Kontent qismiga oʻtish

Quturishga qarshi vaksina: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
„Rabies vaccine“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

2-Aprel 2024, 18:36 dagi koʻrinishi

Quturishga qarshi vaktsina quturishni oldini olish uchun ishlatiladigan vaktsina hisoblanadi.[1] Xavfsiz va samarali bo'lgan bir nechta quturishga qarshi vaktsinalar mavjud. Kasallikning oldini olish uchun vaktsinalar quturish virusi ta'sirida oldin yoki ta'sir qilishdan keyingi yashirin davrda amalga oshirilishi kerak. [2] Quturma virusining odamlarga yuqushi odatda yuqumli hayvonning tishlashi yoki tirnashi orqali sodir bo'ladi, ammo zararlanish yuqumli odamning tupurig'i bilan bilvosita aloqa qilish orqali sodir bo'lishi mumkin. [2]

Dozalar odatda teri yoki mushak ichiga in'ektsiya yuli bilan beriladi. [1]Ta'sir qilgandan so'ng, emlash odatda quturgan immunoglobulinlari bilan birga qo'llaniladi. Ta'sir qilish xavfi yuqori bo'lganlarni potensial ta'sir qilishdan oldin emlash tavsiya etiladi. Quturishga qarshi vaktsinalar odamlarda va boshqa hayvonlarda samarali bo'lib, itlarni emlash quturishning odamlarga tarqalishini oldini olishda juda samarali bo'ladi. Virusga qarshi uzoq muddatli immunitet to'liq davolash jarayonidan keyin rivojlanadi.[1]

Quturishga qarshi vaktsinalar barcha yosh guruhlari tomonidan xavfsiz ishlatilishi mumkin.[1] Taxminan 35-45 foizi inyeksiya joyida qisqa muddatli qizarish va og'riqnii paydo qiladi va 5-15 foiz odamlarga isitma, bosh og'rig'i yoki ko'ngil aynishi mumkin..Quturishga uchraganidan so'ng, uning qo'llash uchun hech qanday kontrendikatsiya yo'q, chunki davolanmagan virus deyarli 100% o'limga olib keladi.[3]

Birinchi quturishga qarshi vaktsina 1885 yilda kiritilgan va 1908 yilda takomillashtirilgan versiyasi bilan kuzatilgan.[4] Dunyo bo'ylab millionlab odamlar virusga qarshi emlangan. [1]U Jahon sog'liqni saqlash tashkilotining asosiy dori vositalari ro'yxatiga kiritilgan.[5][6]

Tibbiy maqsadlarda foydalanish

Ta'sir qilishdan oldin

Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti (VOZ) kasallik xavfi yuqori bo'lganlarni, masalan, kasallik keng tarqalgan hududlarda yashovchi bolalarni emlashni tavsiya qiladi.[1] Boshqa guruhlarga veterinariya shifokorlari, tadqiqotchilar yoki quturish keng tarqalgan hududlarga sayohat qilishni rejalashtirayotgan odamlarni o'z ichiga oladi.[7] Vaktsinaning uch dozasi, yetti va yigirma bir yoki yigirma sakkiz kunning bir oy davomida beriladi.[7]

Chalinish xavfidan keyin

Virusga duch kelgan shaxslar uchun ikki hafta davomida to'rt doza, shuningdek, quturgan immunoglobulinining birinchi dozasi bilan in'ektsiya tavsiya etiladi.[8] Bu kasallikka uchrashdan keyingi emlash deb ataladi. [9] Ilgari emlangan odamlar uchun, faqat bir marta quturishga qarshi vaksina kerak bo'ladi. Biroq, kasallikka chalinganidan keyin emlash quturganni davolash ham davo ham emas; agar virus miyaga yetib borgunga qadar berilsa, odamda quturish kasalligi rivojlanishinig oldini oladi..Quturish virusi nisbatan uzoq inkubatsion davrga ega bo'lgani uchun, ta'sir qilishdan keyingi emlashlar odatda juda samarali bo'ladi.[1]

Qo'shimcha dozalar

Dozalar kursidan keyin immunitet odatda uzoq davom etadi va agar odamda virusni yuqtirish xavfi yuqori bo'lmasa, qo'shimcha dozalar odatda talab qilinmaydi.[1] Xavf ostida bo'lganlar qonidagi quturgan antikorlar miqdorini o'lchash uchun test o'tkazishlari mumkin va keyin kerak bo'lganda quturishni kuchaytiruvchi vositalarni olishlari mumkin.[7] Kuchaytiruvchi dozani qo'llaganidan so'ng, bir tadqiqot shuni ko'rsatdiki, immunokompetent odamlarning 97 foizi o'n yildan keyin neytrallashtiruvchi antikorlarning himoya darajasini ko'rsatadi.[10]

Tarixi

1885 yilda ikki frantsuz olimlari, Lui Paster va Emil Ru birinchi marta quturishga qarshi vaksina yaratmagunlaricha quturish bilan kasallangan deyarli barcha infektsiyalar o'limga olib keldi. To'qqiz yashar Jozef Meister (1876-1940), quturgan it tomonidan kaltaklangan, bu vaktsinaning birinchi odam edi.[11] Davolanish 1885-yil 6-iyul kuni soat 20: 00 da ter ostiga inyeksiya bilan boshlandi va keyingi 10 kun davomida 12 ta qo'shimcha doza qo'llaniladi.  Birinchi inyeksiya 15 kun oldin quturgandan o'lgan emlangan quyonning orqa miyasidan olingan. Barcha dozalar susaytirish yo'li bilan olingan, ammo keyinchalijk dozalari tobora virulentroq bo'lgan. [12]

Pasteur-Roux vaktsinasi yig'ilgan virus namunalarini besh kundan o'n kungacha quritishga imkon berdi. Ba'zi mamlakatlarda hali ham shu kabi asab hujayralaridan olingan vaktsinalar ishlatiladi va ular zamonaviy hujayralar o'simligi vaktsinalaridan ancha arzon bo'lsa-da, ular unchalik samarali emas.[13] Nerv to'qimalariga qarshi vaktsinalar ham nevrologik asoratlarning ma'lum bir xavfini o'z ichiga oladi.[14]

Ma'lumotnomalar

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 "Rabies vaccines: WHO position paper – April 2018". Weekly Epidemiological Record 93 (16): 201–19. 2018. Archived from the original on 7 October 2022. https://web.archive.org/web/20221007232538/https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/272372/WER9316-201-219.pdf. Qaraldi: 28 August 2022. Quturishga qarshi vaksina]] Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "WHO2018" defined multiple times with different content
  2. ↑ 2,0 2,1 "Rabies re-examined". The Lancet. Infectious Diseases 2 (6): 327–343. June 2002. doi:10.1016/S1473-3099(02)00287-6. PMID 12144896. 
  3. ↑ „Rabies 99.9% fatal, but highly preventable —PCP“ (en). GMA News Online (2023-yil 10-oktyabr). 2023-yil 11-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 14-oktyabr.
  4. ↑ Vaccine Analysis: Strategies, Principles, and Control. Springer, 2014 — 63 bet. ISBN 9783662450246. 
  5. ↑ . World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Geneva: World Health Organization, 2019. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. 
  6. ↑ . World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021). Geneva: World Health Organization, 2021. WHO/MHP/HPS/EML/2021.02. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 „Preexposure Vaccinations“. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (2011-yil 22-aprel). 2019-yil 23-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 19-noyabr. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "K" defined multiple times with different content
  8. ↑ „Rabies Vaccine Information Statement“. U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (2022-yil iyun). 2019-yil 6-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 27-sentyabr.
  9. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named J
  10. ↑ "An Advisory Committee Statement (ACS). Committee to Advise on Tropical Medicine and Travel (CATMAT). Statement on travellers and rabies vaccine". Canada Communicable Disease Report 28 (ACS-4): 1–12. March 2002. PMID 11889905. Archived from the original on 31 August 2020. https://web.archive.org/web/20200831223415/http://publications.gc.ca/collections/Collection/H12-21-2-28-4.pdf. Qaraldi: 7 January 2020. Quturishga qarshi vaksina]]
  11. ↑ "Pasteur's work on rabies: reexamining the ethical issues". The Hastings Center Report (The Hastings Center) 8 (2): 26–33. April 1978. doi:10.2307/3560403. PMID 348641. 
  12. ↑ "Four Thousand Years of Concepts Relating to Rabies in Animals and Humans, Its Prevention and Its Cure". Tropical Medicine and Infectious Disease 2 (2): 5. March 2017. doi:10.3390/tropicalmed2020005. PMID 30270864. PMC 6082082. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6082082. 
  13. ↑ "Rabies vaccine prepared in human cell cultures: progress and perspectives". Reviews of Infectious Diseases 2 (3): 433–448. 1980. doi:10.1093/clinids/2.3.433. PMID 6158081. 
  14. ↑ "Diagnostic dilemma in flaccid paralysis following anti-rabies vaccine". Neurology India 52 (1): 132–133. March 2004. PMID 15069272. Archived from the original on 2 August 2009. https://web.archive.org/web/20090802195908/http://www.neurologyindia.com/article.asp?issn=0028-3886%3Byear%3D2004%3Bvolume%3D52%3Bissue%3D1%3Bspage%3D132%3Bepage%3D133%3Baulast%3DSrivastava. 

Tashqi havolalar

  • Quturishga qarshi vaksinalar AQSh Milliy Tibbiyot KutubxonasidaTibbiy fanlar (MeSh)
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Quturishga_qarshi_vaksina&oldid=4194700" dan olindi