Onlayn xarid qilish: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
„Online shopping“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

5-May 2024, 16:05 dagi koʻrinishi

Kredit kartasi bilan onlayn xarid qilish uchun foydalanuvchi
E-tijorat
Raqamli kontent
Chakana savdo mahsulotlari va xizmatlari
Onlayn savdo
Mobil savdo
Mijozlarga xizmat koʻrsatish
E-taʼminot
P2P
Bir qancha xizmatli dasturlar

 

Online xaridlar- bu is'temolchining to'g'ridan-to'g'ri internet orqali tovarlar yoki xizmatlarni web browser yoki mobile ilova yordamida sotish imkonini beradigan elektron tijorat shaklidir. Iate'molchilar qiziqqan mahsulotni to'g'ridan-to'g'ri chakana sotuvchining websitega tashrif buyurib yoki turli elektron chakana sotuvchilarda bir xil mahsulot mavjudligi va narxini ko'rsatadigan xarid qidiruv tizimidan foydalangan holda muqobil sotuvchilar orasida qidirish orqali topiladi.2020-yildan boshlab mijozlar turli xil kompyuterlari va qurilmalar jumladan ish stoli kompyuterlari, noutbuklar,planshet kompyuter va smartphonelar yordamida onlayn xarid qilishlari mumkin.

Onlayn do'kon mahsulot yoki xizmatlarni oddiy chakana sotuvchi yoki savdo markazida xarid qilishning jismoniy o'xshashligini keltirib chiqaradi; bu jarayon biznesdan iste'molchiga (B2C) onlayn xarid deb ataladi. Biznesga boshqa korxonalardan xarid qilish imkonini beradigan online do'kon o'rnatilsa, bu jarayon biznesdan bisnesga (B2B) onlayn xarid deb ataladi. Oddiy onlayn do'kon mijozga firma mahsulot va xizmatlarini ko'rib chiqishi, mahsulotlarning fotosuratlari yoki rasmlarini, shuningdek mahsulotning xususiyatlari, texnik xususiyatlari va narxlari haqida ma'lumotlarni ko'rish imkonini beradi.

Onlayn do'konlar odatda xaridorlarga ma'lum modellar, brendlar yoki mahsulotlarni topish uchun "qidiruv" funksiyalaridan foydalanish imkonini beradi. Onlayn mijozlar kredit kartasi, Interacni yoqadigan debet karta yoki PayPal kabi xizmat bilan tranzaktsiyani bajarish uchun internetga kirish va to'lovning tegishli usuliga ega bo'lishi kerak. Jismoniy mahsulotlar (masalan, qog'ozli kitoblar yoki kiyimlar) uchun elektron pochta orqali mahsulotlarni mijozga jo'natadi; raqamli mahsulotlar uchun masalan, qo'shiq yoki dasturiy ta'minotning raqamli audio fayllar uchun elektron pochtada odatda faylni internet orqali mijozga yuboradi. Ushbu onlayn chakana savdo korporatsiyalarining eng yiriklari Alibaba, Amazon.com va eBay hisoblanadi[1].

Terminologiya

Ushbu faoliyatning boshqa nomlari "e-tailing", "elektron chakana savdo" yoki "elektron xarid" ning qisqartirilgan shakli "e-shopping". Onlayn do'konni elektron veb-do'kon, elektron do'kon, e-do'konda, Internet do'konida, veb-duka, veb -duka, onlayn do'konda, onlayn-do'konga va virtual do'kon deb ham atash mumkin. Mobil tijorat (yoki m-commerce) onlayn chakana sotuvchining mobil qurilma uchun optimallashtirilgan veb-sayti yoki dasturiy ta'minot ilovasidan (app) sotib olishni tasvirlaydi. Bu veb-saytlar yoki ilovalar mijozlarga planshet kompyuterlar vasmartfonlar orqali kompaniya mahsulotlari va xizmatlarini ko'rib chiqish imkonini berish uchun mo'ljallangan[citation needed].

Tarix

Onlayn xaridlar tarixi

Onlayn savdolarning dastlabki shakllaridan biri 1960-yillarda ishlab chiqilgan IBM ning onlayn transaksiyalarni qayta ishlash (OLTP) bo'lib, u real vaqt rejimida moliyaviy operatsiyalarni qayta ishlash imkon berdi[2]. Amerika aviakompaniyasi uchun ishlab chiqilgan Yarim avtomatik biznes tadqiqot muhit (SABRE) deb nomlangan chiptalarni bron qilishning kompyuterlashtirilgan tizimi uning ilovalaridan biri edi. U yerda turli sayyohlik agentliklarida joylashgan kompyuter terminallari bir vaqtning o'zida tranzaktsiyalarni qayta ishlovchi va barcha sayohat agentliklari bir vaqtning o'zida bir xil ma'lumotlarga ega bo'lishlari uchun ularni muvofiqlashtirgan yirik IBMning asosiy kompyuteriga ulangan[3].1971-1972-yillar oralig'ida Stenford va MIT talabalari marixuana almashtirish bo'yicha bitim tuzish uchun ARPANET Internet prekursoridan foydalangan, biroq pul onlayn o'tkazmagani uchun o'zaro aloqa elektron tijorat sifatida tan olinmaydi[4].

Bugungi kunda biz bilgan onlayn xarid manzaralari Internetning yuksalishi bilan shakllangan[5]. Dastlab oddiy reklama platformasi sifatida xizmat qilgan internet tezda haqiqiy onlayn tranzaktsiyalar uchun dinamik maydonga aylandi. Ushbu o'zgarish interaktiv veb-sahifalar va xavfsiz uzatish protokollari rivojlanishidan kelib chiqqan[6], 1994- yilda Stingning "Ten Summoner's Tales" albumi birinchi onlayn sotilishi bilan muhim davrni belgilagan[7].

Ushbu muhim voqea onlayn chakana savdolarni diversifikatsiya qilish uchun zamin yaratdi, vino, shokolad va gullar kabi erta qabul qiluvchilar yo'l ochdi. Ushbu mahsulotlar elektron tijorat sohasida kashshof bo'lib, o'sib borayotgan auditoriya e'tiborini jalb qildi. Tadqiqotchilar internet muvaffaqiyatining hal qiluvchi omili mahsulotlarning onlayn transaksiyalar uchun mosligini aniqlaydi[8]. Jismoniy o'zaro ta'sirini talab qilinmaydigan umumiy mahsulotlar o'ziga jabl etilib, onlayn xarid qilish tendentsiyasini olg'a surdi.

O'zining yangi bosqichlarida onlayn xaridlar cheklangan auditoriyaga duch kelgan. Dastlabki qabul qiluvchilar asosan 30 va undan katta yoshdagi badavlat erkaklar edi. Biroq, bu demografik landshaft vaqt o'tishi bilan sezilarli o'zgarishlarga duch keldi va onlayn xarid sohasi yanada keng qamrovli bo'ldi.

Yillar davomida Buyuk Britaniya iste'molchilarning xatti-harakatlarida sezilarli o'zgarishlarga guvoh bo'ldi, chakana savdo operatsiyalarining sezilarli foizini onlayn xaridlar tashkil qiladi. Ushbu ta'sir darajasi mahsulot toifasiga qarab o'zgarib turadi va bu iste'molchilarning onlayn platformalar bilan shug'ullanishining turli usullarini ta'kidlaydi.

Onlayn xaridchilar soni o'sishi

Onlayn sotuvdan tushgan daromadlar sezilarli darajada o'sishda davom etar ekan, tadqiqotchilar onlayn xaridorlarning har xil turlarini aniqladilar, Rohm & Swaninathan[9] to'rtta toifalarni aniqladilar va ularni "qulay xaridorlari va do'konga yo'naltirilgan xaridorlar" deb nomladilar. Ular xarid qilish motivatsiyalariga e'tibor qaratadilar va mavjud mahsulotlarning xilma-xilligi va onlayn xarid qilishning qulayligi muhim rag'batlantiruvchi omillari ekanligini aniqladilar. Bu vaqtni tejash va dam olish niyatlari bilan ko'proq rag'batlantirilgan oflayn xaridorlar uchun boshqacha edi.

Maykl Aldrich 1980-yillarda onlayn xaridlarning kashshoflari

Ingliz tadbirkori Maykl Aldrich 1979-yilda onlayn xarid qilishning kashshofi bo'lgan. Uning tizimi o'zgartirilgan mahalliy televizorni real vaqt rej imida tranzaktsiyalarni qayta ishlash kompyuteriga mahalliy telefon liniyasi orqali ulagan. Uning fikricha, videotex oddiy menyu orqali boshqariladigan odam kompyuter interfeysi bilan o'zgartirilgan mahalliy televidenie texnologiyasi "yangi, universal qo'llaniladigan, ishtirokchi aloqa vositasi- telefon ixtiro qilingandan beri birinchi bo'lib" deb hisoblagan. Bu "o'chilgan" korporativ axborot tizimlarini "tashqi" muxbirlar uchun ham ochish imkonini berdi[10]. Uning yangi ommaviy kommunikatsiya vositasiga "ishtirokchan" [interaktiv, ko'pdan-ko'p] ta'rifi ommaviy kommunikatsiya va ommaviy axborot vositalarining an'anaviy ta'riflaridan tubdan farq qilgan va 25 yil o'tgach, Internet ijtimoiy tarmoqlarning paydo bo'lgan edi. 1980-yilning mart oyida u Redifonning ofis inqilobini ishga tushirdi, bu iste'molchilar, mijozlar, agentlar, tarqatuvchilar, etkazib beruvchilar va xizmat ko'rsatish kompaniyalariga korporativ tizimlarga onlayn bog'lanish va biznes bitimlari real vaqtda elektron tarzda yakunlanishi imkonini berdi[11]. 1980-yillarda[12] videotex texnologiyasini qo'llab-quvvatlagan ko'plab onlayn xarid tizimlarini loyihalashtirdi, ishlab chiqardi, sotdi, o'rnatdi, ta'minladi va qo'llab -quvvatladi[13]. Ovoz javobini va qo'l izlarini qayta ishlashni ta'minlaydigan ushbu tizimlar Internet va World Wide Web, IBM PC va Microsoft MS-DOSdan oldingi edi va asosan Buyuk Britaniyada katta korporatsiyalar tomonidan o'rnatilgan edi.

1989-yilda Tim Berners-Li tomonidan yaratilgan birinchi World Wide Web server va brauzer 1991-yilda tijorat uchun ochilgan[14][15]. Shundan so'ng, 1994-yilda keyingi texnologik innovatsiyalar paydo bo'ldi: onlayn bank, Pizza hut tomonidan onlayn pizza do'konining ochilishi, Netscape-ning xavfsiz ma'lumotlarni uzatish uchun SSL v2 kodlash standarti va Intershop-ning birinchi onlayn xarid tizimi. Internet orqali birinchi xavfsiz chakana savdo 1994-yilda NetMarket yoki Internet Shopping Network tomonidan amalga oshirilgan[16]. Darhol, Amazon.com 1995-yilda o'zining onlayn xarid saytini ishga tushirdi va eBay ham 1995-yilda taqdim etilgan[17]. Alibaba'ning Taobao va Tmall saytlari mos ravishda 2003-yil va 2008-yillarda ishga tushirilgan. Chakana sotuvchilar tovarlar va xizmatlarni sinovdan o'tkazish, qurish va talabni boshqarish uchun "pretail" orqali mavjud bo'lgunga qadar tobora ko'proq sotmoqda[citation needed].

Xalqaro statistika

Statistik ma'lumotlarga ko'ra, 2012-yilda Osiyo-Tinch okeani mintaqasi xalqaro savdolarini 30 foizga oshirib, ularga 433 milliard dollardan ortiq daromad keltirgan. Bu AQShning 364,66 milliard dollarlik daromadi o'rtasidagi 69 milliard dollarlik farqi. Hisob-kitoblarga ko'ra, Osiyo-Tinch okeani mintaqasi 2013-yilda yana 30% ga oshib, butun jahon elektron tijorat savdolarining uchdan bir qismidan ko'proqini tashkil etadi. Dunyodagi eng yirik onlayn xarid kuni - Singles Day 2014-yilda Alibaba saytlarida savdolar 9,3 milliard AQSh dollariga yetdi[18][19].

2018-yilda AQShdagi barcha chakana savdolarning 9,8% onlayn tarzda amalga oshirildi[20]. 2019-yilda bu ko'rsatkich Kanadada 2,8% ni tashkil etdi[21]. Buyuk Britaniyada onlayn savdolar 2021-yilning yanvar oyida barcha chakana savdolarning 37,8% ni tashkil qildi va 2024-yilning yanvar oyidagi 26,3% ga yetdi[22].

Mijozlar

Onlayn mijozlar tranzaksiyani yakunlash uchun Internetga kirishi va to'lovning amal qilish usuliga ega bo'lishlari kerak. Umuman olganda, yuqori darajadagi ta'lim va shaxsiy daromad onlayn xarid qilishning yanada qulay idrokiga mos keladi. Texnologiyaga ko'proq ta'sir qilish yangi xarid qilish kanallariga nisbatan ijobiy munosabatlarni rivojlantirish ehtimolini ham oshiradi[23].

Bundan tashqari, yosh ham onlayn xaridlarga ta'sir qiluvchi muhim omil hisoblanadi. Odamlar maxfiylik va xavfsizlik omillari mahsulot omillaridan ko'ra onlayn xaridlarga bo'lgan munosabatlarga sezilarli ta'sir ko'rsatishini his qilishadi. Turli yoshdagi xaridlar onlayn xarid qilishning xavf omillari haqida turlicha fikr bildiradilar[24].

Mijozlarning raqamli muhitda xarid qilish xatti-harakatlari

Raqamli muhit atrofidagi marketing xaridorning xarid qilish xatti-harakati brend va firma tomonidan ta'sirlanmasligi va nazorat qilinmasligi mumkin, chunki ular qidiruv tizimi, tavsiyalar, onlayn sharhlar va boshqa ma'lumotlar bilan o'zaro munosabatlarga taalluqli bo'lishi mumkin. Zamonaviy xarid qilish muhitida odamlar ma'lumot to'plash uchun mobil telefonlari, kompyuterlari, planshetlari va boshqa raqamli qurilmalaridan foydalanish ehtimoli ko'proq. Onlayn xarid qilish mihitida interaktiv qaror odatda, Bazaarvoice va Trustpilot kabi kompaniyalarning dasturiy ta'minoti yoki ijtimoiy tarmoqlar orqali taqdim etiladigan mahsulotlarni onlayn ko'rib chiqish va foydalanuvchi tomonidan yaratilgan kontent orqali mijozga qaror qabul qilishda yordam berishi mumkin[25][26]. Matn yoki videoga asoslangan sharhlar, mijozlar fotosuratlari va fikr -mulohazalarini o'z ichiga olishi mumkin bo'lgan ushbu kontent ko'pincha Amazon, Target boshqa raqamli do'konlar kabi veb-saytlarda sotiladigan mahsulotlar bilan birga ko'rtatiladietiladi.

Keyinchalik, xavf va ishonch ham raqamli muhitda odamlarning xatti-harakatlariga ta'sir qiluvchi ikkita muhim omil bo'ladi. Mijozlar elektron kanallar o'rtasida almashishni o'ylaydilar, chunki ular asosan oflayn xaridlar bilan taqqoslash orqali ta'sir qiladi, bu xavfsizlik, moliyaviy va ishlash xavfining o'sishini o'z ichiga oladi. Odamlarni sotib olish to'g'risida qaror qabul qilishlarida uchta omil ta'sir qilishi mumkin, birinchidan, odamlar mahsulotni olishdan oldin ularning ehtiyojlari va istaklarini qondiradimi yoki yo'qligini tekshirolmaydilar. Ikkinchidan, mijoz sotuvdan keyingi xizmatlar haqida tashvishlanishi mumkin. Oxir-oqibat, mijoz elektron savdolarda ishlatiladigan tilni to'liq tushunishmasligidan qo'rqishi mumkin. Ushbu omillarga asoslanib, mijozlarning tavakkalchilikni ko'rishlari onlayn xarid xulq-atvorini sezilarli darajada ta'sir qilishi mumkin[27].

Onlayn sotuvchilar mijozlarning ishonch jihatiga katta e'tibor berishadi, ishonch raqamli muhitda mijozning xatti-harakatini boshqaradigan yana bir usul bo'lib, mijozning munosabati va kutishiga bog'liq bo'lishi mumkin. Haqiqatdan ham, kompaniyaning mahsulotlari dizayni yoki g'oyalari mijozlarning talablarini qondira olmaydi. Mijozning sotib olish niyati mantiqiy kutishlarga asoslangan va shu bilan birga, hissiy ishonchga ta'sir qiladi. Bundan tashqari, ushbu kutishlarni boshqalardan mahsulot ma'lumotlari va qayta ko'rib chiqish bilan ham belgilab olish mumkin[28].

Bir nechta tadqiqotlarda qabul qilingan qiymat, xarid qilish uslubi va brend ishonchi onlayn iste'molchilarning qarorlariga ta'sir qiladigan asosiy omillar hisoblanadi[29]. Tanlangan qiymat shuni anglatadiki, odamlar mahsulot va narxlarni onlayn ravishda taqqoslashlari mumkin, bu ularga onlayn-do'konda bo'lganidan ko'ra ko'proq foyda olishning tanlangan qiymatini keltiradi[30]. Internet orqali xarid qilish orqali xaridorlarga qulay muhit ta'sir qiladi. Oxir oqibat, elektron tijoratning xatti-harakati hali ham asosan yangi texnologiyalarga mos keladigan oilalar va kamroq darajada samaradorlik tashvishlari tomonidan ta'sirlanadi[1].

Mahsulot tanlovi

  1. ↑ „The Alibaba phenomenon“. The Economics (2013-yil 23-mart).
  2. ↑ Lambert, Laura. The Internet: A Historical Encyclopedia : Chronology. Vol. 3, Volume 3. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO, 2005 — 100 bet. ISBN 978-1851096596. 
  3. ↑ Lambert, Laura. The Internet: A Historical Encyclopedia : Chronology. Vol. 3, Volume 3. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO, 2005 — 100 bet. ISBN 978-1851096596. 
  4. ↑ Magazine. „What Was the First Thing Sold on the Internet?“ (en). Smithsonian Magazine. Qaraldi: 2022-yil 25-mart.
  5. ↑ Botha, J.. Managing E-commerce in Business. Cape Town: Juta and Company Ltd, 2008 — 3 bet. ISBN 9780702173042. 
  6. ↑ Zinkan, George. Advertising Research: The Internet, Consumer Behavior, and Strategy. Chicago: American Marketing Association, 2011 — 33 bet. ISBN 9781613112717. 
  7. ↑ „Shop Direct celebrates 20 years of online shopping“ (en-GB). Shopdirect.com (2014-yil 11-avgust). 2018-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 12-dekabr.
  8. ↑ Doherty, N.F.; Ellis-Chadwick, F.; Hart, C.A. (1999). "Cyber retailing in the UK: the potential of the Internet as a retail channel". International Journal of Retail & Distribution Management 27 (1): 22–36. doi:10.1108/09590559910252685. https://dspace.lboro.ac.uk/2134/8334. 
  9. ↑ Rohm, Andrew J; Swaminathan, Vanitha (2004-07-01). "A typology of online shoppers based on shopping motivations". Journal of Business Research. Marketing on the web – behavioral, strategy and practices and public policy 57 (7): 748–757. doi:10.1016/S0148-2963(02)00351-X. 
  10. ↑ „1982 Videotex Communications, Collected Papers Aldrich Archive, University of Brighton December 1982“. 2014-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 7-yanvar.
  11. ↑ 1980 TV paves the way for Information Brokerage, Minicomputer News p. 12 London May 1980, the most comprehensive report of the March 1980 Press Conference launching the Redifon R 1800/50 computer system. Is 'Information Brokerage' aka 'browser industry'?
  12. ↑ 2011 M. Aldrich 'Online Shopping in the 1980s' IEEE 'Annals of the History of Computing' Vol 33 No4 pp57-61 October–December 2011 ISSN 1058-6180
  13. ↑ 1980 Checking on the check-outs, Financial Times London 12 July 1980
  14. ↑ Berners-Lee, T.; Dimitroyannis, Dimitri; Mallinckrodt, A. John; McKay, Susan (1994). "World Wide Web" (en). Computers in Physics 8 (3): 298. doi:10.1063/1.4823300. 
  15. ↑ Palmer, Kimberly.(2007) News & World Report.
  16. ↑ Gilber, Alorie. „E-commerce turns 10“. CNet (2004-yil 11-avgust). 2014-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-oktyabr.
  17. ↑ Palmer, Kimberly.(2007) News & World Report.
  18. ↑ C. Custer. „Tmall CEO: this year, Alibaba plans to take Singles Day global“. Tech in Asia (2014-yil 14-oktyabr). Qaraldi: 2014-yil 5-dekabr.
  19. ↑ Steven Millward. „New record for world's biggest shopping day as Alibaba's shoppers spend $9.3 billion in 24 hours“. Tech in Asia (2014-yil 12-noyabr). Qaraldi: 2014-yil 5-dekabr.
  20. ↑ „E-Commerce Retail Sales as a Percent of Total Sales [ECOMPCTSA“]. U.S. Bureau of the Census retrieved from FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis (2018-yil 19-noyabr). Qaraldi: 2019-yil 25-yanvar.
  21. ↑ „Table 20-10-0072-01 Retail E-commerce sales, unadjusted (x 1,000)“. Statistics Canada (2019-yil 15-yanvar). Qaraldi: 2019-yil 25-yanvar.
  22. ↑ „Table Internet sales as a percentage of total retail sales (ratio) (%)“. Office of National Statistics (2019-yil 18-yanvar). Qaraldi: 2024-yil 29-fevral.
  23. ↑ Bigne, Enrique (2005). "The Impact of Internet User Shopping Patterns and Demographics on Consumer Mobile Buying Behavior". Journal of Electronic Commerce Research 6 (3). Archived from the original on 2014-09-28. https://web.archive.org/web/20140928141829/http://www.csulb.edu/journals/jecr/issues/20053/paper3.pdf. Qaraldi: 2013-03-24. Onlayn xarid qilish]]
  24. ↑ Makhitha, Khathutshelo M.; Ngobeni, Kate (2021-02-22). "The influence of demographic factors on perceived risks affecting attitude towards online shopping" (en). SA Journal of Information Management 23 (1). doi:10.4102/sajim.v23i1.1283. ISSN 1560-683X. http://www.sajim.co.za/index.php/SAJIM/article/view/1283. 
  25. ↑ Kannan, P. K; Alice Li, Hongshuang (2017). "Digital Marketing: A framework, review and research agenda". International Journal of Research in Marketing 34 (1): 22–45. doi:10.1016/j.ijresmar.2016.11.006. 
  26. ↑ Vafaei, Seyyed Amir; Fekete-Farkas, Mária (2017), Illés, Bálint Csaba; Nowicka-Skowron, Maria; Horská, Elena; Dunay, Anna (muh.), „Short communication: The effect of social media on customer behaviour and firms' activities“, Management and Organization: Concepts, Tools and Applications, Pearson, 221–228-bet, doi:10.18515/dbem.m2017.n02.ch19, ISBN 978-1-78726-048-1, qaraldi: 2020-10-16
  27. ↑ Pappas, N (March 2016). "Marketing Strategies perceived risks, and consumer trust in online behaviour". Journal of Retailing and Consumer Services 29: 92–103. doi:10.1016/j.jretconser.2015.11.007. http://sure.sunderland.ac.uk/6488/3/Marketingstrategies2nd%20Revised%20Manuscript.pdf. 
  28. ↑ Kawai, F; Tagg, S (July 2017). "The construction of online shopping experience: A repertory grid approach". Computers in Human Behavior 72: 222–232. doi:10.1016/j.chb.2017.02.055. http://repository.essex.ac.uk/19224/1/Rep%20Grid%20Revised%20Submission%20to%20CiHB%202.pdf. 
  29. ↑ Stefko, Robert; Bacik, Radovan; Fedorko, Richard; Olearova, Maria (2022-03-30). "Gender-generation characteristic in relation to the customer behavior and purchasing process in terms of mobile marketing" (en). Oeconomia Copernicana 13 (1): 181–223. doi:10.24136/oc.2022.006. ISSN 2353-1827. http://economic-research.pl/Journals/index.php/oc/article/view/1982. 
  30. ↑ Eggert, Andreas; Kleinaltenkamp, Michael; Kashyap, Vishal (2019-05-01). "Mapping value in business markets: An integrative framework" (en). Industrial Marketing Management 79: 13–20. doi:10.1016/j.indmarman.2019.03.004. ISSN 0019-8501. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0019850119302081. 

Iste'molchilar to'g'ridan-to'g'ri chakana sotuvchining veb-saytiga tashrif buyurish yoki xarid qidiruv tizimidan foydalangan holda muqobil sotuvchilarni qidirish orqali o'zlari qiziqqan mahsulotni topadilar. Foydalanuvchilar veb-saytda, shuningdek, boshqa veb-sahifalarda, masalan, mahsulot sinovlari haqida veb-saytlarda mahsulot ma'lumotlari qo'llab-quvvatlab, mahsulotlarni taqqoslash va baholashlari mumkin.

Muayyan mahsulot sotuvchining veb-saytida topilgan va tanlanganidan so'ng, ko'pchilik onlayn chakana sotuvchilar iste'molchiga bir nechta narsalarni to'plash va miqdorni sozlash imkonini berish uchun savat dasturidan foydalanadilar, masalan, oddiy do'konda jismoniy xarid qilish savatini yoki savatini to'ldirish kabi. Agar kerak bo'lsa,to'lov va yetkazib berish to'g'risidagi ma'lumotlarni yig'iladigan do'kon o'xshashligini davom ettiruvchi "To'lov" jarayoni (fizik do'kon analogiyasini davom ettiradi) amalga oshiriladi. Ba'zi do'konlar iste'molchilarga doimiy onlayn hisob qaydnomasiga ro'yxatdan o'tish imkonini beradi, shuning uchun bu ma'lumotlarning bir qismi yoki barchasi faqat bir marta kiritilishi karak. Iste'molchi ko'pincha bitim tugagandan so'ng elektron pochta orqali xabarini oladi. Murakkab do'konlar iste'molchilarga telefon yoki elektron pochta orqali buyurtmalarini yuborishga ishonishlari mumkin (agar to'liq kredit karta raqamlari, muddati o'tishi va karta xavfsizlik kodi[1], yoki bank hisob raqami va yo'nalish raqami xavfsizlik sabablari uchun elektron pochta bilan qabul qilinmasligi kerak).

Sharhlarning iste'molchi xatti-harakatlariga ta'siri

Onlayn xarid qilishning katta afzalliklaridan biri bu mutaxassislar yoki boshqa onlayn xarid qiluvchlar tomonidan yozilgan mahsulot sharhlarini o'qish imkoniyatidir. Nielsen kompaniyasi 2010-yilning mart oyida Osiyo-Tinch okeani, Yevropa, Yaqin Sharq, Shimoliy Amerika va Janubiy Amerika mamlakatlarining 55 bozorida 27,000 dan ortiq Internet foydalanuvchilari o'rtasida so'rov o'tkazdi va "Iste'molchilar qanday qilib onlayn xarid qiladilar?" kabi savollarni ko'rib chiqdi. "Ular nimani sotib olmoqchi?", "Ular turli xil onlayn xarid qilish veb-saytlaridan qanday foydalarishadi?" va iste'molchilar o'z pullarini qayerga sarflashni hal qilmoqchi bo'lganda, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa omillarning ta'siri haqida so'rov o'tkazdi. Tadqiqotga ko'ra, elektronika (57%) bo'yicha sharhlar, masalan, DVD o'yinchilari, mobil telefonlar yoki PlayStations va hokazolar, avtomobillar (45%) va dasturiy ta'minot (37%) boʻyicha sharhlarning onlayn xarid qilishda muhim o'rni bor[2]. Bundan tashqari, onlayn xaridorlarning 40% onlayn sharhlarni avval ko'rib chiqmasdan elektron mahsulotlar sotib olmaydilar, deb aytishadi.

Onlayn sharhlarga qo'shimcha ravishda , onlayn xarid qilish sahifalari yoki ijtimoiy tarmoqlar veb saytlaridagi tengdoshlarning tavsiyalari onlayn xaridorlar uchun kelajakdagi xaridlarni o'rganishda muhim rol o'ynaydi[3][4]. Barcha xaridlarning 90% ijtimoiy tarmoqlar ta'siri ostida[5].

Toʻlov

Onlayn xaridorlar to'lovlarni amalga oshirish uchun odatda kredit kartasi yoki PayPal hisobidan foydalanadilar. Biroq, ba'zi tizimlar foydalanuvchilarga hisob yaratish va muqobil usullar bilan to'lash imkonini baradi, masalan:

Ba'zi onlayn do'konlar xalqaro kredit kartalarini qabul qilmaydi. Ba'zilari xaridorning hisob-kitob va jo'natish manzili onlayn do'konning ish bazasi bilan bir mamlakatda bo'lishini talab qiladi. Boshqa onlayn do'konlar har qanday mamlakatdan kelgan mizojlarga istalgan joyga sovg'a yuborish imkonini beradi. Transaksiyalarning moliyaviy qismi real rejimida qayta ishlanishi mumkin (masalan, iste'molchi kredit kartasi yo'q qilinganligini log-off qilishdan oldin bilishi) yoki bajarilish jarayoni doirasida keyinroq amalga oshirilishi mumkin.

Mahsulot yetkazib berish

Foodora-ning Finlyandiya Tampere shahrida velosiped bilan uyga yetkazib berish

To'lov qabul qilinganidan so'ng, tovarlar yoki xizmatlar quyidagi usullar bilan yetkazib berilishi mumkin. Jismoniy buyumlar uchun:

  • Paket yetkazish: mahsulot mijoz tomonidan belgilangan manzilga jo'natiladi. Xotin-qizlar paketlarini chakana yetkazib berish odatda davlat pochta tizimi yoki FedEx, UPS, DHL yoki TNT kabi chakana kuryer tomonidan amalga oshiriladi.
  • Tushkunlik: Buyurtma ishlab chiqaruvchi yoki uchinchi tomon tarqatuvchilariga o'tkaziladi, keyin esa u mahsulotni to'g'ridan-to'g'ri iste'molchiga jo'natadi, bu esa vaqt, pul va joyni tejash uchun sotuvchining jismoniy joylashuvini o'tkazib beradi.
  • Do'konda olib tashlash: Mijoz lokal do'konni joylashtirish dasturi ta'minotini qo'llab-quvvatlaydi va yetkazib berilgan mahsulotni tanlangan joyda olib keladi. Bu tez-tez tosh va kliklar biznes modelida ishlatiladigan usul.
  • Yozib olish / Raqamli tarqatish[8]: Raqamli media mahsulotlari uchun ko'pincha ishlatiladigan usul, masalan, dasturiy ta'minot, musiqa, filmlar yoki rasmlar.
  • Kirish varaqalari va skrip (masalan, sovg'a sertifikatlari va kuponlar) kabi elementlarni matn-linkid="614" href="./Printing" id="mwASU" rel="mw:WikiLink" title="Printing">Bosib chiqarish, kod berish yoki elektron pochta orqali yuborish. Chiptalar, kodlar yoki kuponlar tegishli jismoniy yoki onlayn joylarda sotib olinishi va ularning tarkibi ularning to'g'riligini tekshirish uchun qayta ko'rib chiqilishi mumkin (masalan, kirish yoki foydalanish huquqi to'gʻri vaqtda va joyda, to'g ' ri dollar miqdorida va to'gʼri foydalanish soni uchun sotib olinishi kafolatlari).
  • Qo'ng'iroq qiladi, COBO (Key Of Box Office) yoki "uyda" olish: Patron tadbirdan oldin yoki oldindan, mashhur o'yin, sport tadbirlari yoki konsert kabi tadbir uchun oldindan sotib olingan chiptalarni oladi. Internet va elektron tijorat saytlari paydo bo'lganligi sababli, bu xizmatning mashhurligi ko'paydi.

Xarid qilish savatlar tizimlari

Andoza:IndustriesSodda xarid qilish savatlari tizimlari mahsulotlar va toifalarni oflayn rejimda boshqarish imkonini beradi. Keyin do'kon veb-makonga yuklanishi mumkin bo'lgan HTML fayllar va grafiklar sifatida yaratiladi. Tizimlar onlayn ma'lumotlar bazasidan foydalanmaydi[9]. Yuqori darajadagi yechimni mustaqil dastur sifatida yoki korxona resurslarini rejalashtirish dasturiga qo'shimcha sifatida sotib olish yoki ijaraga olish mumkin. Odatda u kompaniyaning veb-serveriga o'rnatilgan va mavjud ta'minot zanjirida integratsiyaga kiritilishi mumkin, shunda buyurtma berish, to'lov, yetkazib berish, buxgalteriya hisobi va saqlashni katta darajada avtomatlashtirish mumkin. Boshqa yechimlar foydalanuvchiga bitta orqa ofisdan bir vaqtning o'zida bir nechta do'konlar joylashgan portalda ro'yxatdan o'tish va onlayn do'kon yaratish imkonini beradi. Masalan, BigCommerce, Shopify va FlickRocket kiradi. Ochiq manba xarid savatlar to'plamlari Interchange kabi ilg'or platformalarni va Magento, osCommerce, WooCommerce, PrestaShop va Zen Cart kabi tayyorlangan yechimlar mavjud. Tijorat tizimlari ham o'ziga moslashtirilishi mumkin, shuning uchun do'kon boshdan yaratilmasligi kerak. Mavjud tizimdan foydalangan holda veb-do'kon tomonidan talab qilinadigan turli funktsiyalar uchun dasturiy ta'minot modullari moslashtiriladi va birlashtirilishi mumkin[10].

Dizayn

Mijozlar nafaqat yuqori darajadagi qulaylik, balki kengroq tanlovlar, raqobatbardosh narxlar va ma'lumotlarga keng kirish imkoniyati tufayli ham onlayn xaridlarni o'ziga jalb qiladi[11][12]. Biznes tashkilotlari nafaqat g'isht va ohak do'konlari bilan solishtirganda ancha arzon narxda bo'lgani uchun, balki butun dunyo bo'ylab bozorga kirishni taklif qilgani, mijozlar qiymatini oshiradigan va barqaror imkoniyatlarni yaratganligi uchun onlayn xarid qilishni taklif qilishga intiladi[13][14].

Ma'lumot yuklanishi

Onlayn do'konlarning dizaynerlari axborot yuklanishining ta'siri bilan shug'ullanishadi. Axborot yuklanishi veb-do'kondagi stimullarning fazoviy va vaqtinchalik joylashuv mahsuloti hisoblanadi[15]. An'anaviy chakana savdo bilan solishtirganda, virtual xaridlarning axborot muhiti qiyosiy mahsulot va xizmatlar, shuningdek, har bir muqobilning turli xil muqobillari va atributlari kabi qo'shimcha mahsulot ma'lumotlarini taqdim etish orqali yaxshilanadi[16]. Axborot yukining ikkita asosiy o'lchamlari murakkablik va yangilikdir[17]. Murakkablik - bu saytning turli elementlari yoki xususiyatlari soni, ko'pincha axborotning ko'payib borishi natijasida sodir bo'ladigan. Yangilik - saytning kutilmagan, yo'q qilingan, yangi yoki tanish bo'lmagan tomonlarini anglatadi. Yangilik o'lchamlari iste'molchilarni xarid saytlarni kashf etishda davom ettirishlari mumkin, ammo murakkablik o'limi impuls xaridlari keltirib chiqarishi mumkin[16].

Iste'molchilarning ehtiyojlari va kutishlari

Internet iste'molchilari o'z-o'zini anglaydilar va shaxsiy iste'molga urg'u berishadi, bu esa onlayn iste'molga bo'lgan talabni boshqacha qiladi. Onlayn iste'molchilar vaqti va muhitiga qarab turli xil ehtiyojlarga ega. Hatto turli xil onlayn iste'molchilar daromad darajasidagi farq va boshqa omillar tufayli bir xil talab darajasida turli xil ehtiyojlarga ega. An'anaviy bozorlarning markazlashtirilgan tabiati bilan taqqoslaganda, onlayn iste'mol ko'proq markazlashtirilmagan. Onlayn iste'mol bozorida iste'molchilarning qaror qabul qilish vaqti qisqa, iste'mol talabining katta o'zgaruvchanligi, ko'p miqdordagi xaridlar, lekin har bir xaridning nisbatan kichik miqdorlariga, xaridlarning sezilarli harakatlanishiga, tovarlarning kuchli almashtirish imkoniyatiga va talabning katta elastikligiga ega[18]. 2005-yilda nashr etilgan G'arbiy Michigan universiteti tomonidan o'tkazilgan tadqiqot ma'lumotlariga ko'ra, elektron tijorat veb-sayti ko'plab qidiruv tizimlarida ro'yxatga olinishi uchun yaxshi ko'rinishi shart emas. Pul topish uchun mijozlar bilan munosabatlar o'rnatish kerak. Hisobot shuningdek, veb-sayt mijozlarga ijobiy taassurot qoldirish kerakligini, ularga qaytish uchun sabab berish kerakligini ko'rsatadi[19]. Biroq, g'azablanish tadqiqotlari[20] samaradorlik, qulaylik va shaxsiy xizmatlarga ko'proq e'tibor qaratgan saytlar mijozlarning xarid qilish uchun motivatsiyasini oshirganligini isbotladi.

Internet samaradorligini boshqarish bo'yicha Dyn kompaniyasi Shimoliy Amerika, Evropa, Yaqin Sharq va Osiyo dagi 11 ta mamlakatlarda 1400 dan ortiq iste'molchilar o'rtasida so'rov o'tkazdi va so'rov natijalari quyidagicha:

  • Onlayn chakana savdochilar veb-sayt tezligini yaxshilashlari kerak
  • Internetda sotuvchilar xavfsizlikka nisbatan iste'molchilarning qo'rquvini yengillashtirishi kerak

Bu tashvishlar asosan iste'molchilarning deyarli uchdan ikki qismi qarorlariga katta ta'sir ko'rsatadi[21].

Foydalanuvchi interfeysi

Xarid saytlarida foydalanuvchi interfeysini yaxshilash imkoniyatiga ega avtomatlashtirilgan onlayn yordamchi

Mijozlarning veb-saytga qaytishini aniqlaydigan eng muhim omillar foydalanish qulayligi va foydalanuvchi uchun qulay xususiyatlarning mavjudligi hisoblanadi[22]. Veb-saytda muammolar va yaxshilanishlarni topish uchun Foydalanish imkoniyati sinovlari muhimdir. Foydalanishchanlikni baholash usullari heuristik baholash, kognitiv o'tish va foydalanuvchilarni sinovdan o'tkazishdir. Har bir usulning o'z xususiyatlari bor va foydalanuvchi tajribasi turli jihatlarini ta'kidlaydi[22].

Bozor ulushi

Onlayn xaridlarning mashhurligi an'anaviy chakana sotuvchilarning sotuvini pasaytirishda davom etmoqda. Masalan, 2014-yilning avgust oyida AQSHdagi eng yirik elektronika sotuvchisi Best Buy iste'molchilarning onlayn xaridlarga o'tishini ko'rtasib, o'zining ketma-ket o'ninchi chorakda savdo tushishi haqida ma'lum qilgan[23]. Amazon.com AQShda eng katta bozor ulushini egalladi. 2018-yilning may oyida o'tkazilgan so'rovda amerikaliklarning uchdan ikki qismi Amazon-dan biron bir narsa sotib olganligi aniqlandi (92% onlayn xarid qilganlar), 40% onlayn xaridorlar esa oyda kamida bir marta Amazon-dan biror narsa sotib olishadi. So'rovda Amazon.com-da xarid qilish 44 foizga to'g'ri keladi, bu umumiy qidiruv tizimida 33 foizga teng. Hisobotga ko'ra, 75 million amerikalik Amazon Prime-ga obuna bo'lib, 35 million kishi boshqalarning hisobidan foydalanadi[24].

2012-yilda Xitoyda 242 million kishi onlayn xarid qilgan[25]. Rivojlanayotgan mamlakatlar va rivojlangan mamlakatlardagi kam daromadli uy xo'jaliklari uchun an'anaviy usullar o'rniga yoki ularga qo'shimcha ravishda elektron tijoratni qabul qilish arzon internetga kirishning yetishmasligi bilan cheklanadi.

Afzalliklari

O'yinlar

Onlayn do'konlari odatda kuniga 24 soat ishlaydi va G'arb mamlakatlaridagi ko'plab iste'molchilar ishda ham, uylarida ham Internetga kirish imkoniyatiga ega. Internet kafelari, jamoat markazlari va maktablar kabi boshqa muassasalar ham internetga kirishni ta'minlaydi. bundan farqli o'laroq, an'anaviy chakana savdo do'konini tashrif buyurish sayohat yoki qatnovni talab qiladi va gaz, to'xtash joyi yoki avtobus chiptalari kabi xarajatlarni talab qiladi va odatda ish soatlarida amalga oshirilishi kerak. Yetkazib berish har doim onlayn xarid qilish qulayligiga ta'sir qiladigan bilan bog'liq bo'lgan. Bundan tashqari, onlayn xarid qilish sanoati nafaqat mijozlarga qulaylik yaratish kontseptsiyasini o'z ichiga olgan, balki ijtimoiy inklyuziya haqidagi tasavvurlarni ham yaxshilagan[26]. Ammo, bu ko'plab chakana sovutchilarni yengish uchun Tayvandagi onlayn chakana sotuvchilar do'kondan olib ketish xizmatini olib ketish joriy etishdi. Bu endi mijozlar tovarlarni onlayn xarid qilishlari va ularni yaqin atrofdagi do'kondan olishlari mumkin edi, bu esa mijozlar uchun onlayn xaridorlarni yanada foydali qilishni anglatardi[27]. Bo'lim bilan bog'liq muammolar bo'lgan taqdirda (masalan, mahsulot iste'molchi buyurtma qilgan narsa bo'lmagan yoki mahsulot qoniqarli bo'lmagan) iste'molchilar to'g'ri mahsulot yoki qaytarish evaziga tovarni qaytarish osonligi bilan tashvishlanishadi. Iste'molchilar sotuvchi bilan bog'lanishlari, pochtaxonaga tashrif buyurishlari va qaytarib yuborish uchun to'lov to'lashlari, so'ngra almashtirish yoki qaytarish uchun kutishlari mumkin. Ba'zi onlayn kompaniyalar jismoniy do'konlarning an'anaviy afzalligini qoplash uchun ko'proq saxiy qaytarish siyosatiga ega. Masalan, Zappos.com onlayn poyabzal sotuvchisi pulsiz qaytarish shifosi uchun etiketlarni o'z ichiga oladi va hatto savdogar xatosi natijasida bo'lmagan qaytarish uchun to'lovlarni to'lashmaydi. (Ehtiyot: Buyuk Britaniyada, iste'molchi iste'molchilar himoya (uzunlik savdo) qonuni 2000 ga muvofiq buyurtmasini bekor qilsa, onlayn do'konlar qayta to'lash to'lovini to'lash taqiqlanadi)[28]. AQShda 2018-yilgi so'rovda onlayn xaridorlarning 26% buyumlarni hech qachon qaytarib bermasligini va yana 65% kamdan-kam bunday qilishini aytishganini aniqladi[29]. Savdogarlar savdo-sotiqning past bosimidan, ish xarajatlaridan va faoliyat ko'rsatishi sayti tomonidan cheklanmaganligi sababli onlayn xaridlardan foyda olishlari mumkin.

Yetkazib berish

Ayniqsa, katta yoki og'ir mahsulotlarda yetkazib berish nafaqat qulayroq bo'lishi, balki avtomobilga ega bo'lish yoki yoki ishlatish shart emas. Mahalliy do'konlarga sayohat qilish uchun atrof-muhitga jiddiy ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan shaxsiy transport vositalaridan foydalanmaslik yoki ularga bog'liq holda onlayn xarid qilish mahalliy do'konlarda xarid qilishdan ko'ra barqarorroq bo'lishi mumkin[30], agar ular boshqacha tarzda ishlatilsa(ayniqsa, agar buyumlar to'plamga olingan bo'lsa[30] va yetkazib berish vositalari elektr va optimallashtirilgan yo'nalishlardan foydalansa). Bundan tashqari, shaharlashtirish sur'ati, mahalliy yetkazib berish tizimlari va internet bilan bog'liqlik yetkazib berish jarayonini osonlashtiradi, bu elektron tijoratni qabul qilishning asosiy omillari hisoblanadi.

Ma'lumot va sharhlar

Onlayn xaridlar, odatda sayohat qilingan jismoniy do'konlarda xarid qilishdan ko'ra ko'proq ma'lumotga boy bo'ladi va odatda yuqori bandlik va moslashuvchanlikka ega bo'ladi[31].

Onlayn do'konlar sotiladigan mahsulotlarni matn, fotosuratlar va multimediya fayllari bilan tavsiflashi va ba'zan savol-javoblar yoki filtlar kabi funksiyalarga ega bo'lishi kerak' jismoniy chakana savdo do'konida esa haqiqiy mahsulot va ishlab chiqaruvchining qadoqlashini to'g'ridan-to'g'ri tekshirish uchun mavjud bo'ladi (bu sinov usuli, moslama yoki boshqa sinovlarni o'z ichiga olishi mumkin). Ba'zi onlayn do'konlar mahsulot haqida qo'shimcha ma'lumotlarni, masalan, ko'rsatmalar, xavfsizlik tartib-taomillari, namoyishlar yoki ishlab chiqaruvchilarning moslamalarini taqdim etadi yoki u bilan bog'lanadi. Ba'zilar iste'molchilarga qaysi mahsulotni sotib olishni hal qilish uchun kerak bo'lgan ma'lumot, maslahat yoki yo'l-yo'riqnomalar beradi. Ba'zi do'konlar hatto xaridorlarga o'z mahsulotlarini sharhlash yoki baholash imkonini beradi. Shuningdek, turli mahsulotlarga foydalanuvchilarning sharhlari uchun maxsus sharh saytlari mavjud. Ba'zi sharhlar va hatto ba'zi bloglar mijozlarga mahalliy chakana savdo vositalariga bog'lanishdan tashqari butun dunyo bo'ylab arzonroq xaridlarni sotib olish imkoniyatini beradi. Oddiy chakana do'konlarda savollarga javob berish uchun odatda xizmatchilar mavjud. Ba'zi onlayn do'konlarda real vaqtli suhbatlar mavjud, ammo ko'plari mijozlarning savollarini e'lon qilish uchun elektron pochta yoki telefon orqali murojaat qiladi. Hatto onlayn do'kon kuniga 24 soat, haftada yetti kun ishda bo'lsa ham, mijozlarga xizmat ko'rsatish xizmati faqat ish soatlarida mavjud bo'lishi mumkin. Shuningdek, onlayn xaridlarni qabul qilishni yaxshilash uchun ijtimoiy-iqtisodiy masalalardan ko'ra geografik omillar ko'rib chiqilishi kerakligini anglatadi[2].

Narx va tanlov

Onlayn xarid qilishning afzalliklaridan biri ko'plab turli sotuvchilar tomonidan taqdim etilgan mahsulot yoki xizmatlar bo'yicha takliflarni tezda izlash imkoniyatidir (garchi ba'zi mahalliy qidiruv tizimlari iste'molchilarga yaqin atrofdagi do'konlarda sotiladigan mahsulotlarni topishga yordam berish uchun mavjud). Qidiruv mexanizmlari, onlayn narxlarni taqqoslash xizmatlari va kashfiyot savdo mexanizmlaridan ma'lum bir mahsulot yoki xizmat sotuvchilarini qidirish uchun foydanalish mumkin. Yuk tashish xarajatlari (agar mavjud bo'lsa) onlayn tovar narxlarning afzalligini kamaytiradi, ammo yurisdiksiyaga qarab, Savdo solig'i yo'qligi buning o'rniga qoplanishi mumkin. Kichik miqdordagi mahsulotlarni, ayniqsa boshqa mamlakatdan jo'natish katta miqdordagi tovarlarni xarid qiluvchi chakana savdochilar tomonidan buyurtma berishdan ancha qimmatroq. Ba'zi chakana savdochilar (ayniqsa, elektronika kabi kichik, yuqori qiymatli mahsulotlarni sotadiganlar) etarlicha katta buyurtmalar uchun bepul yuk tashishni taklif qilishadi. Xotin-qizlar uchun yana bir katta afzallik - foydalanuvchilarning xarid tajribasiga xalaqit bermasdan, tezda etkazib beruvchi va sotuvchilarni o'zgartirish qobiliyati.

Yomon tomonlari

Xalati va xavfsizlik tashvishlari

Xarid qilishdan oldin tovarlarni tekshirish imkoniyati bo'lmaganligi sababli iste'molchilar yuzma-yuz o'tkazishdan ko'ra aldashchilik xavfi yuqori. Internet orqali mahsulot buyurtma qilganda, bu mahsulot to'g'ri ishlamaydi, nuqsonlarga ega bo'lishi yoki onlayn fotosuratda tasvirlangan narsa emas. Savdogarlar, agar mijozlar o'g'irlangan kredit kartalaridan foydalanayotgan bo'lsa yoki onlayn xariddan aldanib ketayotgan bo'lishsa, aldamchi xaridlarni amalga oshirish xavfi bor. Biroq, savdogarlar o'g'irlik xavfi kamayishi mumkin, chunki ular savdo-sotiq do'konlari o'rniga omborxonaga kirishadi. Secure Sockets Layer (SSL) shifrlash, odatda, iste'molchi va savdogar o'rtasida kredit karta raqamlari tranzitda kesib olinishi muammosini hal qildi. Biroq, har doim ham savdogar (va xodimlar) dan kredit kartasi ma'lumotlarini keyinchalik o'z xaridlari uchun ishlatmaslik va ma'lumotlarni boshqalarga o'tkazmaslik kerak. Shuningdek, xakerlar savdogar veb-saytiga kirib, ism, manzil va kredit karta raqamlarini o'g'irlashi mumkin, garchi to'lov kartalari sanoatining ma'lumot xavfsizligi standarti bunday buzilishlarning ta'sirini kamaytirish uchun mo'ljallangan bo'lsa ham. Kimlik o'g'riligi hali ham iste'molchilar uchun tashvish. 2000-yillarda bir qator yuqori ma'lumotlar bo'lgan burg'ular AQShning ba'zi shtatlarida bu sodir bo'lganda iste'molchilarga oshkor qilishni talab qilishga sabab bo'ldi. Shu sababli kompyuter xavfsizligi savdochilar va elektron tijorat xizmatlarini ko'rsatuvchi provayderlar uchun katta tashvishga aylandi, ular o'z tarmoqlarini himoya qilish uchun yong'in devorlari va antivirus dasturiy ta'minotini qo'llab-quvvatlaydilar. Fishing - bu boshqa xavf, u erda iste'molchilar ishonchli sotuvchi bilan shug'ullanayotganini o'ylashlariga yo'l qo'yishadi, lekin ular aslida zararli tomon tomonidan ishlatiladigan tizimga shaxsiy ma'lumotlarni berish uchun manipulyatsiya qilingan. Xizmatni rad etish hujumlari savdogarlar uchun kamroq xavf tug'diradi, server va tarmoq uzilishlari ham shunday.

Sifat muhrlari, agar u mustaqil baholashdan o'tgan bo'lsa va muhr beruvchi kompaniyaning barcha talablariga javob bersa, do'konning veb-sahifasiga joylashtirilishi mumkin. Ushbu muhrlar onlayn xaridorlarning ishonchini oshirish maqsadida amalga oshiriladi. Biroq, ko'plab turli xil muhrlarning mavjudligi yoki iste'molchilar uchun notanish bo'lgan muhrlar, bu harakatni ma'lum darajada to'xtatishi mumkin.

Bir qator manbalar iste'molchilar onlayn chakana savdo xizmatlardan foydalanishda o'zlarini qanday himoya qilishlari haqida maslahatlar beriladi. Bularga quyidagilar kiradi:

  • Tanilgan do'konlarga rioya qilish yoki o'z tajribalari haqida mustaqil iste'molchilarning sharhlari topishga harakat qilish; shuningdek, xizmatdan foydalanishdan oldin veb-saytda keng qamrovli aloqa ma'lumotlari mavjudligini ta'minlash va sotuvchi sanoatning nazorat dasturlariga, masalan, ishonch belgisi yoki ishonch mörigiga ro'yxatdan o'tganligini qayd etish.
  • Yangi kompaniya tomonidan sotib olishdan oldin veb-saytni quyidagi masalalarni ko'rib chiqish orqali baholash: veb-sahifaning professionalligi va foydalanuvchi uchun qulayligi; kompaniya telefon raqami va/yoki ko'cha manzilini elektron aloqa ma'lumotlari bilan birga ro'yxatga olishi yoki yo'qligi; adolatli va maqbul tiklash va qaytarib berish siyosati aniq bayon etilganmi; va ortiqcha yuk tashish va muomala qilish to'lovlari kabi yashirin narxlar bo'lganmi yoki yo'qmi.
  • Xotin-qizlarning qabul qilinadigan Maxfiylik siyosati mavjudligini ta'minlash. Masalan, chakana savdo qiluvchi o'z shaxsiy ma'lumotlarini boshqalarga roziliksiz bo'lmasligini aniq aytmasa, e'tibor bering.
  • Kredit karta ma'lumotlarini kiritingda sotuvchi manzilining SSL bilan himoyalanganligini ta'minlash (o'tmishda ko'ring). Agar shunday bo'lsa, kredit kartasi ma'lumotlari ekranidagi manzil "HTTPS" bilan boshlanadi.
  • Foydalanuvchining ismi yoki tug'ilgan sanasi kabi shaxsiy ma'lumotlarni o'z ichiga olmaydigan kuchli parollardan foydalanish. Boshqa variant - "pas fraza", bu quyidagicha bo'lishi mumkin: "Men 4 ta sotib oldim!!" Bularni hack qilish qiyin, chunki ular lug'atda mavjud bo'lmagan so'zlardan iborat bo'lib, turli xil yuqori, past va maxsus belgilarni beradi. Ushbu parollar saytga mos bo'lishi mumkin va eslab qolish oson bo'lishi kerak.

Garchi onlayn xarid qilishning afzalliklari katta bo'lsa-da, bu jarayonni yomon bajarganda, bu tikkancha vaziyatni yaratishi mumkin. Xaridorlar duch keladigan muammolarning bir nechtasiga identifikatsiya o'g'riligi, nosoz mahsulotlar va kuzatuv dasturi kiradi. Agar foydalanuvchilar o'z kredit kartasi ma'lumotlarini va hisobvaraq/tushirish manzilini kiritishlari kerak bo'lsa va veb-sayt xavfsiz bo'lmasa, mijoz ma'lumotlari ularni qanday olishni bilgan har kimga ham ochiq bo'lishi mumkin. Aksariyat yirik onlayn korporatsiyalar aldash qiyinlashtirishning yangi usullarini kashf etmoqdalar. Biroq, jinoyatchilar ushbu rivojlanishga muntazam ravishda tizimni boshqarib borishning yangi usullari bilan javob berishmoqda. Garchi onlayn chakana savdochilar iste'molchilarning ma'lumotlarini himoya qilish uchun harakat qilsalar ham, bu oldindan ishlash uchun doimiy kurash. Iste'molchilarning shaxsini va moliyaviy holatlarini himoya qilish uchun eng zamonaviy texnologiya va aldovlardan xabardor bo'lish tavsiya etiladi. Mahsulotlarni yetkazib berish ham onlayn xaridlarning asosiy tashvishlari hisoblanadi. Aksariyat kompaniyalar mahsulot yo'qolganda yoki zarar ko'rgan taqdirda, yuk tashish uchun sug'urta taklif qiladi. Ba'zi kema kompaniyalari zararni qaytarish yoki qoplash taklif qiladilar, ammo bu ularning ixtiyoriga bog'liq.

Qatlam

Fencing - bu onlayn platformalar bilan bog'liq bo'lgan yana o'sib borayotgan ijtimoiy muammodir[32]. Tirik va o'lik chakana sotuvchilardan o'g'irlangan tovarlar va yuklar onlayn operatorlar tomonidan javobgarlik va tartibga solinmaganligi sababli uchunchi tomon bozorlari orqali osongina ommaga qayta sotiladi[33]. Faqatgina AQShda bizneslar 2021-yilda o'g'irlangan tovarlarning qiymati 68,8 milliard dollar (barcha savdolarning 1,47% ga teng yoki mamlakat bo'ylab aholi boshiga 214 dollar) bo'lgan holda uyushgan chakana jinoyatchilikning asosiy qismi bilan duch kelmoqda. Ushbu tovarlar odatda qonuniy deb o'tkaziladi va onlayn ravishda sotuvchilarga qayta sotiladi[34].

To'liq xarajatlarni oshkor qilmaslik

Xarajatlarni to'liq oshkor qilinmasligi ham muammoli bo'lishi mumkin. Buyumning asosiy narxini internetda solishtirish oson bo'lsa-da, umumiy xarajatlarni oldindan ko'rish oson bo'lmasligi mumkin. Yuk tashish kabi qo'shimcha to'lovlar ko'pincha to'lov jarayonining oxirgi bosqichigacha ko'rmaydi. Muammo ayniqsa, chegaralar bo'ylab xaridlar bilan aniq ko'rinadi, chunki oxirgi checkout ekranida ko'rsatilgan xarajatlar to'lovlar va vositachilik kabi yetkazib berishda to'lanishi kerak bo'lgan qo'shimcha to'lovlarni o'z ichiga olmaydi. Kanadalik Vishabi kabi ba'zi xizmatlar ushbu qo'shimcha xarajatlarning taxminiy hisob-kitoblarini kiritishga harakat qiladi, ammo bunga qaramay, umumiy to'liq xarajatlarni oshkor qilishning yo'qligi tashvish tug'dirmoqda[35].

Maxfiyligi

Shaxsiy ma'lumotlarning maxfiyligi ba'zi iste'molchilar uchun muhim masala hisoblanadi. Ko'p iste'molchilar onlayn savdogarlarga kontakt ma'lumotlarini taqdim etishdan kelib chiqishi mumkin bo'lgan spam va telemarketingdan qochishni xohlashadi. Buning javobi sifatida ko'plab sotuvchilar iste'molchilarning ma'lumotlaridan foydalanmaslikka va'da berishadi. Ko'plab veb-saytlar iste'molchilar xarid qilish odatlarini kuzatib boradi, bu erda ularni ko'rish uchun mahsulotlar va boshqa veb-sahifalarni taklif qilish uchun. Bitta-va-mortar do'konlari ham iste'molchilar haqida ma'lumotlarni to'playdi. Ba'zilar xaridorning manzili va telefon raqamini xarid qilish joyida so'rashadi, ammo xaridorlar buni rad etishlari mumkin. Ko'pgina katta do'konlar iste'molchilarning kredit kartalarida kodlangan manzil ma'lumotlaridan foydalanib (ko'pincha ularning bilmasdan) ularni katalogdagi pochta ro'yxatlariga qo'shishadi. Ushbu ma'lumot, albatta, pul to'lovida yoki bank orqali to'lovda (pul o'tkazish, shu holda to'lovni tasdiqlovchi hujjat) savdogar uchun mavjud emas.

Mahsulotning yaroqliligi

Ko'pgina muvaffaqiyatli sof virtual kompaniyalar raqamli mahsulotlar (shu jumladan ma'lumotlarni saqlash, olish va o'zgartirish), musiqa, filmlar, ofis jihozlari, ta'lim, aloqa, dasturiy ta'minot, fotosurat va moliyaviy operatsiyalar bilan shug'ullanadi. Boshqa muvaffaqiyatli sotuvchilar real tovarlarni saqlashni talab qilmasdan, tangli tovarlarni amalga oshirishni osonlashtirish uchun tashish yoki filial marketing qo'llashadi. Ba'zi raqamli bo'lmagan mahsulotlar onlayn do'konlar uchun boshqalarga qaraganda ko'proq muvaffaqiyatli bo'lgan. Profitab mahsulotlar ko'pincha qiymat-vazn nisbati yuqori bo'ladi, ular noqulay xaridlarni o'z ichiga olishi mumkin, ular odatda uzoq joylardagi odamlarga borishi mumkin va ular odatda xaridorlar sifatida yopishish joylariga borishi mumkin. Standart pochta qutisiga o'tishi mumkin bo'lgan buyumlar - musiqa CD, DVD va kitoblar - virtual sotuvchi uchun ayniqsa mos keladi.

Yuvuvuvish mashinalari kabi iste'mol mahsulotlari uchun, shuningdek, sentrifugal pompalar kabi sanoat uskunalari uchun ehtiyot qismlar kabi mahsulotlar ham onlayn savdo uchun yaxshi nomzod bo'lib tuyuladi. Savdochilar tez-tez ehtiyot qismlarni maxsus buyurtma qilishlari kerak, chunki ular odatda ularni iste'molchi shoxobchalarida saqlamaydilar - bunday hollarda ehtiyot qismlar bo'yicha elektron tijorat yechimlari chakana savdo do'konlari bilan raqobatlashmaydi, faqat boshqa buyurtma tizimlari bilan. Ushbu nisxada muvaffaqiyat uchun omil mijozlarga mahsulotning qaysi versiyasi kerak bo'lgan qism raqami to'g'ri va ishonchli ma'lumotlarni taqdim etishdan iborat bo'lishi mumkin, masalan, seriya raqamiga ko'ra kalitlangan qismlar ro'yxatini taqdim etishdan. Elektron tijorat uchun kamroq mos keladigan mahsulotlar, qiymat va og'irlik nisbati past bo'lgan mahsulotlar, hid, ta'mga ega bo'lgan yoki tutish qismini o'z ichiga olgan mahsulotlar, sinov uskunalariga - ayniqsa kiyim-kechaklarga - muhtoj bo'lgan mahsulot va rangning yaxlitligi muhim bo'lgan bo'lgan ishlab chiqarishlar. Shunga qaramay, ba'zi veb-saytlar oziq-ovqat mahsulotlari va internet orqali sotiladigan kiyim-kechaklarni yetkazib berishda muvaffaqiyatga erishdi.

Birlashtirish

Yahoo!, Amazon.com va eBay kabi katta hajmli veb-saytlar har xil hajmdagi chakana savdo qiluvchilarga onlayn do'konlarni o'tkazish xizmatlarini taklif etadi. Ushbu do'konlar birlashgan navigatsiya doirasida taqdim etiladi, ba'zan virtual xarid markazlari yoki onlayn bozorlar deb nomlanadi.

Yana qarang

Qoʻshimcha maʼlumotlar: Buyer decision process
  1. ↑ PCI Security Standards Council. „PCI Data Storage Do's and Don'ts“. Qaraldi: 2013-yil 24-mart.
  2. ↑ Nielsen, "Online Shopping Trends", (USA: The Nielsen Company, 2010)
  3. ↑ „Word-of-Mouth Marketing: Meaning and Uses in Business“ (en). Investopedia. Qaraldi: 2023-yil 15-fevral.
  4. ↑ „Nielsen Global Online Shopping Report“. nielsen.com (2010-yil 29-iyun). Qaraldi: 2012-yil 19-yanvar.
  5. ↑ „Infographic: What We Do Online“. Marketingland.com (2012-yil 9-iyul). Qaraldi: 2013-yil 14-iyun.
  6. ↑ Lopresti, Michael. „Bill-2-Phone Lets Customers Add Online Purchases to Their Phone Bill“. Allbusiness.com (2007-yil 1-sentyabr). Qaraldi: 2010-yil 23-noyabr.
  7. ↑ Geena Rao. „Mopay Now Allows You To Bill Mobile Payments To A Landline Account“. TechCrunch.com (2010-yil 19-iyul). Qaraldi: 2010-yil 23-noyabr.
  8. ↑ Walker. „RPS Exclusive: Gabe Newell Interview“. Rock, Paper, Shotgun (2007-yil 22-noyabr). — „The worst days [for game development] were the cartridge days for the NES. It was a huge risk – you had all this money tied up in silicon in a warehouse somewhere, and so you'd be conservative in the decisions you felt you could make, very conservative in the IPs you signed, your art direction would not change, and so on. Now it's the opposite extreme: we can put something up on Steam, deliver it to people all around the world, make changes. We can take more interesting risks.[...] Retail doesn't know how to deal with those games. On Steam [a digital distributor] there's no shelf-space restriction. It's great because they're a bunch of old, orphaned games.“. Qaraldi: 2013-yil 28-iyun.
  9. ↑ „How Does Shopping Cart Software Works – Product Databases“ (2004-yil 15-yanvar). Qaraldi: 2017-yil 7-fevral.
  10. ↑ WooCommerce is open-source and completely customizable eCommerce eCommerce solutions
  11. ↑ Jarvenpaa, S. L.; Todd, P. A. (1997). "Consumer reactions to electronic shopping on the world wide web". International Journal of Electronic Commerce 1 (2): 59–88. doi:10.1080/10864415.1996.11518283. 
  12. ↑ Peterson, R. A.; Balasubramanian, S.; Bronnenberg, B. J. (1997). "Exploring the implications of the Internet for consumer marketing". Journal of the Academy of Marketing Science 25 (4): 329–346. doi:10.1177/0092070397254005. 
  13. ↑ „Advantages of E-Commerce“ (en). The Balance. Qaraldi: 2023-yil 15-fevral.
  14. ↑ King, Stephen F.; Liou, Jung-Shiuan (2004-12-01). "A framework for internet channel evaluation" (en). International Journal of Information Management 24 (6): 473–488. doi:10.1016/j.ijinfomgt.2004.08.006. ISSN 0268-4012. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0268401204000933. 
  15. ↑ Mehrabian, A., & Russel J.A. (1974) An Approach to Environmental Psychology. Cambridge, MA: The MIT Press.
  16. ↑ 16,0 16,1 Huang, M (2000). "Information load: its relationship to online exploratory and shopping behavior". International Journal of Information Management 20 (5): 337–347. doi:10.1016/s0268-4012(00)00027-x. http://ntur.lib.ntu.edu.tw/bitstream/246246/85005/1/11.pdf. 
  17. ↑ Campbell, D.J. (1988) Task complexity: A review and analysis. Academy of Management Review, 13(1), 40–52.
  18. ↑ Perea y Monsuwé, Toñita; Dellaert, Benedict G.C.; de Ruyter, Ko (2004-01-01). "What drives consumers to shop online? A literature review". International Journal of Service Industry Management 15 (1): 102–121. doi:10.1108/09564230410523358. ISSN 0956-4233. https://doi.org/10.1108/09564230410523358. 
  19. ↑ Falk, Louis K.; Sockel, Hy; Chen, Kuanchin (2005). "E-Commerce and Consumer's Expectations: What Makes a Website Work". Journal of Website Promotion 1 (1): 65–75. doi:10.1300/j238v01n01_06. 
  20. ↑ Parker, Christopher J.; Wang, Huchen (2016). "Examining hedonic and utilitarian motivations for m-commerce fashion retail app engagement". Journal of Fashion Marketing and Management 20 (4): 487–506. doi:10.1108/JFMM-02-2016-0015. https://www.research.manchester.ac.uk/portal/en/publications/examining-hedonic-and-utilitarian-motivations-for-mcommerce-fashion-retail-app-engagement(98defb8e-c227-43b1-824b-9f8b55b61cca).html. 
  21. ↑ „Consumers and their online shopping expectations – Ecommerce News“ (2015-yil 20-fevral). Qaraldi: 2016-yil 29-avgust.
  22. ↑ 22,0 22,1 Sherry Y. Chen en Robert D. Macredie, "The assessment of usability of electronic shopping: A heuristic evaluation", International Journal of Information Management 25 (2005), 516–532
  23. ↑ „Best Buy looks to new products to push sales“. Minneapolis News.Net (2014-yil 26-avgust). Qaraldi: 2014-yil 28-avgust.
  24. ↑ „What Americans Told Us About Online Shopping Says A Lot About Amazon“. NPR. 2023-yil 3-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
  25. ↑ Shu. „China's E-Commerce Market Grew To $190B In 2012, Driven By Mobile Users and Social Media, Says CNNIC“ (en-US). TechCrunch (2013-yil 17-aprel). Qaraldi: 2023-yil 15-fevral.
  26. ↑ Fan, Xiaojun; Ning, Nanxi; Deng, Nianqi (2020-03-19). "The impact of the quality of intelligent experience on smart retail engagement" (en). Marketing Intelligence & Planning 38 (7): 877–891. doi:10.1108/MIP-09-2019-0439. ISSN 0263-4503. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/MIP-09-2019-0439/full/html. 
  27. ↑ Hsiao, Ming-Hsiung (2009). "Shopping mode choice: Physical store shopping versus e-shopping". Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review 45 (1): 86–95. doi:10.1016/j.tre.2008.06.002. 
  28. ↑ „A guide for businesses on distance selling“. Office of fair trading (2004). 2013-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 19-mart.
  29. ↑ Online Shoppers Say They Rarely Return Purchases. Why?
  30. ↑ 30,0 30,1 „Ordering from a local store can curb online shopping's CO₂ emissions“ (2020-yil 26-fevral). Qaraldi: 2022-yil 4-noyabr.
  31. ↑ Sarokin, David. Missed Information: Better Information for Building a Wealthier, More Sustainable Future (en). MIT Press, 26 August 2016 — 100 bet. ISBN 978-0-262-03492-0. 
  32. ↑ Bowler, Dane. „Amazon has a fencing problem“. Seeking Alpha (2023-yil 28-avgust).
  33. ↑ Tarasov, Katie. „How TECH Stolen goods sold on Amazon, eBay and Facebook are causing havoc for major retailers“. CNBC (2022-yil 17-iyun).
  34. ↑ „Retail Crime Data Center“. US Chamber of Commerce (2023-yil 15-mart).
  35. ↑ Denise J. „Keeping It Real for Cross-Border Online Shoppers“. ecommercetimes.com. ECT News Network (2010-yil 14-yanvar). Qaraldi: 2014-yil 19-mart.

Andoza:Industries

Manbalar

Tashqi havolalar

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Onlayn_xarid_qilish&oldid=4294142" dan olindi