„Odessa mudofaasi uchun“ medali
| „Odessa mudofaasi uchun“ medali | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Mamlakat |
 SSSR | ||
| Turi | medal | ||
| Holati | qoʻllanilmaydi | ||
| Statistika | |||
| Koʻrsatkichlari |
diametri-32mm lenta kengligi-24mm | ||
| Taʼsis sanasi | 1942-yil 22-dekabr | ||
| Mukofotlash soni | taxminan 30 500 | ||
| Navbat | |||
| Toʻngʻich mukofot | „Moskva mudofaasi uchun“ medali | ||
| Kenja mukofot | „Sevastopol mudofaasi uchun“ medali | ||
"Odessa mudofaasi uchun" medali — SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining 1942-yil 22-dekabrdagi farmoni asosida ta'sis etilgan[1]. Medal toʻgʻrisidagi nizom SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining 1980-yil 18-iyuldagi 2523-X sonli qarori bilan oʻzgartirilgan[2]. Medal chizmasining muallifi rassom N. I. Moskalevdi.
Medal toʻgʻrisidagi nizom[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Odessa mudofaasi uchun" medali Odessa mudofaasining barcha ishtirokchilariga Qizil Armiya, Harbiy-dengiz floti va NKVD qoʻshinlarining harbiy xizmatchilariga, shuningdek mudofaada bevosita ishtirok etgan tinch aholiga topshirildi[1]. Medal SSSR PVS nomidan Odessa mudofaasidagi haqiqiy ishtirokini tasdiqlovchi hujjatlar asosida, qism komandirlari, harbiy tibbiyot muassasalari rahbarlari, Odessa viloyati va shahar ishchi deputatlar kengashlari tomonidan topshirildi. "Leningrad mudofaasi uchun", „Odessa mudofaasi uchun“, "Sevastopol mudofaasi uchun" va "Stalingrad mudofaasi uchun" medallari beshburchak blokda taqiladigan birinchi Sovet mukofotlari boʻldi. Dastlab ular koʻkrakning oʻng tomoniga taqilishi kerak edi. SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining 19-iyundagi „SSSR ordenlari va medallari uchun lentalarning dizayni va tavsifini hamda ordenlar, medallar, orden lentalari va nishonlarini taqish qoidalarini tasdiqlash toʻgʻrisida“gi qarori bilan 1943-yil beshburchak blok ilgari boshqa shakllardagi bloklarga taqilgan boshqa mukofotlar uchun joriy etildi, koʻkrakning chap tomonidagi shaharlarni himoya qilganlik uchun medallarni boshqa mukofotlar bilan bir qatorda taqishga qaror qilindi. Oʻlimdan keyin taqdirlash koʻzda tutilmagan ammo keyinchalik mukofot taʼsis etilgunga qadar vafot etgan faol mudofaa ishtirokchilariga mukofot berish holatlari mavjud[1]. „Odessa mudofaasi uchun“ medali koʻkrakning chap tomoniga taqiladi va SSSRning boshqa medallari mavjud boʻlgan taqdirda, „Leningrad mudofaasi uchun“ medalidan keyin va medal taʼsis etilganidan keyin joylashgan. 1985-yilda 30,5 mingga yaqin kishi „Odessa mudofaasi uchun“ medali bilan taqdirlandi.
Medalning tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Odessa mudofaasi uchun" medali taʼsis etilganda zanglamaydigan poʻlatdan yasalgan boʻlishi kerak edi ammo 1943-yil 27-martdagi farmon bilan material tompakga (guruchga) oʻzgartirildi. Medal diametri 32 mm boʻlgan oddiy doira shakliga ega. Medalning old tomonida dengiz qirgʻogʻi va mayoq fonida Qizil Armiya askari va Qizil dengiz floti askarining miltiqlari bilan tayyor boʻlgan askarlari tasvirlangan. Harbiy xizmatchilarning tepasida „SSSR“ boʻrtma yozuvi tushirilgan. Medalning aylanasi boʻylab, uning yuqori qismida „ODESSA MUDOFAASI UCHUN“ yozuvi bor. Yozuvning boshida va oxirida kichik besh qirrali yulduzchalar joylashgan. Medalning pastki qismida novdalar boshida besh qirrali yulduz tasvirlangan lenta bilan oʻralgan dafna gulchambari joylashgan. Medalning old tomoni qavariq hoshiya bilan chegaralangan. Medalning orqa tomonida „SOVET VATANIMIZ UCHUN“ degan yozuv bor. Yozuv tepasida oʻroq va bolgʻa tasvirlangan[1].Medaldagi barcha yozuvlar va tasvirlar qavariq. Koʻz va halqa yordamida medal kengligi 24 mm boʻlgan ipak muare tasmasi bilan qoplangan beshburchak blokga ulanadi. Dastlab lenta har biri 5 mm kengligida bir-biridan 5 mm boʻlgan ikkita koʻk chiziqli koʻk rangga oʻrnatildi. 1943-yil 19-iyundagi farmon bilan yangi oʻrtada 2 mm kengligida boʻylama koʻk chiziqli zaytun rangli lenta oʻrnatildi[1].
Qabul qiluvchilar (qisman roʻyxati)[tahrir | manbasini tahrirlash]
Quyidagi shaxslar „Odessa mudofaasi uchun“ medali bilan taqdirlanganlar.
- Sovet Ittifoqi marshali Rodion Yakovlevich Malinovskiy
- Fot admirali Sergey Georgiyevich Gorshkov
- Admiral Gordey Ivanovich Levchenko
- Admiral Filipp Sergeyevich Oktabrskiy
- Armiya generali Ivan Yefimovich Petrov
- Urush muxbiri Konstantin Mixaylovich Simonov
- Sovet Ittifoqi marshali Vasiliy Ivanovich Petrov
- Armiya generali Ivan Vladimirovich Tyulenev
- Admiral Lev Anatolevich Vladimirskiy
- Mayor Mixail Petrovich Tsiselskiy
- Mayor Raul — Yuriy Georgievich Ervier
- Sovet Ittifoqi marshali Semyon Mixaylovich Budyonniy
- Sovet Ittifoqi marshali Vasiliy Ivanovich Petrov
- Sovet Ittifoqi marshali Nikolay Ivanovich Krilov
- Polkovnik Aleksey Vladimirovich Vysotskiy
- General-polkovnik Vasiliy Vasilyevich Yermachenkov
- Urush muxbiri Boris Leontʼevich Gorbatov
- Mayor Aleksandr Nikolaevich Malskiy
- Vitse-admiral Aleksandr Sergeyevich Frolov
- Davlat xavfsizlik kapitani Vladimir Aleksandrovich Molodtsov
- Gvardiya kichik leytenanti Sergey Anfinogenovich Zudlov
- Kapitan leytenant Grigoriy Mixaylovich Pozhenyan
- Kichik leytenant Vladimir Izrailevich Peller
- Partizan rahbari Yakov Yakovlevich Gordienko
Odessa mudofaasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1941-yil avgust oyining boshlarida Odessaga uzoq masofalarda birinchi janglar boshlandi. Ruminiya armiyasining toʻrtinchi boʻlinmalari shahar tomon oldinga siljishdi. Shahar chekkasida 3 ta mudofaa halqalari yaratildi, mumkin boʻlgan evakuatsiya paytida mudofaani taʼminlash uchun toʻgʻridan-toʻgʻri shaharning oʻzida ish olib borildi. 1941-yil 13-avgustda Ruminiya va Germaniya qoʻshinlari Odessadan sharqda Qora dengizga etib kelishdi va shaharni quruqlikdan butunlay toʻsib qoʻyishdi, 19-avgustda Odessa qamal holatida eʼlon qilindi. Primorskiy armiyasi va Qora dengiz floti qoʻshinlaridan iborat Odessa mudofaa viloyati tashkil etildi. Odessa mudofaasi uchun janglar turli muvaffaqiyatlar bilan davom etdi, shuning uchun 1941-yil 25-avgustda dushman qoʻshinlari 8-15 kilometr masofaga yaqinlasha oldi ammo toʻxtatildi. 14-sentabrga kelib mudofaa bilan bogʻliq vaziyat keskinlashdi va Odessa mudofaasi uchun kurashayotgan qoʻshinlarga yordam berish uchun 12600 kishidan iborat 157-diviziya yuborildi. Muvaffaqiyatli amaliyotlar va dengiz va havo hujumi kuchlarining desantga tushishi natijasida sentabr oyining oxiriga kelib dushmanni sharqqa ortga surib, port va akva hududini dushman artilleriya oʻqlaridan saqlab qolish mumkin boʻldi. Odessa mudofaasi uchun janglarda vaziyat barqarorlashdi, qish yaqinlashdi va qoʻshinlar uzoq muddatli mudofaa janglariga tayyorgarlik koʻrishdi. Ammo Qrimdagi keskin vaziyat shtab-kvartirani shaharni tark etishga buyruq berishga majbur qildi. 1941-yil 16-oktabrda Odessani himoya qilgan askarlar bilan oxirgi kema portni tark etdi[3].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „«SSSR Oliy Soveti Prezidiumining 1942-yil 22-dekabrdagi farmoni»“. libussr.ru. Qaraldi: 23-iyun 2022-yil.
- ↑ „"SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining 1980-yil 18-iyuldagi № 2523-X qarori"“. libussr.ru. Qaraldi: 23-iyun 2022-yil.
- ↑ „ODESSA MUDOFAASI“. awards.wiki. Qaraldi: 23-iyun 2022-yil.