Eron — Yaman munosabatlari
.png) | |
 Eron |
 Yaman |
| Diplomatik vakolatxona | |
| Eron elchixonasi Sanada. | Yaman elchixonasi Tehronda. |
Eron — Yaman munosabatlari Eron va Yaman oʻrtasidagi ikki tomonlama diplomatik munosabatlardir.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1960-yillarda Eron shohi Muhammad Rizo Pahlaviy Yaman mamlakatidagi fuqarolar urushi davrida Yaman qirollik tarafdorlarini qoʻllab-quvvatlagan[1], ularga moliyaviy yordam bergan va qurol-yarogʻ yetkazib bergan[2]. 1980-yillar oxirida Eron-Iroq urushi tugagandan soʻng Eron Islom Respublikasi Yaman bilan yaxshi munosabatlarni rivojlantirdi. 1990-yillar boshida Eron diniy maktablarda yamanlik hutiy talabalarga dars bergan. Bu talabalar orasida Husayn Badruddin al-Hutiy ham bor edi, u Yamanda mahalliy hukumatga qarshi hutiylar isyonini boshqargan. 2012-yilda Yaman prezidenti Ali Abdulloh Solih mamlakatda davom etayotgan norozilik namoyishlari taʼsirida isteʼfoga chiqqan va Eron rasmiylari hutiylarga soʻzsiz yordam bera boshladilar[3].
2013-yil yanvar oyida USS Farragut (DDG-99) tomonidan qoʻllab-quvvatlangan Yaman harbiylari Yaman qirgʻoqlari yaqinida Xitoyning QW-1 MANPADS tashuvchisi boʻlgan Eron dhow kemasini qoʻlga oldi. Oʻshandan beri Eron-Yaman munosabatlari yomonlashgan, chunki Eron MANPADS shia isyonchilar uchun moʻljallanganligi haqidagi ayblovlarini rad etdi. Qayiqning Eron portidan Yamanga boradigan yoʻlini AQSh qurolli kuchlari vakillari kuzatgan, kemani qoʻlga olish operatsiyasi esa AQSh harbiylari tomonidan rejalashtirilgan[4].
2015-yil 2-oktabrda Yaman hukumati Eronning Yaman prezidenti Abdu-Rabbu Mansur Hodiyga qarshi kurashda shia hutiy isyonchilarini qoʻllab-quvvatlagani sababli Eron bilan diplomatik munosabatlarni uzganini eʼlon qildi[5]. Keyinchalik Yaman hukumati vakili Eron bilan diplomatik aloqalar uzilganini inkor etib, bunday masala kun tartibida emasligini aytdi. Biroq, mamlakatlar oʻrtasidagi munosabatlar jiddiy yomonlashdi, jumladan, Eron suvosti kemalari va harbiy kemalari Yaman qirgʻoqlarida (Aden koʻrfazi va Qizil dengizda), Eron tomoniga koʻra, qaroqchilikka qarshi kurash sababli koʻpaytirdi[6].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Arab Observer“. National Publications House (1965, p. 6). 20-iyul 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 июля 2021.
- ↑ David F. Ronfeldt. „Superclients and Superpowers: Cuba:Soviet Union/Iran:United States“. Rand Corporation (1978, p. 15). 20-iyul 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 июля 2021.
- ↑ „Iran's Yemen Play“. Foreign Affairs. 17-oktabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-oktabr 2015-yil.
- ↑ „Iran escalating efforts to destabilize region, says Panetta“. Reuters. Haaretz (2-fevral 2013-yil). 29-aprel 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-mart 2013-yil.
- ↑ „Yemen cuts diplomatic relations with Iran: spokesman“. Xinhua (2-oktabr 2015-yil). 4-oktabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-oktabr 2015-yil.
- ↑ „Yemen govt. spokesman denies severing of ties with Iran“. Reuters (2-oktabr 2015-yil). 19-oktabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-oktabr 2015-yil.