Ise haqidagi ertaklar

Ise ertaklari (伊勢物語, Ise monogatari) yaponcha uta (yaponcha qo'shiq) monogotarilar yoki Heiandavriga oid waka nomli she'rlar va ular bilan bog'liq hikoyalar to'plamidir.Monogatarining bitta kitobi o'z ichiga 125ta bo'limni qamrab olib, har bir bo'limlar she'rlar va hikoyalar bilan bir biriga bog'liq bo'lib, aksariyat bo'limlarda jami 209ta she'rni o'z ichiga qamrab oladi.

asarning aniq sanasi va muallifi haqida aniq ma'lumotlar mavjud bo'lmasdan, faqat asar muallifi haqida turli taxminlar mavjud. Asarnining muallifi aniq emas, lekin u Arivara no Narihira (825-880) bo'lgan deb taxmin qilinadi. "Ise ertaklari" dan o'ttizta she'r " Kokin Vakashu "da (905) uchraydi va shunga o'xshash sarlavhalar bilan Narihiraga tegishli bo'lgan asarlar ham bor. Bu she’rlarning uyg‘unligi, ertaklardagi ayrim voqealarning Narihira hayotiga o‘xshashligi asarni aslida Narihira yaratgan degan qo‘shimcha fikrni keltirib chiqardi; ammo, 880 yildan keyin sodir bo'lgan materiallar va voqealarning kiritilishi boshqacha fikrni bildiradi.

Sarlavha

XI asrning oxirlarida “Sagoromo haqidagi ertak” deb nomlanuvchi asar Ise monogatariga Zaigo Zaigo Chūjō no Nikki (yaponcha: 在五中将の日記, "Narihira's diary") Narihiharaning kundaligi nomi bilan uchraydi .

Mualliflik

Muallifning shaxsiga oid nazariyalar turlicha bo‘lib, ba’zilari bu asar Arivara no Narihiraning avtobiografik asari sifatida boshlangan, deb taxmin qilishsa, boshqalari “Kokin Vakashu” dagi parchalar bilan stilistik o‘xshash bo'lgan yozuvchi Ki no Tsurayuki deb taxmin qilinadi. Boshqalar esa asar nomidan kelib chiqib, uni shoir Ise yozgan bo‘lishi mumkinligini taxmin qilishgan, biroq bu ma'lumot noaniq bo'lib bu davrda ijod qilgan barcha shoirlar o'z ismiga atab birorta ham asar yozmagandirar.

Sumiyoshi Jokei tomonidan "Ise ertaklari" ning 9-qismini tasvirlaydigan rasm, Britaniya muzeyi

Ise ertaklari dastlab o'ziga xos she'riy to'plamlardan iborat bo'lgan, ammo keyinchalik asar hikoyalar to'plami va she'rlar orqali tarixiy voqealar bilan boyitilgan. Kashu, shaxsiy yoki individual she'riy to'plamlarda tabiat hodisalarini yorituvchi sarlavhalardan iborat kitoblar tuzilgan; Narihira keyinchalik shoirning ideallashtirilgan tasavvurini tasvirlash uchun moslashtirilgan shunday to'plamni yaratgan bo'lishi mumkin. Man'yōshuning 16-jildida klassik xitoy tilidagi hikoyalardan oldingi she'rlarning katta tanlovi mavjud bo'lib, ular Ise ertaklarining hikoya uslubiga o'xshashdir.

Shoir Hikoya bo'limlarni bog'lash uchun havolalar yaratadi, lekin bu she'rning kompozitsiyasiga kirish uchun xizmat qiladi.Kitobning 1-bo‘limda “balog‘atga yetgan yigit”dan tortib, ko‘plab sarguzashtlar va muhabbatlar sababli og‘ir kasal bo‘lib qolgan va “yuragida o‘zini shunday deb bilgan” bo‘limlari orqali markaziy qahramon hayotining taxminiy xronologiyasi o‘rnatiladi. o'lish', 125-bo'limda. Bu G'arb nuqtai nazaridan ko'rinib turganidek, an'anaviy biografiyani ham, hatto an'anaviy syujetni ham keltirib chiqarmaydi.

Kamakura davridan boshlab olimlar tomonidan asar nomi uchun kamida to'rtta sarlavha taklif qilingan: asar Ise xonim tomonidan yozilgan va uning nomi bilan atalgan; sarlavha 69-bo'limdan kelib chiqqan bo'lib, markaziy qahramon Ise Grand ziyoratgohidagi ruhoniyning oldiga boradi; "Nihon Shoki" dagi I bosh qahramonni ayol sifatida, Se deb nomlangan qahramonni esa erkak sifatida o'qiydi, bu esa birlashgan yakdil hikoya mavzusiga olib keladi. Bunda muallif voqea, joylar, odamlar va zamonlarni ataylab buzib ko‘rsatib, Ise ya Hyuga iborasini o‘zida mujassam etgan.

Mavzuga ko'ra, "Ise ertaklari" ko'proq mashhur "Genji haqidagi ertak" kabi Heyan davrining madaniy qatlami tomonidan yaratilgan. Asar saqlanib qolgan asarlar orasida keng tarqalgan saroy estetikasini o'zida mujassam etgan. She'rlarning o'zi tabiatni, saroy jamiyatini, madaniyatni, sevgi va munosabatlarni o'rganadi. Asarning 9-bo'limda diqqatga sazovor joy mavjud bo'lib, markaziy qahramon Mikava provinsiyasining mashhur iris botqoqlarida joylashgan yatsuxashi yoki sakkizta ko'prik yonida joylashgan uyda yashagan. U o'zining she'rlarida jamiyat va madaniyatning yagona maskani sifatida qaraladigan poytaxtni tark etishdagi yo'qotish hissi; yo'qolgan sevgilarni sog'inish; va tabiiy muhitning go'zalligini aks ettirgan.

からなきつゝなれにし

つましあれば

はるばるきぬる たびをしぞmí

Karagoromo / kitsutsu narenishi / tsuma shi areba / harubaru kinuru / tabi o shi zo omou

Mening sevikli xotinim bor / yaxshi kiygan xalatning yubkasidek / va shuning uchun bu uzoq sayohat / yuragimni qayg'uga to'ldiradi

Bu to'g'ridan-to'g'ri tarjima bo'lsa-da, so'zlarning ma'nosi ancha murakkab. Muallif bu parchada sayohatda bo‘lgani uchun sog‘inib yurgan xotinini yaxshi kiyingan kiyimga qiyoslaydi. Ya'ni inson uzoq vaqt davomida biror narsa kiysa, kiyim uning bir qismiga aylanadi va mukammal tarzda mos keladi. Shunday qilib, muallif o'z xotini haqida shunday xayol suradi:kiyim unga juda munosib bo'lib, u juda go'zal deya uni sog'inishini ifodalaydi.

Bu tarjimaning orqasida ham qoʻshimcha maʼnolar bo'li, muallif ularni toʻliq oʻquvchi tushunishi uchun soddalashtirgan. Birinchisi, har bir satrning birinchi yaponcha belgisi olib tashlangan va tartibda joylashtirilgan:

かきつはた

kakitsuhata

Iris

Ikkinchisi, har bir satrning oxirgi yaponcha belgisi olib tashlanganda va teskari o'qilganda ma'no o'zgaradi:

うるはしも

uruwashimo

Qadimgi yaponcha "chiroyli" degan ma'noni anglatadi

Qatlanadigan rasmlar

 

Tales of Ise folding screen by Matabei School c1625 part 1

Tales of Ise folding screen by Matabei School c1650 part 2

Yana qarang

• Yapon she'riyati
• Genji haqidagi ertak
• Bambuk kesuvchi haqidagi ertak
• Tsutsu-Izutsu
• Rinpa maktabi

Bibliografiya

• Richard Bouring, "Ise monogatari: Qisqa madaniy tarix", Garvard Osiyo tadqiqotlari jurnali, jild. 52, yo'q. 2 (1992 yil dekabr), bet. 401–480. [1]
• X. Jey Xarris (tarjimon), Ise ertaklari, Shimoliy Klarendon: Tuttle nashriyoti, 1972 yil.ISBN 0-8048-3338-9 .
• 978-0-231-11441-7
• Helen Kreyg Makkallo (tarjimon), Ise ertaklari: Yaponiyaning X asrdagi lirik epizodlari, Stenford: Stenford universiteti nashriyoti, 1968 yil.ISBN 0-8047-0653-0ISBN 0-8047-0653-0 .
• Piter MakMillan (tarjimon), Ise ertaklari . London: Pingvinlar klassikasi, 2016 yil.ISBN 978-0-14-139257-8ISBN 978-0-14-139257-8 .

Havolalar

• Virjiniya universiteti kutubxonasi elektron matn markazidan Ise ertaklarining transkripsiyasi .
• Ertaklarning sakkizta ko'prik qismini tasvirlaydigan Ogata Korinning laklangan yozuv qutisi (Wayback Machine saytida 2008-03-21 sanasida arxivlangan) ; quti Yaponiya milliy xazinasi bo'lib, Tokio milliy muzeyida saqlanadi.
• Meri va Jekson Burk fondidan Edo davri ekranlarida Ise ertaklaridan sahnalar .