Chupícuaro
Chupícuaro — avvalgi klassik yoki shakllanish davridagi muhim prehispanik arxeologik joy. Sayt nomini olgan madaniyat miloddan avvalgi 400 yildan 200 yilgacha yoki muqobil ravishda miloddan avvalgi 500 yildan 300 yilgacha boʻlgan vaqtga toʻgʻri keladi[1], garchi baʼzi akademiklar kelib chiqishi miloddan avvalgi 800 yillarga toʻgʻri keladi[2].
Koʻpincha Gʻarbiy Meksika madaniyatiga kiritilgan boʻlsada, Chupikuaro Meksika vodiysiga va Meso-Amerikaning shimoliy chekkasiga yaqin. Bir nechta qabristonlardan tashkil topgan ushbu nomli hudud haqidagi maʼlumotlar parcha-parcha boʻlib bormoqda, chunki 1940-yillarda Presa Solis toʻgʻoni qurilganda uning katta qismi suv ostida qolgan. INAH qazishmasi bu sodir boʻlishidan biroz oldin qutqarishga muvaffaq boʻldi[2]. Boshqa qazishmalar 1998-yilda[3]. CEMCA tomonidan boshlangan, CNRS va l’INAH, shuningdek Chupicuaro madaniyatini bilishga hissa qoʻshgan.
Mesoamerikaning shimoliy chegarasida, Meksika platosidan gʻarbda, Acambarodan yetti kilometr uzoqlikda, Guanaxuato shtatida, Meksikada, u Lerma daryosi va uning irmogʻi Koroneo yoki Tiger daryosi yaqinidagi tepaliklarda joylashgan[2].
Etimologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Chupícuaro nomini koʻk joy deb tarjima qilish mumkin[4]. Bu nom Purépecha tilidagi „chupicua“ soʻzidan kelib chiqqan boʻlib, „Ipomoea“ oʻsimlikining nomi, koʻk boʻyoq uchun ishlatiladi va „ro“, joy atamasi kelib ciqqan atamadir.
Sayt[tahrir | manbasini tahrirlash]
Turistik dalillarga koʻra, uning rivojlanishi miloddan avvalgi 500 va 300 yillar oraligʻida aniqlangan, baʼzi olimlar esa miloddan avvalgi 800 yillarga qadar qadimgi rivojlanishni taklif qilishadi[2].
Chupícuaro madaniyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
.jpg)
Ushbu madaniyat mintaqadagi taʼsiri tufayli muhim ahamiyatga ega. U eramizdan avvalgi 500-yillarda Amerika Qoʻshma Shtatlarining janubiy qismiga tarqalgan boʻlishi mumkin. Guanajuatoning birinchi aholisi ushbu madaniyatga tegishli boʻlgan nazariyalar mavjud[5].
Mintaqaviy madaniyatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Acambaro mintaqasida beshta prehispanik madaniyat mavjud edi:
- Chupícuaro — Klassikdan oldingi davr miloddan avvalgi 800 yildan 200 yilgacha.
- Los Morales — Klassikdan oldingi davr — miloddan avvalgi 400 yildan 250 yilgacha.
- Teotihuacan — Klassik davr — milodiy 200 yildan 900 yilgacha.
- Toltec — Erta Postklassik — Miloddan avvalgi 900 yildan 1200-yilgacha.
- Purepecha — kechki postklassik — 1200 dan 1525-yilgacha.
Seramika[tahrir | manbasini tahrirlash]
.JPG)
Chupícuaro yirik keramika markazi boʻlib, Mesoamerikadagi eng yaxshi sopol pardozlash va bezash boʻyicha tan olingan, turli shakl va ranglarda ishlab chiqilgan, baʼzilari geometrik chizmalar bilan. Motiflar xudolar, onalik, emizish, odamlar va ularning bezaklari, hayvonlar va oʻsimliklar edi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Beatriz de la Fuente, L’art précolombien en Mésoamérique (Precolombian Art in Meso America), Hazan, 2003, p. 124
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 „Boletín de Cultura Chupícuaro“ (ispancha). Local Acámbaro Museum. 2011-yil 17-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-oktabr 2010-yil.
- ↑ „México - Chupícuaro“ (ispancha). diplomatie.gouv.fr. Ministère des Affaires étrangères (France). 24-fevral 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-noyabr 2022-yil.
- ↑ „Diccionario Breve de Mexicanismos“ (ispancha). Academia Mexicana de la Lengua. 2007-yil 29-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-may 2008-yil.
- ↑ „Historia prehispánica“. León-Gto. 2010-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-oktabr 2010-yil.