Cao Xueqin

Cao Chjan
Asl ismi	曹霑
Tavalludi	1715 Qing sulolasi
Vafoti	1763
Taxallusi	Cao Xueqin

Mengchjuan (xitoycha an'ana tíngyín, sobiq míngyín, pinyin Mèng Ruǎn) laqabli Cao Chjan (xitoycha míngín, pinyin Cáo Zhān), Cao Xueqin taxallusi ostida yozgan (Xitoy muallifi Cáo Yígěng) "Qizil palatadagi tush" klassik xitoy romanining birinchi 80 bobidan. Uning yashagan sanalari haqida aniq ma'lumot yo'q: ba'zi manbalarda 1715 yilda tug'ilgan, ba'zilarida 1724 yil ko'rsatilgan. O'lim yili 1763 yoki 1764 deb hisoblanadi.

Biografiyasi

Garchi Caoning nasli xitoylik bo'lsa-da, lekin Qing sulolasi oldidagi xizmatlari uchun u Sakkiz bayroqlar armiyasining sof oq bayrog'iga tayinlangan. Cao Xueqin tug'ilganda, oila allaqachon tanazzulga yuz tutgan va Cao Xueqin kamolotga etganida, u Pekin yaqinidagi tog'li qishloqda qashshoqlikda yashagan. Adib feodal jamiyati qurib borayotganining guvohi sifatida zodagon oilalarning turmush tarzi qanday izdan chiqayotganini o‘z ko‘zi bilan kuzatdi, o‘zi ham ko‘p mashaqqatlarni boshidan kechirdi. Cao Xueqin yoshligida ota-onasidan, yoshligida xotinidan, keksalikda esa bolalaridan ayrilib qolgan.

Cao Xueqin ko'p qirrali iste'dodli shaxs edi. U yaxshi chizgan, mohir xattot, hunarmandchilik va hatto tibbiyot haqida ko'p narsalarni bilgan, go'zal she'rlar ham yozgan. U “Qizil palatadagi tush” romani bilan tarixga kirdi. Cao Syueqin o'z asarini yaratganida, u bir nechta boblarni yozishga to'g'ri keldi - kimdir ularni o'qish uchun olib bordi va qo'lyozma ro'yxatlarda farqlana boshladi, natijada romanning juda ko'p sonli qo'lyozma nusxalari bizning davrimizga etib keldi. vaqt (roman hajmi L. N. Tolstoyning mashhur "Urush va tinchlik" romani bilan taqqoslansa ham). Caoning oilasi badavlat edi, uning otasi hatto imperatorning advokati edi. Kao klani imperator xizmatidagi harbiy jasorat tufayli muvaffaqiyatga erishdi. Masalan, ular orasida garnizon qo'mondonlari, imperator qo'shinlari sardori va imperatorlar bilan qandaydir bog'liq bo'lgan boshqa ajdodlar ham bor edi. Cao Xueqinning o'zi Nankindagi manufakturalarda engil sanoat uchun mas'ul bo'lgan Cao Yingning nabirasi edi. Cao Ying oliy ma'lumotli va mustahkam kutubxonaga ega edi. U kitoblarga muharrirlik qilgan, o‘sha davrning ko‘plab shoir va dramaturglari bilan tanish bo‘lgan. Ularning ko'pchiligi Cao Xueqinning o'zi ishiga ta'sir ko'rsatdi.

Kao klani uchun imperatorning o'limi bilan, taxtga boshqa imperator o'tirganda, hamma narsa o'zgardi. Oilaning xazinaga qarzlari bor edi, yangi imperator bunga ko'z yumishni istamadi. Bu vaqtda siyosiy ta'qiblar natijasida oilaviy mulkni musodara qilish boshlanadi. 1727 yilda oila Pekinga ko'chib o'tishga majbur bo'ldi va u erda Cao Xueqin yolg'iz o'sgan kambag'al mahallaga joylashdi. Biroz vaqt o‘tgach, u she’riyatda o‘z iste’dodini namoyon qila boshladi va ko‘pchilik unga adabiy faoliyatni boshlashni maslahat berdi. Bu vaqtda u san'at bilan ham shug'ullangan, ammo o'zi juda qashshoqlikda yashagan. Uning bilimi faqat mish-mishlar bilan ma'lum. Ko'pchilik ishonganidek, u Sakkiz bayroq qo'shinlari harbiy xizmatchilarining bolalari uchun maktabda o'qigan. Dong Ming 1756 yilgi viloyat musobaqasida o'tkazgan imtihonlarini aytib beradi. Taxminlarga ko'ra, u imperator akademiyasining a'zosi bo'lgan, kotib bo'lgan, shahar chetida vino do'koni tutgan, uçurtmalar chizgan, o'z rasmlarini sotgan. U uchurtma yasash mahorati haqidagi risola bilan mashhur. U umrining so‘nggi yillarini Syanshan tog‘lari yaqinidagi qishloqda o‘tkazdi.

Cao Xueqin ikki marta turmushga chiqdi, lekin birinchi xotini haqida hech narsa ma'lum emas, ikkinchi xotini esa Fangqing ekanligi ma'lum. Ma'lumki, uning birinchi xotinidan o'g'li bor edi, lekin u vafot etdi va tinchlanmaydigan ota ko'p ichishni boshladi va surunkali alkogolga aylandi. Ammo ikkinchi nikoh yozuvchi uchun baxtli bo'ldi va oila tinch va totuvlikda yashadi. Muallif uning uchun maxsus yozgan ba'zi asarlarni. Cao Xueqin o'limigacha Fangqing bilan birga yashadi. Fanqing esa "Qizil palatadagi tush"ni tugatishga talantiga ega emasligidan juda afsusda edi.

Ijodkorlik

Mashhur "Toshdagi eslatmalar" romani ("Qizil palatadagi tush" nomini o'zgartirdi, 1791 yilda Gao E tomonidan yakunlangan) xitoy tilidagi to'rtta klassik romandan biriga aylandi. Roman tug‘ilishi bilanoq Xitoy jamiyatining barcha qatlamlari o‘quvchilarini hayratda qoldirdi. Kimdir uni ko‘chirdi, kimdir la’natladi, kimdir hatto qo‘lyozmalarni yoqib yubordi, kimdir uni osmonga ko‘tarib maqtashdi, lekin befarq odamlar yo‘q edi, hamma roman haqida gapirdi – oddiy odamlar ham, oliy martabali ham. 1760-yillardan boshlab romanning bosma nashrlari tobora ko'payib bordi.

Cao Xueqin unda dunyoning xayoliy tabiati haqidagi buddist g'oyasidan realistik uslubni birlashtirdi. Bugungi kunga qadar ish 120 bobdan iborat. Romanning manbasini yozuvchining bolalikdagi o‘z hayoti, olijanob oilalar hayotining guvohi bo‘lgan hayoti tashkil etadi. Va uning balog'at yoshidagi qashshoqligi muallifga hayotning mohiyatiga ko'proq kirishga imkon berdi. “Qizil xonadondagi tush” uning ixtirolari, san’atga bo‘lgan hurmati natijasi bo‘lib, bu unga nafaqat xitoy adabiyotining cho‘qqisi hisoblangan, balki jahon adabiyotidagi eng yaxshi romanlar qatoridan joy olishi mumkin bo‘lgan roman yaratish imkonini berdi. Roman yozuvchi allaqachon kambag'al bo'lganida yozilgan va bu o'ziga xos bolalikka qaytish edi. Ammo qahramon Baoyuy timsolida muallifning tushunchasi bahsli. Muallif romanni 1740 yildan 1750 yilgacha tahrir qilgan, ammo yakuniy versiyasi muallif vafotidan keyin paydo bo'lgan (Gao E oxirgi 40 bobni yakunlagan). Bugungi kunga qadar romanning asl matnining 12 nusxasi saqlanib qolgan, romanning asl nusxasi esa saqlanib qolmagan. "Qizil palatadagi tush" 1791 yilda nashriyotchi Cheng Veyang va Gao E tomonidan nashr etilgan, ikkinchi nashri 1792 yilda nashr etilgan. Oxirgi boblar boshqa muallif tomonidan yozilganiga qaramay, roman uslubi hali ham saqlanib qolgan va roman organik bir butun sifatida chiqdi. Roman nima? Birinchidan, o'quvchi oldida unutilmas belgilarning butun galaktikasi paydo bo'ladi. Bosh qahramon Jia Baoyu - zodagon zodagonlar vakili, lekin u kamsituvchi feodal tuzumga qarshi isyon ko‘taradi, sof muhabbatga intiladi. Uning sevgilisi Lin Daiyu shafqatsiz feodal jamiyatining qurboni bo'lgan zaif ayolni ifodalovchi tipik xarakterdir. Ikkinchidan, bu go'zal sevgi hikoyasi. Biroq personajlar o‘rtasidagi munosabatlarning murakkab tizimi orqali muallif feodal tuzumni, uning buzuq hokimiyatini, oilaviy munosabatlar va nikoh munosabatlarini tanqid qiladi. Ammo shu bilan birga, qahramonlar hayoti shunchaki baxtga intilishdir. Ushbu roman shu qadar muhim bo'lib qoldiki, hozirgacha uning izlanishlari to'xtamadi. "Qizil xonadagi tush" qahramonlarning harakatlariga chuqur psixologik motivatsiya, ularning qahramonlarining batafsil tavsifi bilan ajralib turadi. Cao Xueqin keyingi yozuvlarga ta'sir ko'rsatadigan nutq qulayligiga erishdi. Uning romanida she’riyat, teatr, tasviriy san’at va bog‘ me’morchiligining yuksak estetik jihatlari mujassamlashgan.

Ushbu romanga qo'shimcha ravishda, 1977 yilda Cao Xueqinga ikkinchi to'yi uchun sovg'a qilingan kitoblarni saqlash uchun sandiq topildi, unda ular she'r va 5 qo'lyozma topdilar. Ulardan ikkitasi ikkinchi xotini Fanqing uchun buklangan va to'quv san'ati bo'yicha oyatdagi ko'rsatmalardir.

Cao Syueqin Xitoy adabiyotiga xos hodisadir. Aynan uning romani Lao She ijodiga va uning “Bir oilaning to‘rt avlodi” romaniga ta’sir qilgan. Xuddi shu narsani oilaning turli avlodlari syujetini tasvirlash uchun roman-daryo janrini meros qilib olgan Ba Jin ijodi haqida ham aytish mumkin. U Le Klesio tomonidan ma'ruzalarida ham tilga olingan.

Rasmlar

1760 yilda Cao Syueqin o'zining rasmlaridan birini Dong Mingga sovg'a qiladi va u muallifga hayratini she'r bilan ifodalaydi. Rasmlar chizish Cao Xueqinning daromad manbalaridan biri edi, lekin u rasman rassom bo'lishdan bosh tortdi. Tog'lar nafaqat Cao Syueqin ijodida, balki Xitoyning butun badiiy ijodida ham ajralmas mavzudir. Muallifning bir nechta rasmlarini esga olish kerak: "Tozalangan tog'lar va daraxtlar", "Bambuk va tog'lar" va "Tog'lar. Uzoqdan ko'rish."