Churlu Mamut

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Churlu Mamut

Haqiqiy ismiChurlu Mamut Yusufovich
Tavalludi 1-mart 1946-yil (1946-03-01) (78 yosh)
Farg'ona, O'zbekiston SSR, SSSR

Mamut Yusufovich Churlu (1946-yil 1-mart, Farg'ona) — sovet, ukrain va rus rassomi, sanʼat ustasi, asli qrim tatarlaridan boʻlgan fotograf[1]. Ukrainada xizmat koʻrsatgan rassom (2010). SSSR (1988) va Rossiya (2014) Rassomlar uyushmasi va aʼzosi.

Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mamut Churlu 1946-yil 1-martda Fargʻonada deportatsiya qilingan qrim-tatarlar oilasida tugʻilgan[2]. Uning bobosi qushlarning sayrashiga mohirona taqlid qilgani uchun Churlu taxallusini (laqap) olgan. Mamut bolaligidan rasm chizishni boshlagan. Uning oilasining qoʻshnisi Ilya Erenburgning ikkinchi amakivachchasi, jurnalist Vera Vydrina edi, u oʻz kolleksiyasidan Mamut kitoblarini olib keldi[3].

1965-yilda Farg‘ona musiqa texnikumining musiqa nazariyasi fakultetini, besh yildan so‘ng Novosibirsk Glinka nomidagi konservatoriyaning musiqashunos fakultetini tamomladi[4]. Unga rassom Nikolay Gritsyukning[3] ishi katta taʼsir koʻrsatdi. 1975-yilda Churlu Farg‘ona shahridagi bolalar rassomlik maktabining badiiy bo‘limini tashkil qilib, 1980-yilgacha bu yerda dars berdi[4]. Bunga parallel ravishda, 1976-yildan 1980-yilgacha u muralistlar Vasiliy Krilov va Yuriy Aboimovdan tahsil oldi[5]. 1980-yilda Farg‘ona sanʼat kollejini rassom-dizayner yo‘nalishi bo‘yicha tamomlagan. Bu vaqtda u gobelen bilan ishlay boshladi va 1987-yilda rasmga oʻtdi. Toshkentdagi Metallurglar saroyi va Yoshlar uyi dispanserining interyerini bezashda qatnashgan[4].

1983-1986-yillarda Farg‘ona rassomlik bilim yurti badiiy dizayn kafedrasida kompozitsiya o‘qituvchisi, 1988-yilda SSSR Rassomlar uyushmasi aʼzoligiga qabul qilindi. Boku (1983) va Leningradda (1988) oʻtkazilgan gilamdoʻzlik boʻyicha YuNESKO simpoziumlari ishtirokchisi ham boʻlgan[4].

1987-yilda Churlu birinchi marta Qrimda, Gurzufda K. Korovin nomidagi Rassomlar uyida xizmat safarida boʻlganida paydo boʻldi[2]. Shundan soʻng u ijtimoiy-siyosiy tusga ega boʻlgan „Baxchisaroy — mening vatanim“ (1987—1999) turkum kartinalarini yaratdi. 1989-yilda Qrim tatarlarining Qrimga qaytishi jarayonida rassom yarim orolga koʻchib oʻtdi va u yerda 1990-yilda Qrim-tatar madaniyat jamgʻarmasi boshqaruvi aʼzosi boʻldi[4].

Mamut Churlu 2016-yil

Simferopoldagi viloyat partiya qo‘mitasi binosi yonida qrim-tatarlarga uy qurish uchun yer ajratish talabi bilan piketlarda qatnashgan. Churlu 1990-yilning fevral oyida Perevalnoye qishlog‘ida uy qurish huquqini oldi va bir yil ichida qurilishini yakunlashga muvaffaq bo‘ldi. Shu bilan birga, u Kerch kemasozlik zavodining dispanserini loyihalash bilan shugʻullangan[5][6]. U Qrim-tatar milliy galereyasi (hozirgi Qrim-tatar madaniy va tarixiy merosi muzeyi) va Qrim-tatar rassomlari uyushmasi[4][3] asoschilaridan biri.

1996-yilda Churlu Amerikaning Counterpart International[4] jamgʻarmasi tomonidan moliyalashtirilgan Qrim-tatar kilimlarining anʼanalarini qayta tiklash boʻyicha ishlarni amalga oshirdi. 1997-yilda qrim-tatar uslubidagi sopol buyumlarni boʻyash ustida ishlay boshladi[7]. Uning tashabbusi bilan „Chatyr-Dag“[3] ijodiy guruhi ochildi[8].

2014-yildan — Rossiya Rassomlar uyushmasi aʼzosi[4]. 2015-yilda Churluning loyihasiga koʻra, Belogorskda masjid va „Ak-Kaya“ restorani atrofidagi interyer va landshaftlar qurib bitkazildi; Baxchisaroyda u „Guzel“ kafesida interyer muallifi boʻldi[3]. Simferopol — Feodosiya avtomagistralida Mamut Churlu[9] eskizi boʻyicha cheburekning dekorativ haykali oʻrnatildi.

2018-yil 5-oktyabrda u Qrim Respublikasining xalq amaliy sanʼati boʻyicha badiiy va ekspert kengashiga kiritilgan[10].

Mukofotlar va unvonlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Qrim milliy jamiyatlari uyushmasining Ismoil Gasprinskiy nomidagi mukofoti (1999)[4]
  • Ukrainada xizmat koʻrsatgan rassom (2010)[4]

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Mamutova N. R., Alekseeva Ye. N. Sravnitelniy analiz tvorchestva Mamuta Churlu i Edvarda Munka (rus.) // Forum molodix uchyonix. — 2017. — Vip. 5 (9). — ISSN 2500-4050.
  • Guщinskaya Ye. Syuzane, dastarxani, gobeleni … // Krimskiy komsomoles. — 1989. — 26 avgust (№ 35).

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Глиняные ритмы Мамута Чурлу“ (ru). fdculture.com. 2021-yil 1-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-sentyabr.
  2. ↑ 2,0 2,1 Кашникова Л. „К юбилею художника“ (ru). Севастопольский художественный музей им. М. П. Крошицкого (2021-yil 30-mart). 2021-yil 1-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-sentyabr.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 „Мамут Чурлу: 15 фактов из жизни и творчества, которые вы могли не знать“ (ru). avdet.org (2016-yil 14-mart). Qaraldi: 2021-yil 1-sentyabr.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 „Мамут Чурлу: контрасты жизни на пути созидания“ (ru). Крымская республиканская универсальная научная библиотека им. И. Я. Франко (2019-yil 20-iyun). Qaraldi: 2021-yil 1-sentyabr.
  5. ↑ 5,0 5,1 Яковленко Катерина. „Мамут Чурлу: «Шел 1989-й год. Я услышал звуки крымскотатарской мелодии и понял, нужно ехать в Крым»“ (ru). Your Art (2020-yil 5-avgust). Qaraldi: 2021-yil 1-sentyabr.
  6. ↑ Яворович Татьяна. „Мамут Чурлу — хранитель культурных традиций“ (ru). kafanews.com. Qaraldi: 2021-yil 1-sentyabr.
  7. ↑ „Яркий Крым Мамута Чурлу“ (ru). Крым.Реалии (2016-yil 10-fevral). Qaraldi: 2021-yil 1-sentyabr.
  8. ↑ Зорина Елена. „Мамут Чурлу — крымскотатарский художник“ (ru). Крымские известия (2007). Qaraldi: 2021-yil 1-sentyabr.
  9. ↑ Усеинова Гульнара. „Мамут Чурлу: Искусству нужны одержимые люди“ (ru). Голос Крыма (2016-yil 12-fevral). Qaraldi: 2021-yil 1-sentyabr.
  10. ↑ „Постановление Совета министров Республики Крым от 5 октября 2018 года № 490“ (ru). rk.gov.ru.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Churlu_Mamut&oldid=3809225" dan olindi