Assiniboynlar

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
XIX-asrda Assiniboine hududi
Assiniboine oilasi, Montana, 1890-1891.
Assiniboine Indian, Montana, 1890-1891.

Assiniboynlar („tosh siu“, odjibva tilida: Asiniibwaan, Kri tilida Asinipwat) — AQSh va Kanadada yashovchi siu xalqlari guruhidagi hindular.

Qabilaning nomi Algongin guruhining qoʻshni qabilalarining tillaridan kelib chiqqan boʻlib, ularning olovda qizdirilgan toshni suvli idishga tashlash orqali ovqat pishirish odatidan kelib chiqqan[1].

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Assiniboynlar dastlab shimoliy Buyuk tekisliklarda, hozirgi Saskachevan Kanada viloyatining markazida yashagan; shuningdek, boʻlajak Alberta viloyati, janubi-gʻarbiy Manitoba, shimoliy Montana va gʻarbiy Shimoliy Dakota shtatida yashagan. Ular XVIII-asr oxiri va XIX-asr boshlarida oq tanlilar orasida keng tanilgan. Assiniboynlarning tasvirlari Karl Bodmer va Jorj Ketlin kabi taniqli rassomlar tomonidan chizilgan. Assiniboynlar oʻzlarining urf-odatlari, tili va madaniy anʼanalarida koʻp jihatdan Lakota xalqiga oʻxshaydi. Antropologlar assiniboynlarni siuan xalqlarining nakoda kichik guruhiga qoʻshadi.

Assiniboynlar XVI asrda yanktonay-nakota qabilasidan ajralib chiqqan deb taxmin qilinadi[2]. Ular kelib chiqishi va tili boʻyicha hozirda Alberta provinsiyasida yashaydigan stoni qabilasi bilan chambarchas bogʻliq[3].

Assiniboynlar Kri va Ojibve tekisliklaridagi algonkin xalqlarining ittifoqchilari va savdo sheriklari boʻlib, ular bilan grovantrlar, qora oyoqlilar, siu, sarsi, krou, ne-perse va boshqalarga qarshi kurashgan. Assiniboynlar tekislikda yashashga odatlangan edilar, shuning uchun ular Shimoliy Saskachevan daryosidan uzoqroqqa shimolga harakat qilmadilar va Kri qabilasi vositachilari orqali Gudzonova kompaniyasidan tovarlar sotib olardilar.

Assiniboynlar issiq mavsumda bizon podalariga ergashib, oq tanlilar bilan savdo qilib, yarim koʻchmanchi turmush tarzini olib bordilar. Vaqt oʻtishi bilan assiniboynlar va mandan, hidatsa va arikara qabilalari oʻrtasida ittifoq tuzildi.

1836-yilda (1840-y.) maʼmuriyat qasddan chechak infeksiyasini tarqatganligi natijasida aholisining 75%dan ortiqrogʻini yoʻqotdi[4][5].

1885-yilda Kanadaning assiniboynlari kribilan birga, Lui Riel va Gabriel Dyumon boshchiligidagi metislar qoʻzgʻoloniga qoʻshildi, ammo magʻlubiyatga uchradi.

Hozirgi vaqtda assiniboynning muhim qismi, boshqa siuan xalqlari vakillari bilan birga, Montana shtatining shimoli-sharqidagi Fort-Pek rezervatsiyasida, shuningdek, ularning sobiq dushmanlari grovantrlar bilan birga, Montana shimoli-markazidagi Fort-Belnap qoʻriqxonasida yashaydi.

Kanada dengiz flotining ikkita esminlari „Assiniboyn“ nomini olgan[6].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Fort Belknap History
  2. ↑ for a report on the long-established blunder of misnaming „Nakota“ the Yanktonai people, see the article Nakota
  3. ↑ Ullrich, Jan. New Lakota Dictionary (Incorporating the Dakota Dialects of Yankton-Yanktonai and Santee-Sisseton). Lakota Language Consortium, 2008 — 2—6 bet. ISBN 0-9761082-9-1. 
  4. ↑ Rationalizing Epidemics: Meanings and Uses of American Indian Mortality Since 1600; David S. Jones; Harvard University Press; 2004; Pg. 76.
  5. ↑ Hnn.us
  6. ↑ Ассинибойны // Акты — Ариетта. — М. : Советская энциклопедия, 1950. — С. 260. — (Большая советская энциклопедия : [в 51 т.] / гл. ред. С. И. Вавилов ; 1949—1958, т. 2).

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Котенко Ю. В. Индейцы Великих равнин. Оружия, воинская магия, боевое искусство, битвы. — М.: Издательский Дом «Техника-молодежи», 1997. — 160 с.: ил. — ISBN 5-88573-005-9.
  • Стукалин Ю. В. Хороший день для смерти. — М.: Гелеос, 2005. — 384 с.: ил. — ISBN 5-8189-0323-0.
  • Стукалин Ю. В. Энциклопедия военного искусства индейцев Дикого Запада. — М.: Яуза; Эксмо, 2008. — 688 с.: ил. — ISBN 978-5-699-26209-0.
  • Уайт Джон Мэнчип. Индейцы Северной Америки. Быт, религия, культура / Пер. с англ. С. К. Меркулова. — М.: ЗАО «Центрполиграф», 2006. — 314 с.: ил. — ISBN 5-9524-2347-7.
  • Denig, Edwin Thompson, and J. N. B. Hewitt. The Assiniboine. Norman: University of Oklahoma Press, 2000. ISBN 0-8061-3235-3
  • Fort Belknap Curriculum Development Project. Assiniboine Memories Legends of the Nakota People. Harlem, Mont: Fort Belknap Education Dept, 1983.
  • How the Summer Season Came And Other Assiniboine Indian Stories[sayt ishlamaydi]. Helena, Mont: Montana Historical Society Press in cooperation with the Fort Peck and Fort Belknap Tribes, 2003. ISBN 0-917298-94-2
  • Kennedy, Dan, and James R. Stevens. Recollections of an Assiniboine Chief. Toronto: McClelland and Stewart, 1972. ISBN 0-7710-4510-7
  • Nighttraveller, Will, and Gerald Desnomie. Assiniboine Legends. Saskatoon: Saskatchewan Indian Cultural College, 1973.
  • Nighttraveller, Will, and Gerald Desnomie. Assiniboine Legends. Saskatoon: Saskatchewan Indian Cultural College, 1973.
  • Schilz, Thomas F. 1984. «Brandy and Beaver Pelts Assiniboine-European Trading Patterns, 1695—1805». Saskatchewan History. 37, no. 3.
  • Writers' Program (Mont.), James Larpenteur Long, and Michael Stephen Kennedy. The Assiniboines From the Accounts of the Old Ones Told to First Boy (James Larpenter Long). The Civilization of the American Indian series. Norman: University of Oklahoma Press, 1961.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Assiniboynlar&oldid=3856883" dan olindi