Osteosarcoma

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Osteosarkoma (OS) yoki osteogen sarkoma (OGS) (yoki oddiygina suyak saratoni) suyakdagi saraton oʻsimtasidir . Xususan, bu agressiv malign neoplazma boʻlib, u mezenximali kelib chiqadigan ibtidoiy oʻzgartirilgan hujayralardan (va shuning uchun sarkoma) kelib chiqadi va osteoblastik differentsiatsiyani namoyon qiladi va malign osteoid hosil qiladi[1].

Osteosarkoma — asosiy suyak sarkomasining eng keng tarqalgan gistologik shakli[2]. Bu oʻsmirlar va yoshlarda eng koʻp uchraydi[3].

Belgilari va belgilari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koʻpgina bemorlar birinchi navbatda kechasi yomonroq boʻlishi mumkin boʻlgan ogʻriqdan shikoyat qiladilar, vaqti-vaqti bilan va har xil intensivlikda boʻlishi mumkin va uzoq vaqt davomida paydo boʻlishi mumkin. Sport bilan shugʻullanadigan oʻsmirlar koʻpincha pastki femurda yoki darhol tizzadan pastda ogʻriqlar haqida shikoyat qiladilar. Agar oʻsimta katta boʻlsa, u ochiq mahalliy shish sifatida namoyon boʻlishi mumkin. Baʼzida toʻsatdan sinish birinchi alomatdir, chunki taʼsirlangan suyak oddiy suyak kabi kuchli emas va kichik travma bilan gʻayritabiiy ravishda sinishi mumkin. Teriga unchalik yaqin boʻlmagan, masalan, tos boʻshligʻidan kelib chiqqan chuqurroq oʻsmalar boʻlsa, mahalliy shish paydo boʻlmasligi mumkin. 

Sabablari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bir nechta tadqiqot guruhlari saraton ildiz hujayralari va ularning turli xil fenotiplarda qoʻzgʻatuvchi genlar va oqsillar bilan birga oʻsmalarni keltirib chiqarish potentsialini oʻrganmoqda[4][5][6]. Bir-biriga bogʻliq boʻlmagan holatlar uchun radiatsiya terapiyasi kamdan-kam uchraydigan sabab boʻlishi mumkin[7].

  • Kichkina ortiqcha marker xromosoma yoki gigant tayoq xromosomasi past darajadagi OS oʻsimta hujayralarida mavjud, shu jumladan past darajadagi markaziy OS va paraosteal OS (quyida Variantlar boʻlimiga qarang)[8], turli potentsial saratonga qarshi genlarni olib yuradi va taxmin qilinadi, ushbu OS rivojlanishiga hissa qoʻshish[9]. (Qarang : Osteosarkomalarda kichik ortiqcha marker xromosomalari va yirik tayoq xromosomalari)
  • 13q14 xromosomasining yoʻq qilinishi retinoblastoma genini inaktiv qiladigan oilaviy holatlar osteosarkoma rivojlanishining yuqori xavfi bilan bogʻliq.
  • Suyak displaziyalari, jumladan Paget suyak kasalligi, tolali displaziya, enxondromatoz va irsiy koʻp ekzostozlar osteosarkoma xavfini oshiradi.
  • Li-Fraumeni sindromi (germline TP53 mutatsiyasi) osteosarkoma rivojlanishi uchun predispozitsiya qiluvchi omil hisoblanadi.
  • Rotmund-Tomson sindromi (yaʼni, tugʻma suyak nuqsonlari, soch va teri displaziyalari, gipogonadizm va kataraktlarning autosomal retsessiv assotsiatsiyasi) ushbu kasallikning xavfini oshiradi.
  • Suyak izlovchi laqabli Sr-90 ning katta dozalari hayvonlarda suyak saratoni va leykemiya xavfini oshiradi va odamlarda shunday deb taxmin qilinadi[10].

Suv floridalanishi va saraton kasalligi yoki saraton kasalligidan oʻlim, umuman saraton uchun, shuningdek, suyak saratoni va osteosarkoma uchun aniq bogʻliqlik yoʻq[11]. Bir qator tadqiqotlar suvdagi ftorid kontsentratsiyasi osteosarkoma bilan bogʻliq emas degan xulosaga keldi. Ftorid taʼsiri va osteosarkoma bilan bogʻliq boʻlgan eʼtiqodlar 1990-yilda AQSh Milliy Toksikologiya dasturining tadqiqotidan kelib chiqqan boʻlib, u erkak kalamushlarda ftorid va osteosarkoma bilan bogʻliqligi haqida noaniq dalillarni koʻrsatdi. Ammo sichqonlarda ftoridning saratonga moyilligi haqida hali ham ishonchli dalillar yoʻq[12]. Fuqarolarning tish sogʻligʻini yaxshilash uchun butun dunyoda suvni florlash amaliyoti qoʻllanilgan. Bu, shuningdek, sogʻliq uchun katta muvaffaqiyat deb hisoblanadi[13]. Suv taʼminotidagi ftorid kontsentratsiyasi darajasi tartibga solinadi, masalan, Qoʻshma Shtatlar atrof-muhitni muhofaza qilish agentligi ftorid darajasini litr uchun 4 milligrammdan oshmasligi uchun tartibga soladi[14]. Aslida, suv taʼminoti allaqachon tabiiy ftoridga ega, ammo koʻplab jamoalar tishlarning parchalanishini kamaytirishi uchun koʻproq ftorid qoʻshishni tanladilar[15]. Ftorid, shuningdek, yangi suyak shakllanishiga olib kelishi qobiliyati bilan ham mashhur[16]. Shunga qaramay, keyingi tadqiqotlar odamlarda ftorli suvdan osteosarkoma xavfini koʻrsatmaydi[17]. Tadqiqotlarning aksariyati ichimlik suvida ftorid kontsentratsiyasi har xil boʻlgan alohida hududlarda osteosarkoma bilan kasallangan bemorlarning sonini hisoblash bilan bogʻliq[18]. Maʼlumotlarning statistik tahlili turli florlangan hududlarda osteosarkoma holatlarining paydo boʻlishida sezilarli farqni koʻrsatmaydi[19]. Yana bir muhim tadqiqot ftorid kontsentratsiyasini oʻlchash va ularni yangi tashxis qoʻyilgan malign suyak oʻsmalarining suyak namunalari bilan solishtirish uchun osteosarkoma bilan ogʻrigan bemorlardan suyak namunalarini yigʻishni oʻz ichiga oldi. Natijada osteosarkoma bilan ogʻrigan bemorlar va oʻsmalarni nazorat qilishning suyak namunalarida oʻrtacha ftorid kontsentratsiyasi sezilarli darajada farq qilmaydi[20]. Suyaklarda nafaqat ftorid kontsentratsiyasi, balki osteosarkoma bilan ogʻrigan bemorlarning ftorid taʼsiri ham sogʻlom odamlardan sezilarli darajada farq qilmasligi isbotlangan[21].

Mexanizm[tahrir | manbasini tahrirlash]

Osteosarkomaga moyillik

Osteosarkomalar odatda suyak oʻsishi joylarida paydo boʻladi, chunki proliferatsiya bu mintaqadagi osteoblastik hujayralarni hujayralar transformatsiyasiga olib kelishi mumkin boʻlgan mutatsiyalarni olishga moyil qiladi (koʻpincha RB geni va p53 geni ishtirok etadi). Oʻsimta uzun suyakning oxirida lokalizatsiya qilinishi mumkin (koʻpincha metafizda). Koʻpincha bu tibia yoki humerusning proksimal uchiga yoki femurning distal uchiga taʼsir qiladi. Osteosarkoma 60 % hollarda tizza atrofida, 15 % son atrofida, 10 % elkada va 8 % jagʻda taʼsir qiladi. Oʻsimta toʻgʻri burchak ostida tarqaladigan ohaklangan suyakning oʻsimta spikulalari tufayli qattiq, qattiq, tartibsiz („archa“, „kuya yegan“ yoki rentgen tekshiruvida „quyosh yorilishi“ koʻrinishi). Ushbu toʻgʻri burchaklar Codman uchburchagi deb ataladigan narsani hosil qiladi, bu osteosarkoma uchun xarakterli, ammo tashxisiy emas. Atrofdagi toʻqimalar infiltratsiyalangan. 

Osteosarkoma H&E dogʻida osteoid shakllanishini koʻrsatadigan yuqori kattalashtirishli mikrograf

Mikroskopik jihatdan: Osteosarkomaning xarakterli xususiyati oʻsimta ichida osteoid (suyak shakllanishi) mavjudligi. Oʻsimta hujayralari juda pleomorfik (anaplastik), baʼzilari gigant, koʻp sonli atipik mitozlardir . Bu hujayralar markaziy ohaklangan yoki boʻlmagan (gematoksilinofil / koʻk, donador) tartibsiz trabekulalarni (amorf, eozinofil / pushti) tavsiflovchi osteoid hosil qiladi — oʻsimta suyagi. Oʻsimta hujayralari osteoid matritsaga kiritilgan. Mavjud oʻsimta hujayralarining xususiyatlariga qarab (ular suyak hujayralari, xaftaga hujayralari yoki fibroblast hujayralariga oʻxshaydimi) oʻsimtani pastki sinflarga boʻlish mumkin. Osteosarkomalar koʻp yadroli osteoklastga oʻxshash gigant hujayralarni koʻrsatishi mumkin[22].

Diagnostika[tahrir | manbasini tahrirlash]

Osteosarkoma gistopatologiyasi, yuqori yadroli pleomorfizmga ega oʻsimta hujayralarini koʻrsatadi, ammo neoplastik suyak matritsasida joylashgan hujayralarda nisbatan kamroq (bu H&E boʻyalgan slaydda pushti koʻrinadi).

X-nurlari osteosarkoma tashxisini qoʻyish uchun tanlovning dastlabki tasviridir. X-nurlaridagi osteosarkomaning baʼzi xususiyatlari quyosh portlashi koʻrinishi va Kodman uchburchagi (yangi suyak shakllanishiga sabab boʻlgan oʻsimta tomonidan suyak korteksining koʻtarilishi). Kompyuter tomografiyasi suyak anatomiyasini, suyak poʻstlogʻining yaxlitligini aniqlashda, patologik sinishlarni aniqlashda, ossifikatsiyani (yangi suyak materiallarini yotqizish) va xaftaga kalsifikatsiyasini baholashda yordam beradi. Boshqa tomondan, yumshoq toʻqimalar va medullar boʻshligʻi MRI tekshiruvi orqali yaxshiroq tasvirlanadi[23].

Boshqa hayvonlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Itdagi distal femur osteosarkomasi rentgenogrammasi

Xavf omillari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Osteosarkoma itlarda eng koʻp uchraydigan suyak oʻsmasi boʻlib, odatda Irland boʻrilari, Greyhounds, nemis choʻponlari, Rottveylerlar, togʻ zotlari (Buyuk Pireneylar, Sent-Bernard, Leonberger, Nyufaundlendlar) va boshqalar kabi oʻrta yoshli yirik va gigant zotli itlarga taʼsir qiladi. Buyuk Daniyaliklar . Itlarda odamlarnikiga qaraganda 10 baravar koʻproq kasallanadi[24]. Sankt-Bernard itlarida irsiy baza koʻrsatilgan[25]. Sterilizatsiya qilingan / sterillangan itlarda osteosarkoma rivojlanish xavfi ikki baravar yuqori. Spirocerca lupi paraziti bilan zararlanish qiziloʻngachning osteosarkomasına olib kelishi mumkin[26].

Klinik koʻrinish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Eng tez-tez taʼsirlangan suyaklar proksimal dumgʻaza, distal radius, distal femur va tibia[27]boʻlib, „tirsakdan uzoqda, tizzaga yaqin“ degan asosiy shartga amal qiladi. Boshqa joylarga qovurgʻalar, mandibula, umurtqa pogʻonasi va tos suyagi kiradi. Kamdan kam hollarda osteosarkoma yumshoq toʻqimalardan (skeletdan tashqari osteosarkoma) paydo boʻlishi mumkin. Oyoq-qoʻl suyaklarini oʻz ichiga olgan oʻsmalarning metastazlari juda keng tarqalgan, odatda oʻpkada. Oʻsimta juda koʻp ogʻriq keltiradi va hatto taʼsirlangan suyakning sinishiga olib kelishi mumkin. Inson osteosarkomasida boʻlgani kabi, suyak biopsiyasi yakuniy tashxisga erishishning aniq usuli hisoblanadi. Osteosarkomani boshqa suyak oʻsmalaridan va osteomiyelit kabi bir qator boshqa lezyonlardan farqlash kerak. Bosh suyagi osteosarkomasining differentsial diagnostikasi, xususan, xondrosarkoma va suyakning multilobulyar oʻsmasi[28][29].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ "Osteosarcoma treatment—where do we stand? A state of the art review". Cancer Treat Rev 40 (4): 523–532. 2014. doi:10.1016/j.ctrv.2013.11.006. PMID 24345772. 
  2. ↑ The epidemiology of osteosarcoma. In: Jaffe N. et al. "Pediatric and Adolescent Osteosarcoma". New York: Springer, 2009 — 3–13 bet. DOI:10.1007/978-1-4419-0284-9_1. ISBN 978-1-4419-0283-2. 
  3. ↑ „Osteosarcoma“. US National Library of Medicine. PubMed Health (2013).
  4. ↑ "Molecular pathology of sarcomas". Rev Recent Clin Trials 4 (1): 12–26. 2009. doi:10.2174/157488709787047585. PMID 19149759. https://semanticscholar.org/paper/911818ce8873ad11ad96fbcffbafd178f1877987. 
  5. ↑ Sharma, Ankush; Cinti, Caterina; Capobianco, Enrico (2017). "Multitype Network-Guided Target Controllability in Phenotypically Characterized Osteosarcoma: Role of Tumor Microenvironment" (en). Frontiers in Immunology 8: 918. doi:10.3389/fimmu.2017.00918. ISSN 1664-3224. PMID 28824643. PMC 5536125. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5536125. 
  6. ↑ Sharma, Ankush; Capobianco, Enrico (2017). "Immuno-Oncology Integrative Networks: Elucidating the Influences of Osteosarcoma Phenotypes" (en). Cancer Informatics 16: 117693511772169. doi:10.1177/1176935117721691. ISSN 1176-9351. PMID 28804242. PMC 5533255. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5533255. 
  7. ↑ "Radiation-induced periosteal osteosarcoma". Grand Rounds 10: 13–18. 20 December 2009. doi:10.1102/1470-5206.2010.0003 (inactive 31 July 2022). http://www.grandroundsjournal.com/articles/gr100003/gr100003.pdf. 
  8. ↑ "Advances in the management of osteosarcoma". F1000Research 5: 2767. 2016. doi:10.12688/f1000research.9465.1. PMID 27990273. PMC 5130082. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5130082. 
  9. ↑ "Consistent Amplification of FRS2 and MDM2 in Low-grade Osteosarcoma: A Genetic Study of 22 Cases With Clinicopathologic Analysis". The American Journal of Surgical Pathology 42 (9): 1143–1155. September 2018. doi:10.1097/PAS.0000000000001125. PMID 30001240. 
  10. ↑ „Sr-90 is known to increase the risk of bone cancer and leukemia in animals, and is presumed to do so in people“.
  11. ↑ National Health and Medical Research Council (Australia). A systematic review of the efficacy and safety of fluoridation, 2007. ISBN 978-1-86496-415-8. 2009-yil 13-oktyabrda qaraldi. 
  12. ↑ „Water Fluoridation and Cancer Risk“ (Wayback Machine saytida 2014-11-29 sanasida arxivlangan), American Cancer Society, 6 June 2013.
  13. ↑ „Cancer myth: Fluoride and cancer“ (Wayback Machine saytida 2014-09-14 sanasida arxivlangan), Cancer Council Western Australia.
  14. ↑ „Basic Information about Fluoride in Drinking Water“, United States Environmental Protection Agency.
  15. ↑ „Community Water Fluoridation“, Centers of disease control and prevention.
  16. ↑ „Fluoride“, Australian government national health and medical research council.
  17. ↑ „Fluoridated Water“, National Cancer Institute.
  18. ↑ "Is fluoride a risk factor for bone cancer? Small area analysis of osteosarcoma and Ewing sarcoma diagnosed among 0-49-year-olds in Great Britain, 1980-2005". International Journal of Epidemiology 43 (1): 224–234. 14 January 2014. doi:10.1093/ije/dyt259. PMID 24425828. PMC 3937980. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3937980. 
  19. ↑ "Bone cancer incidence rates in New York State: time trends and fluoridated drinking water". American Journal of Public Health 81 (4): 475–9. April 1991. doi:10.2105/AJPH.81.4.475. PMID 2003628. PMC 1405037. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=1405037. 
  20. ↑ "An assessment of bone fluoride and osteosarcoma". Journal of Dental Research 90 (10): 1171–6. October 2011. doi:10.1177/0022034511418828. PMID 21799046. PMC 3173011. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3173011. 
  21. ↑ "Fluoride exposure and childhood osteosarcoma: a case-control study". American Journal of Public Health 85 (12): 1678–83. December 1995. doi:10.2105/AJPH.85.12.1678. PMID 7503344. PMC 1615731. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=1615731. 
  22. ↑ "Ossifying dermatofibroma with osteoclast-like giant cells: report of a case and literature review". Am J Dermatopathol 31 (4): 379–83. June 2009. doi:10.1097/DAD.0b013e3181966747. PMID 19461244. 
  23. ↑ "Classification, imaging, biopsy and staging of osteosarcoma". Indian Journal of Orthopaedics 48 (3): 238–46. May 2014. doi:10.4103/0019-5413.132491. PMID 24932027. PMC 4052020. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4052020. 
  24. ↑ Withrow, S.J. „Limb Sparing Trials and Canine Osteosarcoma“. Genes, Dogs and Cancer: 3rd Annual Canine Cancer Conference, 2003 (2003). 2005-yil 15-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 16-iyun.
  25. ↑ Bech-Nielsen; S.; Haskins; M. E. et al. (1978). "Frequency of osteosarcoma among first-degree relatives of St. Bernard dogs". J Natl Cancer Inst 60 (2): 349–53. doi:10.1093/jnci/60.2.349. PMID 271748. https://archive.org/details/sim_journal-of-the-national-cancer-institute_1978-02_60_2/page/349. 
  26. ↑ "Spirocercosis-associated esophageal sarcomas in dogs. A retrospective study of 17 cases (1997-2003)". Veterinary Parasitology 119 (2–3): 209–221. 2004. doi:10.1016/j.vetpar.2003.10.023. PMID 14746980. 
  27. ↑ Morrison, Wallace B.. Cancer in Dogs and Cats, 1st, Williams and Wilkins, 1998. ISBN 978-0-683-06105-5. 
  28. ↑ "Clinical and pathologic relevance of p53 index in canine osseous tumors". Veterinary Pathology 40 (3): 237–48. May 2003. doi:10.1354/vp.40-3-237. PMID 12724563. 
  29. ↑ Psychas, V; Loukopoulos, P; Polizopoulou, ZS; Sofianidis, G (March 2009). "Multilobular tumour of the caudal cranium causing severe cerebral and cerebellar compression in a dog.". Journal of Veterinary Science 10 (1): 81–3. doi:10.4142/jvs.2009.10.1.81. PMID 19255529. PMC 2801101. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2801101.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Osteosarcoma&oldid=3851756" dan olindi