundan dum uchigacha bir darajali tus. Burun terisi: qora. Panjalar: qora yoki jigarrang.

Ragamuffin - Garchi qora rang alohida tilga olinmagan boʻlsa-da, standart Ragamuffin qora rangda ham boʻlishi mumkin.[4]

Irimlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Buyuk Britaniya va Irlandiyada ijobiy belgi sifatida[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qora yovvoyi mushuk. Baʼzi madaniyatlar qora mushuklar haqida xurofotga ega boʻlib, ularga yaxshi yoki yomon omad keltiradi.

Qora mushuklar atrofidagi xurofotlar farq qiladi, ammo qora mushuklar kelt xalqlari va yapon folklorida ijobiy munosabatlarga ega.[5] Keltlar mifologiyasida qora mushuklar muqaddas edi. Shotlandiya maʼlumotlariga koʻra, qora mushukning yangi uyga kelishi farovonlikni anglatadi, Uelsda esa qora mushuk salomatlik belgisidir:

Cath ddu, mi glywais dd’wedyd,
A fedr swyno hefyd,
A chadw’r teulu lle mae’n byw
O afael pob rhyw glefyd.

A black cat, I’ve heard it said,
Can charm all ill away,
And keep the house wherein she dwells
From fever’s deadly sway.

—A Welsh folklore rhyme, 1896[6]

Shotlandiya mifologiyasida Mushuk deb nomlanuvchi pari qora mushuk qiyofasini oladi, Uels mifologiyasida esa dahshatli Cath Palug aslida qora mushukcha boʻlgan.[7] Angliyada, boshqa nemis madaniyatlarida boʻlgani kabi, baʼzi hududlar qora mushuklarni jodugarlar va omadsizliklar bilan bogʻlaydi. Bu anʼana dengizda ham boʻlib, XVIII asr qaroqchilari qora mushuk kimgadir qarab yursa, omadsizlik, kimdandir uzoqlashsa omad olib keladi, deb ishonishgan. Bundan tashqari, agar qora mushuk kemaga oʻtirsa va undan keyin ketsa, kema keyingi safarida choʻkib ketishga mahkumdir, deb ishonilgan.[8][9]

Xurofot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uzun moʻynali qora mushuk

Qora mushuklar koʻpincha Halloween yoki sehrgarlikning ramzi hisoblanadi. Koʻpgina Gʻarb madaniyatlarida qora mushuklar odatda yovuz belgilarning ramzi sifatida qaralgan, xususan, jodugarlarning tanishlari yoki aslida shakli oʻzgartiruvchi jodugarlarning oʻzlari deb gumon qilingan. Koʻpchilik Yevropa qora mushukni omadsizlik ramzi deb biladi, ayniqsa odamning oldidan yoʻl boʻylab yursa, bu baxtsizlik va oʻlim alomatidir. Germaniyada, baʼzilar, qora mushuklarning odamning yoʻlini oʻngdan chapga kesib oʻtishi yomon belgi, deb hisoblashadi.[10] Chili janubidagi Chiloe folklorida esa qora mushuklar karbunklo xazinasini ov qilishda zarur boʻlgan muhim element hisoblanadi.[11][12]

Anarxo-sindikalizm[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dunyo sanoat ishchilarining qora mushuki, anarxo-sindikalistlar tomonidan ham ramz sifatida qabul qilingan.

1880-yillardan beri qora rang anarxizm bilan bogʻliq edi. Qora mushuk, hushyor, jangovar pozitsiyada, keyinchalik anarxistik ramz sifatida qabul qilindi.


Gladstone, GM Gʻaznachiligining Bosh Mauseri




Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Hackett. „Black Cat Breeds and History“. CatChannel.com (2015-yil 17-avgust). 2015-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 1-oktyabr.
  2. ↑ 2,0 2,1 „Cat Colors FAQ: Common Colors“. Cat Fanciers Chat (fanciers.com). 2011-yil 5-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 8-oktyabr.
  3. ↑ „Why Is My Black Cat "Rusting"?“. Paws and Effect (2015-yil 13-sentyabr). 2018-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 2-mart.
  4. ↑ Syufy, Franny. „Facts About Black Cats“. About.com. 2011-yil 11-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 8-oktyabr.
  5. ↑ „Superstition Bash Black Cats“. Committee for Skeptical Inquiry (2011). 2011-yil 15-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 9-oktyabr.
  6. ↑ Owen, Elias. Welsh Folk-Lore a Collection of the Folk-Tales and Legends of North Wales, London, 1896. 
  7. ↑ „Arthur and the Porter“. Celtic Literature Collective. 2018-yil 7-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 28-iyul.
  8. ↑ „Black Cats and Cats in General“. Superstitionsonline.com (2012-yil 19-yanvar). 2015-yil 1-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  9. ↑ Singer, Jo. „Black Cat Myths“. PetSide.com (2009). 2011-yil 30-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 29-noyabr.
  10. ↑ „Black Cats... Do black cats mean good luck or bad luck for you?“. Best-Cat-Art.com (2011). 2011-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 9-oktyabr.
  11. ↑ Quintana Mansilla, Bernardo „El Carbunco“,. Chiloé mitológico (es), 1972. 
  12. ↑ Winkler, Lawrence. Stories of the Southern Sea. First Choice Books, 2015 — 54 bet. ISBN 978-0-9947663-8-0.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qora_mushuk&oldid=4048558" dan olindi