Giperaktivlik

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Giperaktivlik — bu odamning jismoniy faolligi va qoʻzgʻaluvchanligi meʼyordan oshib ketadigan, noadekvat va samarasiz boʻlgan holat [1] . Giperaktivlik — bu asab tizimining muvozanatsizligi belgisi. Bu holat, asosan, notoʻgʻri harakat faoliyatida namoyon boʻladi: bolalarda oldinga va orqaga yugurish, shov-shuvlilik, shuningdek, gapiruvchanlik, kattalarda — harakatchanlik, bezovtalik, atrofdagilarning oʻzlarining bezovtalanishiga toqat qilolmaslik shaklida namoyon boʻluvchi faoliyat [2] :61 .

Giperaktivlikning sabablari va belgilari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bolalarda giperaktivlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Giperaktivlik turli xil ruhiy kasalliklarga ega boʻlgan bolalarda paydo boʻladi. Bular: aqliy zaiflik va stereotipik harakatlar bilan birgalikda giperaktiv buzulish bilan (ICD-10 kodi: F84.4), giperkinetik buzilishlar : faoliyat va diqqatning buzilishi (bu tashxisga giperaktivlik va diqqat yetishmasligi kiradi, qisqartma GDYe); ICD-10 kodi: F90.0), giperkinetik xatti-harakatlarning buzilishi (ICD-10 kodi: F90.1) va boshqa giperkinetik kasalliklar (ICD-10 kodi: F90.8).

Statistik maʼlumotlarga koʻra, giperaktivlik (GDYe doirasida) oʻgʻil bolalarda 3 marta koʻproq uchraydi[3].

Giperaktivlik koʻpincha GDYe ning bir qismi sifatida uchraydi. Odatda bolalarda GDYe belgilari 4 yoshdan boshlab paydo boʻla boshlaydi [3] . Shifokorga murojat qilishning oʻrtacha yoshi 8-10 yoshni tashkil qiladi: bu yoshda oʻqish va uy ishlari boladan mustaqillik va diqqatni jamlashni talab eta boshlaydi [3] .

Bolalarda giperaktivlikning asosiy belgilari:

  1. Umumiy haddan tashqari yuqori faollik, bu vaziyatda kutilgan narsalar kontekstida va bir xil yoshdagi va intellektual rivojlanishdagi boshqa bolalar bilan solishtirganda[4].
  2. Haddan tashqari sabrsizlik, ayniqsa xotirjamlikni talab qiladigan vaziyatlarda [4] .
  3. Koʻpincha qoʻl va oyoqlarda bezovtalanuvchi harakatlar kuzatiladi; stulda yoki tunda oʻtirib, yotoqda yotib, bola doimo dumalaydi, aylanadi..
  4. Koʻpincha sinfda dars paytida yoki oʻrnida oʻtirishi kerak boʻlgan boshqa vaziyatlarda oʻrnidan turadi [5].
  5. Koʻpincha maqsadsiz jismoniy faoliyatni namoyon qiladi: mumkin boʻlmagan holatlarda yuguradi va yon-atrofida sakraydi[4], biror joyga koʻtarilishga harakat qiladi [5] .
  6. Oʻtirishi kerak boʻlgan joydan doimiy sakrab turish, shuningdek, tebranish va burishish [4].
  7. Oʻyinlarda shovqin solish va jim, xotirjam oʻynay olmaslik yoki boshqa narsa bilan shugʻullanish [5] .
  8. Haddan tashqari jismoniy faollik: bola koʻpincha doimiy harakatda boʻladi [5] .
  9. Haddan tashqari shovqin soladi va koʻpincha oʻzini namoyon qiladi [4] . Koʻpincha bola uyquga ketganidan keyin koʻp oʻtmay uygʻonadi, baʼzida oʻynaydi, sababsiz kuladi, ertaklarni qiziqish bilan tinglaydi, baʼzan ota-onasining toʻshagiga chiqadi, u bilan birga oʻtirishni talab qiladi, qoʻshiq aytish yoki ertak aytishni yoki uni silashni toʻxtatganda, uygʻonadi.

Kattalardagi giperaktivlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻsmirlik davridagi GDYe da giperaktivlik odatda bezovtaligi, sabrsizlik, ichki qoʻzgʻaluvchanlikning kuchayishi hissi bilan chegaralanadi. Bolalik davriga xos boʻlgan qoʻzgʻaluvchanlik koʻpincha boʻlmaydi [2] :62 . Voyaga etganidagi GDYe da giperaktivlik kamayishi mumkin, ammo diqqat bilan bogʻliq xarakterli muammolar saqlanib qoladi [2] :62 .

Giperaktivlik maniakal fazadagi bipolyar affektiv buzuqlish va shizoaffektiv buzuqlik bilan ogʻrigan bemorlarda haddan tashqari faollik koʻrinishida [1][2] :129, demans („qarilik demans“) bilan ogʻrigan baʼzi bemorlarda tartibsiz shovqin [1], vaqtinchalik giperaktivlik — oʻtkir intoksikatsiya bilan psixostimulyatorlar (masalan, kokain, metamfetamin) koʻrinishida namoyon boʻlishi mumkin [2] :568 .

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Жмуров В. А. „Гиперактивность“,. Большая энциклопедия по психиатрии, 2-е изд. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (DSM-5). Arlington, VA: «American Psychiatric Publishing», 2013. ISBN 978-0-89042-554-1. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Шабалов Н. П. „F90. Синдром дефицита внимания с гиперактивностью“,. Справочник педиатра, 3 изд, Питер, 2013 — 357 bet. ISBN 978-5-496-00717-7. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Всемирная организация здравоохранения „F9 Эмоциональные расстройства и расстройства поведения, начинающиеся обычно в детском и подростковом возрасте“,. Международная классификация болезней (10-й пересмотр). Класс V: Психические расстройства и расстройства поведения (F00—F99) (адаптированный для использования в Российской Федерации). Ростов-на-Дону: Феникс, 1999 — 330—333 bet. ISBN 5-86727-005-8. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Психиатрия, Серия «Клинические рекомендации». М.: ГЭОТАР-Медиа, 2009 — 420 bet. ISBN 978-5-9704-1297-8.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Giperaktivlik&oldid=3761284" dan olindi