Lozanna universiteti
Lozanna universiteti (UNIL ; fransuzcha: Université de Lausanne) Shveysariyaning Lozanna shahrida 1537-yilda protestant ilohiyot maktabi sifatida tashkil etilgan,[1] 1890-yilda universitetga aylantirilgan. Universitet Shveysariyadagi ikkinchi eng qadimiy universitet va dunyodagi eng qadimgi universitetlardan biri hisoblanadi. 2017-yil kuz holatiga koʻra, universitetda 15 mingga yaqin talaba va 3300 nafar xodim tahsil oladi va ishlaydi. Taxminan 1500 nafar xalqaro talabalar universitetda (120 millat vakillari) tahsil oladi, bu universitetda dunyoga mashhur universitetlar bilan almashinuv dasturlari, jumladan, keng oʻquv rejasi mavjud.
2005-yildan beri universitet Boloniya jarayoni talablariga amal qiladi. 2011 Times Higher Education World University Rankings[2] da Lozanna universitetini global miqyosda 116-oʻrinni egalladi. CWTS Leiden Ranking 2015 da Lozanna universiteti Yevropada 11-oʻrinda, jahon miqyosida esa 750 ta universitet orasida 41-oʻrinda turadi.
Universitet École polytechnique fédérale de Lozanne (EPFL) bilan birgalikda Jeneva koʻli boʻyida katta kampusni tashkil qiladi.
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Universitet 1537-yilda Schola Lausannensis nomi bilan tashkil etilgan boʻlib, Bern (Savoyya gersogligidan Vod-Baroniya) hududini anneksiya qilganidan bir yil oʻtib, cherkov uchun pastorlarni tayyorlash maqsadida ilohiyot maktabi sifatida tashkil etilgan. U oʻzining dastlabki yillarida birinchi va 1559-yilda Jeneva Akademiyasi tashkil etilgunga qadar yagona fransuz tilidagi protestant ilohiyot maktabi boʻlgani uchun katta shuhrat qozongan. U tezda gumanistik taʼlim markaziga aylandi, uning professorlari orasida Korderius va Selio Sekondo Kurione kabi mutafakkirlari bor.1558-yilda maktabda 700 oʻquvchi bor edi. Keyingi yillarda ilmiy xodimlarning bir nechta aʼzolari, jumladan rektor Teodor Beza va Per Viret yangi tashkil etilgan Jeneva akademiyasiga qoʻshilish uchun oʻz oʻrinlarini isteʼfoga chiqarganlaridan soʻng, u pasayish davriga kirdi.
XVII-asrda institut Lozanna akademiyasi (Academie de Lausanne) nomi bilan tanildi. 1741-yilda u 150 talaba va yetti professorni oʻz ichiga oladi. 1837-yildan boshlab akademiya Vod kantoni hokimiyati tomonidan modernizatsiya qilinib, uchta fakultetga boʻlingan dunyoviy institutga aylandi. U XIX-asrning ikkinchi yarmida kengayishda davom etdi, 1890-yilgacha tibbiyot kursining tashkil etilishi bilan akademiya universitet nomi va maqomini oldi.
1909-yilda Rudolf Archibald Reiss dunyodagi birinchi sud-tibbiyot maktabiga asos soldi.
1970-yildan boshlab universitet asta-sekin Lozannaning eski markazidan, sobori va Châto atrofidan, Dorignidagi hozirgi joyiga koʻchib oʻtdi.
20-asrning oxirlarida Lozanna, Jeneva va Neushatel fransuz tilida soʻzlashuvchi universitetlar hamda Lozannadagi Shveysariya Federal Texnologiya Instituti (EPFL) bilan hamkorlikda yanada koʻproq hamkorlik va rivojlanishga qaratilgan ulkan loyiha boshlanganiga guvoh boʻldi. Boshqalar qatorida, bu matematika, fizika va kimyo boʻlimlarining universitetdan EPFLga oʻtkazilishiga olib keldi.Ushbu koʻchishdan keyin mavjud boʻlgan mablagʻlar universitetda hayot fanlarini rivojlantirishga, shu jumladan Integrativ genomika markazini yaratishga yoʻnaltirildi.
2003-yilda hayot va insoniy fanlarga yoʻnaltirilgan ikkita yangi fakultet tashkil etildi: biologiya va tibbiyot fakulteti va geofanlar va atrof-muhit fakulteti.
2014-yil 1-yanvarda Shveysariya Davlat boshqaruvi oliy maktabi (IDHEAP) Lozanna universitetiga birlashtirildi.[3]
2021-yil avgust oyidan boshlab Lozanna universiteti rektori Frederik Herman; undan oldin universitetni Nuriya Ernandes (2016-2021) va Dominik Arlettaz (2006-2016) boshqargan.
Fakultetlar va maktablar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lozanna universiteti yetti fakultetdan iborat:
- Sanʼat fakulteti (Faculté des Lettres)
- Biologiya va tibbiyot fakulteti (FBM)
- Biznes va iqtisodiyot fakulteti (HEC), Lozanna HEC deb ham ataladi
- Geologiya va atrof-muhit fakulteti (GSE)
- Huquq, jinoiy adliya va davlat boshqaruvi fakulteti (FDSC), shu jumladan Shveysariya davlat boshqaruvi oliy maktabi
- Ijtimoiy va siyosiy fanlar fakulteti (SSP)
- Ilohiyot va dinshunoslik fakulteti (FTSR)
Lozanna universiteti shuningdek, maktablar va turli boʻlimlarni oʻz ichiga oladi, jumladan, lekin ular bilan cheklanmagan:
- Jinoiy sudlov maktabi (ESC)
- Chet til sifatida fransuz tili maktabi (EFLE)
- Fransuz yozgi va qishki kurslari (Cours de vacances)
- Fan-jamiyat interfeysi
Kampus[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy kampus[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy kampus hozirda Lozanna shahri tashqarisida, Dorigni shahrida, Leman koʻli boʻyida joylashgan. U Lozannadagi Shveysariya Federal Texnologiya Institutiga (EPFL) qoʻshni boʻlib, ikki maktab birgalikda 20 000 ga yaqin talabalarni qabul qiladi.
UNIL va EPFL kampusda, Jeneva koʻli[4] qirgʻogʻida joylashgan faol sport markazini baham koʻradi va ularning kampusi ham velosiped tranporti bilan jihozlangan.[5]
Universitet kampusi alohida binolardan iborat boʻlib, ular orasida park va dendropark mavjud. Universitet kutubxonasi ovqatlanish zali sifatida ham xizmat qiladi va markazda joylashgan. Kutubxonadan sport maydonchalari boʻylab Jeneva koʻli va Fransiya va Shveysariya Alp togʻlari koʻrinish mumkin.
Shveysariya qiyosiy huquq instituti va Shveysariya bioinformatika institutining markaziy boshqaruvi ham asosiy kampusda joylashgan.
-
Huquq va jinoiy sudlov fakulteti hamda Biznes va iqtisod fakultetining asosiy binosi. -
Extranef binosi. -
Edouard Fleuret kutubxonasi paviloni. -
Lozanna universitetining Genopod binosida Lozanna universitetining Integrativ genomika markazi va Shveysariya bioinformatika institutining markaziy maʼmuriyati joylashgan. -
UNIL jinoiy sudlov maktabi dunyodagi eng qadimgi sud ekspertizasi maktabi boʻlib, sud-tibbiyot fanlari boʻyicha toʻliq taʼlimni taklif qiladigan yagona Yevropa institutlaridan biridir. -
Antropol binosi. -
Unithèque binosi UNILning asosiy kampusidagi Lozanna kanton va universitet kutubxonasining ikkita joyidan biriga ega. -
Shveysariya qiyosiy huquq instituti, Lozanna universiteti kampusida. -
Geopolis binosi: Geologiya va atrof-muhit fakulteti va ijtimoiy va siyosiy fanlar fakulteti -
Vorteks binosi, talabalar turar joyi
_by_Martin_Rulsch_79.jpg)
Boshqa joylar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Koʻl boʻyidagi asosiy kampusdan tashqari, Lozanna universitetida boshqa joylar ham mavjud. Biologiya va tibbiyot fakulteti yana ikkita joyda joylashgan: Lozanna Universitet kasalxonasi (CHUV) atrofida (Bugnon deb nomlanadit) va Epalingesda (Lozanna shimolida).
Biokimyo boʻlimi, Lozanna universitetining Lyudvig saraton tadqiqot boʻlimi va JSST Immunologiya tadqiqot va oʻquv markazi hamda Lozanna universitet kasalxonasining baʼzi laboratoriyalari Epalingesda joylashgan. Biopole Épalinges kampusi yonida qurilgan. Biologiya va tibbiyot fakulteti, shuningdek, Prilly shahridagi toʻrtinchi sayt, Cery psixiatriya kasalxonasini oʻz ichiga oladi.
-
Bugnon 21, Lozanna Universitet kasalxonasi va Biologiya va Tibbiyot fakulteti dekanatining bosh qarorgohi.
Birlashgan muassasalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Kurt Bosch instituti (IUKB)
- Biotibbiy tasvirlash markazi (CIBM)[6]
- Centre de recherches sur les Lettres Romandes (CRLR)
- Korxona markazi (CEDIDAC)
- Ilg'or modellashtirish fanlari markazi (CADMOS)[7]
- École romande de santé publique (ERSP)
- Edouard Fleuret fondi (FEF)
- Institut Benjamin Constant (IBC)
Romand des Sciences Bibliques Instituti (IRSB)
- Institut universitaire romand de santé au travail (IST)[8]
- Xalqaro Sport fanlari va texnologiya akademiyasi (AISTS)
- [[Menejmentni rivojlantirish xalqaro instituti|Menejmentni rivojlantirish xalqaro instituti] (IMD)]
- Jan Monnet jamg'armasi Yevropa uchun
- Jyul Gonin ko'z kasalxonasi
- Ludvig saraton tadqiqoti
- Shveysariya saraton markazi
- Ijtimoiy fanlar bo'yicha Shveysariya ekspertiza markazi
- Shveysariya bioinformatika instituti (SIB)
- Shveysariya qiyosiy huquq instituti
- Shveysariya saraton kasalligini eksperimental tadqiqot instituti (ISREC)
- Gretsiyadagi Shveysariya arxeologiya maktabi
- Shveysariya vaktsina tadqiqot instituti[9]
- Universitet Yuridik Tibbiyot Markazi (CURML)[10]
- JSST Immunologiya ilmiy-tadqiqot markazi
Obroʻ va reyting[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lozanna universiteti doimiy ravishda dunyodagi eng yaxshi 100 ta universitetlar qatoriga kiradi. 2010 va 2018-yillar oraligʻida Leiden Ranking (CWTS) Lozanna universitetini global miqyosda 57-98-oʻrinlarni va Yevropadagi barcha universitetlar orasida 15-38-oʻrinlarni egalladi.[11] Times Higher Education World University Rankings (THE)da maʼlumotlariga koʻra, Lozanna universiteti 2017-yilda dunyo boʻylab hayot haqidagi fanlar boʻyicha 62-oʻrinni egalladi (Shveysariyada 4-oʻrin).[12] QS World University Rankings (QS)[13] Lozanna universitetini hayot haqidagi fan va tibbiyot boʻyicha 96-oʻringa qoʻydi.[14] Jahon universitetlarining akademik reytingi (ARWU)da Lozanna universiteti global miqyosda 101-150-oʻrinlarni egalladi.[15]
Quyida Lozanna universitetining Leiden Ranking (CWTS) boʻyicha reytinglari keltirilgan.
| Yil | Yevropada | Dunyoda |
|---|---|---|
| 2015—2018-yillar | 35 | 98 |
| 2014-2017 | 38 | 108 |
| 2013-2016 | 28 | 90 |
| 2012—2015-yillar | 34 | 99 |
| 2011-2014 | 22 | 73 |
| 2010-2013 | 15 | 57 |
| 2009-2012 | 31 | 88 |
| 2008-2011 | 21 | 67 |
| 2007-2010 | 16 | 67 |
| 2006-2009 | 14 | 67 |
Nashr[tahrir | manbasini tahrirlash]
UNIL oylik bepul L’Uniscope nomli kampus jurnalini nashr etadi.[16][17] Bu jurnal yanvar, may va sentabr oylarida kengroq auditoriyaga (umumiy jamoatchilikka) qaratilgan bepul jurnal hisoblanadi.
Bundan tashqari, L’auditoire UNIL va EPFL talabalar gazetasi boʻlib, 19 000 bepul nusxada chiqariladi.
Bitiruvchilar[tahrir | manbasini tahrirlash]
ALUMNIL tarmogʻi[tahrir | manbasini tahrirlash]
2011-yilda UNIL bitiruvchilarining ALUMNIL deb nomlangan on-line tarmogʻi yaratildi.[18] Oʻshandan beri har yili bitiruvchilar uchun muntazam tadbirlar (yil davomida) va yillik ziyofat tashkil etiladi.
Royalti[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Tailand qiroli Ananda Mahidol (Rama VIII) (1925-1946)
- Tailand qiroli Phumibol Adulyadet (Rama IX) (1927-2016)
- Tailand malikasi Galyani Vadhana
- Niderlandiya shahzodasi Bernxard
- Malika Vera Ignatievna Giedroyc, Litva malikasi va rus-ukrainalik jarroh
Siyosat[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Ignazio Kassis, Shveysariya Konfederatsiyasi prezidenti
- Ismoil Jem, Turkiya tashqi ishlar vaziri
- Pol Seresole, Shveysariya Konfederatsiyasi prezidenti
- Georges-Andre Chevallaz, Shveysariya Konfederatsiyasi prezidenti
- Paskal Kuchepin, Shveysariya Konfederatsiyasi prezidenti
- Ernest Chuard, Shveysariya Konfederatsiyasi prezidenti
- Jan-Paskal Delamuraz, Shveysariya Konfederatsiyasi prezidenti
- Vedat Dicleli, Turkiya Iqtisodiyot va savdo vaziri
- Daniel-Anri Drui, Shveysariya Konfederatsiyasi prezidenti
- Florika Fink-Hooijer, taniqli Yevropa davlat xizmatchisi
- Konstant Fornerod, Shveysariya Konfederatsiyasi prezidenti
- Shemsettin Gunaltay, Turkiya Bosh vaziri
- Maks Xuber, shveysariyalik xalqaro huquqshunos va diplomat, Xalqaro Qizil Xoch qoʻmitasi prezidenti * Antuan Lui Jon Ruchonnet, Shveysariya Konfederatsiyasi prezidenti
- Fazil Küçük, Kipr Respublikasi birinchi vitse-prezidenti
- Paskoal Mokumbi, Mozambik Bosh vaziri
- Benito Mussolini, Italiya Bosh vaziri, Italiya Dyusi
- Marsel Pilet-Golaz, Shveysariya Konfederatsiyasi prezidenti
- Eugene Ruffy, Shveysariya Konfederatsiyasi prezidenti
- Mark-Emil Ruchet, Shveysariya Konfederatsiyasi prezidenti
- Muhammad Said, Eron Bosh vaziri
- Jonas Savimbi, UNITA rahbari, Angoladagi anti-kommunistik isyonchi guruh
- Lutz Graf Shverin fon Krosigk, Germaniya Reyxining etakchi vaziri
Biznes[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Jan-Klod Biver, Hublot bosh direktori
- Louis C. Camilleri, Philip Morris International bosh direktori
- Jan Klod Gandur, Addax Petroleum bosh direktori[19]
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Filipp Jakkottet, shveysariyalik shoir
- Muhammad Ali Jamolzoda, taniqli eron yozuvchisi
- Edmond Pidoux, shveysariyalik shoir va yozuvchi
- Charlz Ferdinand Ramuz, shveysariyalik yozuvchi
Olimlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Jak Dubochet (1942-), biofizik va kimyo boʻyicha 2017-yilgi Nobel mukofoti hammuallifi.
- Per Gilliard (1879-1962), fransuz professori, Faxriy legion ordeni sohibi
- Leo Arye Mayer (1895-1959), Quddus Ibroniy universiteti rektori.
- Vilfredo Pareto (1848-1923) Iqtisodchi, muhandis, sotsiolog, faylasuf, Lozanna universitetining iqtisod professori, Lozanna iqtisodiyot maktabining asoschisi, Léon Valras bilan birga
- Jan Pikard (1884-1963), Shveysariyada tugʻilgan amerikalik kimyogar, muhandis, professor va baland togʻli sharchi.
- Martin Rebetez (1961-), shveysariyalik iqlimshunos
- Georges de Rham (1903-1990), shveysariyalik matematik, differentsial topologiyaga qoʻshgan hissasi bilan mashhur.
- Pedro Rossello (1897-1970), kataloniyalik oʻqituvchi va Xalqaro taʼlim byurosi direktorining oʻrinbosari.
- Jan de Serres (1540-1598), fransuz gumanisti, Platon tarjimoni, kalvinist.
- Léon Valras (1834-1910) iqtisodchi, Lozanna universitetining iqtisod professori, Lozanna iqtisodiyot maktabining asoschisi, Vilfredo Pareto bilan birga
- Luc E. Weber (1941-), Jeneva universiteti faxriy rektori
- Aleksandr Yersin (1863-1943), shveysariyalik fransuz shifokori, bubon vabosi uchun mas’ul boʻlgan tayoqchani kashf etgan.
- Zaxarina Dimitrova (1873-1940), bolgar shifokori, „Fuqaroviy xizmatlari uchun“ ordeni sohibi, xayriyachi.
Boshqalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Zepp Blatter, FIFA prezidenti
- Avraam Davel, Vod kantonining mustaqillik qahramoni
- Akbar Etemad, Eron Atom energiyasi tashkiloti prezidenti
- Kristof Kekkeis, Shveysariya armiyasi boshligʻi
- Klod Nikolye, shveysariyalik astronavt
- Bertrand Piccard, shveysariyalik psixiatr va balonist
- Nikolaus Senn (1926-2014), Schweizerische Bankgesellschaft direktori
Lozanna maktabi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Iqtisodiyot boʻyicha neoklassik maktab Lozanna universitetining ikki professori: Léon Valras va Vilfredo Pareto tomonidan asos solingan. Lozanna maktabi umumiy muvozanat nazariyasi hamda marjinalistik inqilobning rivojlanishi bilan bogʻliq.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Charlz Guillaume Loys de Bochat
- Shveysariyadagi roʻyxatga olish boʻyicha eng yirik universitetlar roʻyxati
- Yevropadagi zamonaviy universitetlar roʻyxati (1801-1945)
- Shveysariyadagi universitetlar roʻyxati
- Lozanna kanton va universitet kutubxonasi
- Xalqaro sport fanlari va texnologiyalari akademiyasi (AISTS)
- Yevropa uchun Jan Monne jamgʻarmasi
- Gretsiyadagi Shveysariya arxeologiya maktabi
- Lozanna Universitet kasalxonasi (CHUV)
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „The UNIL in the 16th century“.
- ↑ „World University Rankings“. Times Higher Education (THE) (13-aprel 2015-yil). Qaraldi: 19-aprel 2021-yil.
- ↑ Rapport annuel 2012 de l’Université de Lausanne, www.unil.ch (page visited on 30 May 2013).
- ↑ Service des sports UNIL-EPFL, sport.unil.ch (page visited on 10 May 2013).
- ↑ Campus roule, www.publibike.ch (page visited on 15 May 2013).
- ↑ Biotibbiyot tasvirlash markazi (2011-yil 2-oktabrda tashrif buyurilgan sahifa).
- ↑ CADMOS (Wayback Machine saytida 2016-01-10 sanasida arxivlangan) (2012-yil 20-fevralda tashrif buyurilgan sahifa).
- ↑ Institut universitaire romand de santé au travail {{ webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120618135158/http://www.ist.ch/fr/qui-sommes-nous/qui-sommes-nous.html |sana=18-iyun 2012 -yil } } (2011-yil 1-oktabrda tashrif buyurilgan sahifa).
- ↑ Shveysariya vaktsina tadqiqot instituti (2012-yil 14-aprelda tashrif buyurilgan sahifa).
- ↑ Center universitaire romand de médecine légale (2012-yil 3-iyunda tashrif buyurilgan sahifa).
- ↑ „CWTS Leiden Ranking“. CWTS Leiden Ranking. Qaraldi: 19-aprel 2021-yil.
- ↑ „World University Rankings 2016-2017 by subject: life sciences“. Times Higher Education (THE) (20-sentabr 2016-yil). Qaraldi: 19-aprel 2021-yil.
- ↑ „QS World University Rankings 2010 Results“. Qaraldi: 19-aprel 2021-yil.
- ↑ „QS World University Rankings by Faculty 2015/16 - Life Sciences and Medicine“. Top Universities. Qaraldi: 19-aprel 2021-yil.
- ↑ „Academic Ranking of World Universities in Life and Agriculture Sciences - 2016 | 2016 Top 100 Universities in Natural Sciences and Mathematics | ARWU-FIELD 2016“. www.shanghairanking.com. 2016-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19-aprel 2021-yil.
- ↑ „Archives de l'uniscope“. www.unil.ch. 2021-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19-aprel 2021-yil.
- ↑ „Allez savoir !“. 2014-yil 15-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-iyun.
- ↑ ALUMNIL, www.unil.ch (page visited on 1 November 2013).
- ↑ „Jean Claude Gandur“. Fg-art.org. 2014-yil 6-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-noyabr 2014-yil.
Bibliografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
- (in French) Jean-Philippe Leresche, Frédéric Joye-Cagnard, Martin Benninghoff and Raphaël Ramuz, Gouverner les universités. L’exemple de la coordination Genève-Lausanne (1990-2010), Presses polytechniques et universitaires romandes, 2012 (ISBN 9782880749316).
- (in French) Nadja Maillard, L’Université de Lausanne à Dorigny, Éditions Infolio, 488 pages, 2013 (ISBN 978-2-88474-280-1).
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- (in English) Rasmiy sayti
- (in French) Cantonal and University Library of Lausanne