Parrak
| Parrak | |
|---|---|
 | |
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Hayvonlar |
| Tip: | Xordalilar |
| Sinf: | Actinopterygii |
| Oila: | Karpsimonlar |
| Urugʻ: | Capoetobrama |
| Turlari: | Parrak |
| Xalqaro ilmiy nomi | |
| Capoetobrama kuschakewitschi (Kessler, 1872) | |
Parrak (nashtarqanot) ( lotincha: Capoetobrama kuschakewitschi) — karpsimonlar oilasiga mansub, Capoetobrama turkumidagi yagona nashtarqanotli baliqlar turi hisoblanadi.
Tarqalishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
U Markaziy Osiyoning chuchuk suv havzalarida (Amudaryo, Sirdaryo, Qashqadaryo) suv harorati + 16 ... + 20 ° S gacha yashaydi. Hozirgi vaqtda daryolar oqimi tartibga solingandan so‘ng, ko‘plab suv havzalarida uning soni keskin kamaydi . Hozirgi vaqtda Markaziy Osiyo uchun endemik hisoblanadi. O‘zbekiston Qizil kitobiga kiritilgan. U qimmatbaliqlar sirasiga kirmaydi, savdoda ham qiymati yo‘q[1].
Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]
Uzunligi 25 sm ga etadi, vazni 150 grammgacha. Nashtarqanot yutish uchun mo‘ljallangan bir qatorli tishlarga ega. Jabra tirqishining yuqori chetidan dum suyagining tagiga qadar to‘q tusdagi pigmentli dog‘i mavjud. Voyaga yetayotgan erkaklarining boshida, tanasida va qanotlarida epiteliy chuqurchalari bor. Tana uzunligi 10-14 sm bo‘lgan 3 yoshida jinsiy yetuklikka erishadi. Urchishi aprel-iyun oylarida unchalik chuqur bo‘lmagan havzalarda sodir bo‘ladi. Urug‘lanish joylari yumshoq, loyli tuproqda joylashgan. Serpushtligi – 6-90 ming uvuldiriq atrofida. Loy, chirigan, quruqlikdagi o‘simliklar qoldiqlari bilan oziqlanadi[1].
Kichik turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
2 ta kichik turga bo‘linadi [2] :
- Capoetobrama kuschakewitschi kuschakewitschi (Kessler, 1872)
- Capoetobrama kuschakewitschi orientalis Nikolskii, 1934
Yashash joyi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Daryoning chuqurligi 1-2 m, tubi qumli va toshloq joylari. Loyqa oqar suvlarda yashaydi.
Soni[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ilgari barcha yashash joylarida ko‘p edi. So‘nggi o‘n yilliklarda ularning soni keskin kamaydi.
Hayot tarzi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kam sonli to‘dani vujudga keltirib yashovchi daryo balig‘i. 3-4 yoshda jinsiy voyaga yetadi. Urchishi – aprel–iyun oylarida. Serpushtligi – 1,75–42,3 ming uvuldiriqni tashkil etadi. Jonivorlarning chiriyotgan qoldiqlari va balchiq bilan oziqlanadi.
Cheklovchi omillar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Daryolar oqimining sun’iy tartiblanishi natijasida tabiiy suv rejimining keskin o‘zgarishi, suvining ifloslanishi, ko‘payish sharoitlarining yomonlashuvi; kelgindi baliqlar raqobati.
Muhofaza etish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qizilqum, Surxon qo‘riqxonalarida va Quyi Amudaryo biosfera rezervatining qo‘riqlanadigan hududida muhofaza qilinadi. Turning yashash joylarida maxsus himoya choralarini joriy qilish kerak[3].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 „Capoetobrama kuschakewitschi (Kessler) - Остролучка“. 2015-yil 26-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 20-avgust.
- ↑ FishBase: список валидных видов рода Capoetobrama (ingl.)
- ↑ ПАРРАК (НАШТАРҚАНОТ) (CAPOETOBRAMA KUSCHAKEWITSCHI) (Wayback Machine saytida 2022-08-05 sanasida arxivlangan) Redbook.uz