Mary Birdsall

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Mary Birdsall
Tavalludi
Mary B. Thistlethwaite

1828
Chester, PA
Vafoti 1894-yil 1-fevral (65-66 yoshda)
Philadelphia
Fuqaroligi AQSh
Turmush oʻrtogʻi Thomas Birdsall (turmush yillari 1848 - 1894)
Bolalari

Alvin T. Birdsall (1849 - 1875)

William W. Birdsall (1854 - 1909)

Hubert H. Birdsall (1856 - ?)

Mary B. Thistlethwaite Birdsall (1828 — 1894) Pensilvaniyada ingliz muhojirlari oilasida tugʻilgan[1][2]. U Indiana shtatining Richmond shahrida ulgʻaygan va u yerda 1848-yilda Tomas Birdsallga turmushga chiqqan[1][3]. Ularning uchta oʻgʻli bor edi. U jurnalist va sufragist edi. U jurnalistlik faoliyatini Indiana Farmer gazetasida ayol muharriri sifatida boshlagan[4]. Taxminan besh yil davomida u 1854-yilda sufragist Ameliya Blumerdan sotib olingan, ayollar uchun nashr etilgan The Lily gazetasiga rahbarlik qildi[5][6]. U Indianada ayollar huquqlari boʻyicha ikkinchi konvensiyani tashkil etishga yordam berdi[7]. Birdsall 1852-yilgi Indiana konvensiyasida yangi tashkil etilgan Indiana Ayollar huquqlari assotsiatsiyasiga kotib etib saylandi (1869-yilda Indiana ayollarning saylov huquqlari assotsiatsiyasi (IWSA) deb oʻzgartirildi) va oxir-oqibat tashkilot prezidenti boʻldi[8]. Birdsall 1853-yilda Klivlendda (Ogayo shtati) ayollar huquqlari boʻyicha toʻrtinchi milliy konvensiyada vitse-prezident etib saylangan[9]. U 1859-yilda Indiana qonun chiqaruvchi organiga ayollarning saylov huquqini qoʻllab-quvvatlash uchun yarim soat davomida nutq soʻzlagan va ayollar huquqlari boʻyicha petitsiyani taqdim etgan birinchi uchta ayoldan biri edi[10]. Birdsall 1894-yilda Filadelfiyada vafot etdi va Richmonddagi Erlxem qabristoniga dafn qilindi[11]. Uning Richmonddagi uyi, Ketrin Bicher tomonidan loyihalashtirilgan ilgʻor arxitektura namunasi boʻlib, 1999-yilda Milliy tarixiy joylar reestriga kiritilgan[4][12].

Bolaligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ilgari Indiana, Richmond, Shimoliy A koʻchasidagi Hicksite Friends Meetinghouse. 1865-yilda qurilgan. Hozirda Ueyn okrugi tarixiy muzeyi.

Mary B. Thistlethwaite 1828-yilda Pensilvaniya shtatining Delaver okrugidagi Chester shahrida tugʻilgan. U sakkiz farzandning oltinchisi edi (ikki qiz va olti oʻgʻil). Uning otasi Wilyam Titletveyt, fermer, Yorkshire shahrida tugʻilgan. U taxminan 1814-yilda Elizabeth Wetheraldga turmushga chiqdi va ular Boynton Parishda yashadilar. Thistlethwaites birinchi ikki farzandi bilan 1817-yilda Amerikaga koʻchib oʻtishdi[1]. Oilasi Chesterga joylashishdan oldin Delaverda qisqa vaqt yashagan. Wilyam Titletveyt qassob boʻlib ishlagan. Mary tugʻilgandan keyin ular Cincinnatida qisqa vaqt qolishdi[13]. Nihoyat, oilasi 1829-yilda Indiana shtatining Richmond shahriga koʻchib oʻtdi va 1830-yilda shaharning gʻarbiy qismidagi fermaga joylashdi. Wilyam Titletveyt bir nechta yirik fermalarni sotib oldi va sotdi, ularni muvaffaqiyatli boshqardi[5]. Maryamning katta singlisi Eleonora hech qachon turmushga chiqmagan va farzand koʻrmagan[1]. Ularning akasi Timoti Ueyn okrugidagi turli tegirmonlarga egalik qilgan[14] va ularning ukasi Wilyam Jr. 1871-yilda Richmond gazetasi boʻlgan Democratic Heraldni sotib olgan[15]. Oilaning baʼzi ajdodlari Doʻstlar jamiyatida (Quakers) faol boʻlgan. Wilyam Thistlethwaite Richmonddagi North A Street Meeting aʼzosi edi[1][13].

Nikohi va bolalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

1848-yil 26-oktabrda, 19 yoshida Birdsall Richmonddagi Whitewater oylik yigʻilishida fermer va hamkasbi Quaker Tomas Birdsallga turmushga chiqdi[3]. Nikohdan bir yil oʻtib, Birdsallar qisqa vaqt ichida Tomasning oilasi yashagan Ogayo shtati, Klinton okrugi Chesterga koʻchib oʻtishdi[16][17]. Taxminan 1859-yilda Tomas Birdsall oʻzining qaynogʻi Timoti Titleveytning un tegirmonida taxminan toʻrt yil ishladi[13]. Tomas Birdsall, shuningdek, Richmond shahar markazida, asosiy va old koʻchalar burchagida uch qavatli tijorat binosini qurishda Thistlethwaite oilasi bilan hamkorlik qildi[18]. Mery va Tomas Birdsallning uchta oʻgʻli bor edi. Ularning toʻngʻich oʻgʻli Elvin T. Birdsall 1849-yilda tugʻilgan va 25 yoshida Bruklinda (New York) vafot etgan, u yerda quruq mahsulotlar sotuvchisi boʻlib ishlagan[19]. Uning jasadi dafn qilish uchun Richmondga qaytarilgan[20]. Uning turmush oʻrtogʻi Mathilda „Matti“ (Hempton) Birdsall beva qoldi[21]. Indianaga qaytib kelgan Matti qaynonasi bilan yaqin boʻlib qoldi, hatto 1880-yillarda Filadelfiyada uzoq vaqt yashadi[22]. Ularning ikkinchi oʻgʻli Uilyam Uilfred Birdsall (1854-yilda tugʻilgan) oʻqituvchi, muallif/muharrir va bir muddat Svartmor kollejining prezidenti boʻlgan[23]. U 1881-yilda Viola Mak Dillga uylandi va ularning uchta oʻgʻli bor. Ular Birdsallning yagona nevaralari[24]. Hubert X. Birdsall (1856-yilda tugʻilgan), katta akalari singari, Richmonddagi Erlxem kollejida oʻqigan va keyinchalik Filadelfiyada jurnalist boʻlgan[25][26]. U 1884-yilda Delaverda Ella J. Vandikka uylandi[27]. Ella, katolik, 1898-yilda isitmadan vafot etgan[28]. Uning oʻlimidan keyin hubert bilan nima sodir boʻlganligi nomaʼlum. Wilyam va Hubert Indianada tugʻilgan[29].

Jurnalistik faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Indiana Farmer[tahrir | manbasini tahrirlash]

DP Holloway va WT Dennis 1851-yilda Richmondda Indiana Farmer gazetasini tashkil qilishdi. Ularning maʼlumotlariga koʻra, ular gazetani „qishloq xoʻjaligi, bogʻdorchilik, mexanika va foydali sanʼat“ga bagʻishlagan[30]. 1852-yil oktabrda muharrirlar „Ladies' Department“ni tashkil etishdi va Berdsall bo‘limni tahrir qilish uchun yollandi. U feministik kun tartibini targʻib qilishda vaqtini yoʻqotmadi. Boʻlim, shuningdek, uy xoʻjaligi va qishloq xoʻjaligi mahsulotlariga tegishli edi, masalan, Davlat yarmarkasi haqida hisobot berib borardi. Birdsall oʻzining ayol oʻquvchilarini Cincinnatida Elizabeth A. Aldrich tomonidan nashr etilgan "The Genius of Liberty" kabi ayollarga tegishli gazetalarni qoʻllab-quvvatlashga undadi. Birdsall ayollarni aqllarini yaxshilashga va qiyin kasblarni topishga undaydigan hikoyalarni tahrir qildi va nashr etdi. Uning fikricha, bu ularning xotinlik va onalik rolidan voz kechish oʻrniga, ularning oilalari farovonligiga hissa qoʻshadi. Uning gazetadagi faoliyati, yaxshi qabul qilingan boʻlsa-da, qisqa muddatda 1853-yil mart oyida tugagan. Indiana farmerning Richmonddagi faoliyati ham qisqa edi[31][32][33].

The Lily[tahrir | manbasini tahrirlash]

1859-yil fevral oyida Indiana shtatining Richmond shahrida nashr etilgan The Lily gazetasining bosh koʻrinishi.

Taxminan 1848-yilda New Yorkning Seneka sharsharasida yangi tashkil etilgan Womenʼs Temperance jamiyati oʻz ishini mahalliy gazeta orqali targʻib qilishga qaror qildi. Ular gazetani nomlash va yaratish uchun qoʻmita tuzdilar, lekin tez orada korxonada koʻngilsizliklar yuz bera boshlado. Biroq, Amelia Bloomer buni amalga oshirishga qaror qildi va tahririyat va moliyaviy jihatdan gazetani oʻz zimmasiga oldi. Gazeta, ehtimol, ayollarga qaratilgan va butunlay ayollar tomonidan nashr etilgan va tahrirlangan birinchi nashr edi. Womenʼs Temperance jamiyati raisi uning poklik motivini ifodalash uchun Lily nomini tanladi. Dastlab, gazetaning diqqat markazida qatʼiy xushyorlik boʻlgan, ammo Bloomer tez orada ayollar huquqlarini targʻib qila boshladi[34]. Uning kiyinish islohoti boʻyicha takliflaridan keyin tiraj juda kengaydi. Turk pantalonlari va kalta yubkaning paydo boʻlishi va u keng tarqalishi „bloomers“ nomi bilan mashhur boʻldi. Bu esa milliy yangiliklarga aylandi[35]. Bloomer va uning eri Seneka sharsharasidan Ogayoga koʻchib oʻtganida, gazeta ular bilan birga ketdi. Biroq, ular Ayova shtatidagi Kengash Bluffsga koʻchib oʻtishga qaror qilganlarida Bloomer gazetani sotishga qaror qildi[36].

Bloomer 1853-yilda Ayollar huquqlari boʻyicha milliy konvensiyada ishtirok etdi, unda Birdsall ham ishtirok etgan. Blumer ushbu sayohatni uzaytirish uchun Indiana shtatining Richmond shahriga tashrif buyurdi va unga Birdsall bilan uchrashish uchun keng imkoniyat yaratdi[37]. Bloomer gazetani 1854-yil oxirida Birdsallga sotdi va Birdsall birinchi marta 1855-yil yanvar oyida muharrir va gazeta egasi sifatida paydo boʻldi. Birdsallga boshqa Richmond rezidenti va sufragist Meri F. Tomas yordam berdi, keyinchalik u shahar shifokori boʻldi. Tomas 1857-yil davomida Birdsall oʻrnida gazetani tahrir qildi[38]. Bu juftlik kamida 1859-yilgacha feministik va sufragist maqolalarni nashr etishda davom etdi. 1976-yilda 1859-yil fevral oyidagi ikkinchi nashrning nusxasi Artur Welenning mulki tomonidan Richmond Palladium-Itemga sotilganda paydo boʻldi. Birdsall hali ham ushbu sonda muharrir sifatida qayd etilgan edi[39].

Mary Birdsallning uyi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Indiana shtatining Richmond shahridagi Mary Birdsallning uyi.

Mary Birdsall uyining qurilishi, maʼlum boʻlishicha, 1859-yilda boshlangan va 1860-yilda yakunlangan[40]. Birdsalllar uyni „Brightbank“ deb atashgan[41]. Italiya arxitektura uslubida qurilgan usubu uy Indiana shtatining Richmond shahridagi Gʻarbiy Beshinchi koʻcha va Richmond avenyusining shimoli-gʻarbiy burchagidagi katta maydonda joylashgan. Ikki qavatli, xoch shaklidagi uy 1872-yilda Ketrin Bicher va Garriett Bicher Stou tomonidan „American Womanʼs Home“ kitobida tasvirlangan uyga juda oʻxshaydi.

Whitewater oylik yigʻilishining vasiylari, Diniy Doʻstlar Jamiyati 1927-yilda uyni sotib oldi va uni Lauramur[42][43]. Ular Shimoliy A koʻchasida yigʻilish joyini sotgandan keyin uni qariyalar uchun qariyalar uyi va ibodat qilish uchun vaqtinchalik yigʻilish joyi sifatida ishlatishgan[43]. Jamiyat yotoqxonalar, oshxona va orqa zinapoyalarni qoʻshish orqali binoni kengaytirdi. Lauramur uyi 1951-yilda mazhabdan tashqari qariyalar uyi sifatida xususiy ravishda tashkil etilgan[44]. Earlham kolleji 2010-yil dekabr oyida qariyalar uyi kompaniyasining sovgʻasi sifatida Lauramurga egalik qildi. Hozirda Lauramur mehmonxona va dam olish markazi sifatida tanilgan[45][46][47]. 1999-yilda u tarixiy joylar milliy reestriga kiritilgan[48].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Thistlethwaite, Bernard. The Thistlethwaite Family. A Study In Genealogy. London: For private circulation by Headley Brothers., 1910 — 289–301 bet. 
  2. ↑ Mary consistently gave Pennsylvania as her birthplace in U. S. Census records
  3. ↑ 3,0 3,1 Thistlethwaite. „Indiana Marriages Through 1850“. Indiana State Library (1848-yil 26-oktyabr). 2019-yil 17-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-dekabr.
  4. ↑ 4,0 4,1 Duvall. „National Register of Historic Places – Sample Nomination Form Mary Birdsall House, Wayne County, Indiana“. State of Indiana (1997-yil 21-iyul). Qaraldi: 2019-yil 13-fevral.
  5. ↑ 5,0 5,1 Young, Andrew. History of Wayne County, Indiana. Cincinnati: Robert Clark and Co., 1872 — 357 bet. 
  6. ↑ Beach, Eloise. Richmond Once Was Site of Paper Published by Amelia Bloom. Palladium-Item (1976-yil 2-avgust), s. 9.
  7. ↑ Proceedings of the Women's Rights Convention held in Richmond Indiana, October 15th and 16th 1852. Richmond Weekly Palladium (1852-yil 8-noyabr), s. 1.
  8. ↑ Stanton, Elizabeth Cady. History of Woman Suffrage V. I. New York: Fowler and Wells, 1881 — 307 bet. 
  9. ↑ Stanton et al. p. 125
  10. ↑ Scholten, Pat Ceech (December 1976). "A Public 'Jollification': The 1859 Women's Rights Petition Before the Indiana Legislature.". Indiana Magazine of History 72 (4): 347–359. 
  11. ↑ "Pennsylvania, Philadelphia City Death Certificates, 1803-1915." Index. FamilySearch, Salt Lake City, Utah, 2008, 2010. From originals housed at the Philadelphia City Archives. „Death Records.“. FHL film 1871368
  12. ↑ „Wayne County, Indiana“. National Register of Historic Places.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Biographical and Genealogical History of Wayne, Fayette, Union, and Franklin Counties, Indiana...V. I. Chicago: Lewis Publishing Co., 1899 — 261–262 bet. 
  14. ↑ Young pp. 356, 389, 391
  15. ↑ Young p. 91
  16. ↑ Earlham College; Richmond, Indiana; Certificates, 1829-1935; Collection: Indiana Yearly Meeting Minutes. Whitewater Monthly Meeting p. 72 and 121 — via Ancestry.com
  17. ↑ Birdsall, Thomas. Year: 1850; Census Place: Chester, Clinton, Ohio; Roll: M432_668; Page: 282B; Image: 241 - via Ancestry.com
  18. ↑ Birdsall &Thistelthwaite's block. Richmond Weekly Palladium (1869-yil 16-noyabr), s. 3.
  19. ↑ Alvin Birdsall. Brooklyn Ward 06, Kings, New York, Household 364. Census of the state of New York, for 1875. Microfilm. New York State Archives, Albany, New York. — via Ancestry.com
  20. ↑ „Alvin Birdsall“. Find-a-grave. Qaraldi: 2019-yil 14-fevral.
  21. ↑ Hinshaw, William Wade; Marshall, Thomas Worth; Cox, John, Jr.. Encyclopedia of American Quaker Genealogy V. III. Ann Arbor, MI: Genealogical Publishing Co. Inc., 1940 — 34 bet. 
  22. ↑ Miss Mattie Birdsall. The Evening Item (1881-yil 1-sentyabr), s. 1.
  23. ↑ „William W. Birdsall“. Swarthmore College Presidents (2019-yil 6-fevral).
  24. ↑ „William Wilford Birdsall“. Ancestry.com. Qaraldi: 2019-yil 14-fevral.
  25. ↑ Catalogue of Earlham College Richmond, Ind. for the Year Ending 6th Month 28th, 1876. Richmond, IN: Press of the Telegram Printing Co., 1876 — 8 bet. 
  26. ↑ Philadelphia City Directory. Philadelphia: James Gopsill's Sons, 1895 — 172 bet. 
  27. ↑ Hubert H. Birdsall. Public Archives Commission, Delaware Public Archives; Dover, Delaware; Marriage Records, 1744-1912; Record Group: RG1325.003.004 - via Ancestry.com.
  28. ↑ Ella Vandyke Birdsall. Historical Society of Pennsylvania; Philadelphia, Pennsylvania; Historic Pennsylvania Church and Town Records; Reel: 241. — via Ancestry.com
  29. ↑ Burdsall [sic], Thomas. Year: 1860; Census Place: Wayne, Wayne, Indiana; Roll: M653_308; Page: 729; Family History Library Film: 803308 - via Ancestry.com
  30. ↑ „Indiana Farmer, 1851, v. 01, no. 09 (Dec. 15)“. Purdue University Libraries (1851-yil 15-dekabr). Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  31. ↑ Duvall. „National Register of Historic Places – Sample Nomination Form Mary Birdsall House, Wayne County, Indiana“. State of Indiana (1997-yil 21-iyul). Qaraldi: 2019-yil 13-fevral.
  32. ↑ „Indiana Farmer, 1852, v. 02, no. 05 (Nov. 1)“. Purdue University Libraries (1852-yil 1-noyabr). Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  33. ↑ „Indiana Farmer, 1852, v. 02, no. 08 (Dec. 15)“. Purdue University Libraries (1852-yil 15-dekabr). Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  34. ↑ Bloomer, D. C.. Life and Writings of Amelia Bloomer. Boston: Arena Publishing Co., 1895 — 38–50 bet. 
  35. ↑ Beach, Eloise. Richmond Once Was Site of Paper Published by Amelia Bloomer. Palladium-Item (1976-yil 2-avgust), s. 9.
  36. ↑ Bloomer, p. 142, 186 — 188.
  37. ↑ Bloomer, p. 137 — 141.
  38. ↑ Beach, Eloise. Local 1859 Women's Publication Tells of Plea to Legislature for Women's Rights. Palladium-Item (1876-yil 3-avgust), s. 4.
  39. ↑ Beach, Eloise. Richmond Once Was Site of Paper Published by Amelia Bloomer. Palladium-Item (1976-yil 2-avgust), s. 9.
  40. ↑ Sheeley, Rachel E.. House Registers National Attention. Palladium-Item (1999-yil 3-avgust), s. 12.
  41. ↑ Wanted. The Evening Item (1883-yil 25-oktyabr), s. 4.
  42. ↑ Beach, Eloise. Local 1859 Women's Publication Tells of Plea to Legislature for Women's Rights. Palladium-Item (1876-yil 3-avgust), s. 4.
  43. ↑ 43,0 43,1 Sheeley, Rachel. Friends retirement home turns 80. Palladium-Item (2007-yil 4-dekabr), s. 12.
  44. ↑ Duvall. „National Register of Historic Places – Sample Nomination Form Mary Birdsall House, Wayne County, Indiana“. State of Indiana (1997-yil 21-iyul). Qaraldi: 2019-yil 13-fevral.
  45. ↑ „Lauramoore Guest House and Retreat Center“. Earlham School of Religion. 2021-yil 23-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 14-fevral.
  46. ↑ Zimmerman, Brian. Former retirement home goes to ESR. Palladium-Item (2010-yil 6-dekabr), s. 3.
  47. ↑ Honoring a suffragist. Palladium-Item (2012-yil 29-aprel), s. 13.
  48. ↑ „Wayne County, Indiana“. National Register of Historic Places. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Mary_Birdsall&oldid=4007541" dan olindi