Adaul
Adaul — Abxaziya xalqi zarbli cholgʻu asbobi[1][2].
Bir tomonlama baraban koʻrinishidagi signalli cholgʻu asbobi. Uning yupqa yogʻochdan ishlangan sinchiga qoʻzichoq yoki buzoq terisidan membrana tortilgan. Teri avval suv ichiga solingan, keyin esa quyoshda quritilgan.
Adaul yupqa taxtachalardan, membranasi esa buzoq yoki qoʻzichoq terisidan tayyorlanadi.
Dxol va davul cholgʻu asboblari adaulning qardoshlari hisoblanadi.
Marosimlar madaniyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Koʻpincha ziyofatlar uyushtirilgan vaqtda bitta qoʻshiq ikkinchisiga, qoʻshiqlar raqsga ulanib ketadi, kuylanayotgan qoʻshiqlarga qarsak chalib turiladi, baʼzan akapkap (shaqildoq) yoki qoʻl ostidagi buyumlar -stakan, likop, shishani stolga urib turish ham mumkin boʻladi. Agar garmon yoki akkordeon boʻlsa va ular adaul (baraban) bilan birga qoʻshib chalinsa, qoʻshiq toʻxtatiladi, uzoq davom etgan raqsdan keyin esa akapellani yana davom ettirish mumkin. Shu tariqa, Abxaziya ziyofatlaridagi musiqiy ijod namunalari haqiqiy asarga aylanib ketadi[3].
Adaul koʻp hollarda toʻylarda chalinadi[4]. Avvallari kelin olib kelinganda qoʻshiqlar joʻr choʻlgu asboblarisiz ijro etilgan, raqslar boshlanishi bilan xalq cholgʻu asboblari: gormon, baraban (adaul), apharsa (torli cholgʻu asbobi), shaqildoq (ainkaga), achamgur va boshqalarni chalishga tushib ketishgan. Odatda, cholgʻu asboblari toʻylarda yangragan tarixiy-qahramonlik va hajviy qoʻshiqlarni ijro etishda ishlatilgan[5].
Instrumental guruhlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Zamonaviy Abxaziyada xuddi shu nomdagi „Adaul“ instrumental ansambli faoliyat olib boradi, unga Abxaziyada xizmat koʻrsatgan artist Esnat Sanguliya rahbarlik qiladi[6].
Shuningdek, „Gunda“ vokal-cholgʻu ansambli ham adaul yordamida kuylar ijro etadi.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gunba Esma Zakanovna ABXAZ XALQ TOʻLLARI VA UNING TOʻY MOSIMIDAGI VAZIFALARI // Tarixiy, falsafiy, siyosiy-huquqiy fanlar, madaniyatshunoslik va sanʼatshunoslik. Nazariya va amaliyot masalalari Tambov: Diplom, 2015. No 2 (52): 2 soat ichida. Ch. IC 70-73. ISSN 1997-292X
Xashba I.M. Abxaz xalq musiqa asboblari Ikkinchi nashr Suxumi: „Alashara“, 1979 240 b. 1500 tiraj.
Xashba I.M. Abxaziyalarning musiqiy madaniyatidan // Zamonaviy Abxaziya qishlogʻi: Etnografik insholar. 1967. S. 72.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Народные музыкальные инструменты Абхазии“. abhazia.pro. Qaraldi: 2021-yil 15-aprel.
- ↑ Воитлева Нафисет Адалгериевна. Некоторые аспекты изучения музыкальной культуры народов Северного Кавказа // Вестник Адыгейского государственного университета. Серия 2: Филология и искусствоведение. — 2016. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — ISSN 2410-3489.
- ↑ Чанба Нодар Викторович. Особенности героических песен абхазов // Театр. Живопись. Кино. Музыка. — 2011. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — ISSN 1998-8745.
- ↑ „Музыкальные "спутники"абхазских свадеб Вианор Айба и Кадыр Барциц“ (ru). Sputnik Абхазия (2016-yil 2-avgust). Qaraldi: 2021-yil 18-aprel.
- ↑ {{{заглавие}}}.
- ↑ Лилиана Яковлева. „ТАК ДЕРЖАТЬ, «АДАУЛ»!“. Газета "Республика Абхазия" Главная gazeta-ra.info (2018-yil 21-fevral). Qaraldi: 2021-yil 18-aprel.