Kontent qismiga oʻtish

Pul taʼminoti: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
„Money supply“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

7-Sentyabr 2023, 13:10 dagi koʻrinishi

  

Inflyatsiya darajasiga nisbatan pul massasining o'sishining qiyosiy diagrammasi
M2 as a % of GDP
M2 YaIMning foizi sifatida

Makroiqtisodiyotda pul massasi (yoki pul zaxirasi ) ma'lum bir vaqtning o'zida jamoatchilik tomonidan ushlab turilgan pulning umumiy hajmini anglatadi. "Pul" ni aniqlashning bir necha yo'li mavjud,ammo standart o'lchovlar odatda muomaladagi valyutani (ya'ni,jismoniy naqd pul) va talab qilinadigan depozitlarni (moliya institutlari hisobidagi omonatchilarning oson foydalana oladigan aktivlarini) o'z ichiga oladi[1][2].Pul taklifi to'g'risidagi ma'lumotlar odatda milliy statistika agentligi yoki mamlakat markaziy banki tomonidan qayd etiladi va e'lon qilinadi. Pul taklifining empirik ko'rsatkichlari odatda M1, M2, M3 va hokozolar deb nomlanadi.Ular pulning qanchalik keng ta'rifini qamrab olishiga ko'ra, aniq ta'riflar mamlakatdan mamlakatga, qisman milliy va moliyaviy institutsional an'analarga qarab farqlanadi.

Hatto M1 kabi tor agregatlar uchun ham pul massasining eng katta qismi tijorat banklaridagi depozitlardan iborat bo'lsa, markaziy banklar tomonidan chiqarilgan valyutalar(banknotlar va tangalar) zamonaviy iqtisodiyotlarning jami pul massasining faqat kichikdan qismini tashkil qiladi. Binobarin,aholining valyuta va bank depozitlariga bo'lgan talabi va tijorat banklarining kreditlar taklifi pul massasi o'zgarishining muhim omili hisoblanadi. Ushbu qarorlarga markaziy banklarning pul-kredit siyosati,balki foiz stavkalarini belgilash ham ta'sir qilganligi sababli,pul taklifi pirovardida nobanklar, tijorat banklari va markaziy banklar o'rtasidagi murakkab o'zaro ta'sirlar bilan belgilanadi.

G'aznachilik Fedda (TGA hisobi) naqd pul va maxsus depozit hisobvarag'iga ega bo'lishi mumkin va bo'lsa-da, bu aktivlar hech bir agregatda hisobga olinmaydi. Demak, mohiyatan Federal hukumatga (g'aznachilikka) to'langan soliqlar to'langan pullar pul massasidan chiqarib tashlanadi. Bunga qarshi turish uchun hukumat G'aznachilik solig'i va krediti (TT&L) dasturini yaratdi, unda ma'lum chegaradan yuqori bo'lgan tushumlar xususiy banklarga qayta joylashtiriladi. G'oya shundan iboratki, soliq tushumlari bank tizimidagi zaxiralar miqdorini kamaytirmaydi. TT&L hisobvaraqlari talab qilib olinmagan depozitlar bilan bir qatorda M1 yoki boshqa agregatlarga ham hisoblanmaydi.

2005-yilda Federal zaxira tizimidagi 2006-yilning mart oyida M3 statistik ma'lumotlarini nashr etishni to'xtatishini e'lon qilgan edi.Ular M3,M2 bilan solishtirganda iqtisodiy faoliyat haqida hech qanday qo'shimcha ma'lumot bermasligini va shuning uchun "Pul-kredit siyosati jarayonida hech qanday rol o'ynamaganligini tushuntiradi." Shu sababli, M3 ma'lumotlarini yig'ish xarajatlari taqdim etilgan ma'lumotlardan ko'ra ko'proq edi[3] .Ayrim siyosatchilar Federal zahiraning M3 statistik ma'lumotlarini nashr etishni to'xtatish qaroriga qarshi chiqishdi va AQSh Kongressini Federal zaxiradan buni talab qiladigan choralar ko'rishga chaqirishdi. Kongressmen Ron Pol (R-TX) ta'kidlashicha, "M3 - Fed qanchalik tez yangi pul va kredit yaratayotganining eng yaxshi tavsifi. Sog'lom fikr shuni ko'rsatadiki, havodan yangi pul yaratadigan hukumat markaziy banki muomaladagi har bir dollar qiymatini pasaytiradi."[4] Zamonaviy pul nazariyasi bunga rozi emas edi.Uning fikricha, AQSH kabi erkin suzuvchi fiat valydi.uta rejimida pul yaratish, agar iqtisodiyot toʻliq bandlik va toʻliq quvvatga yaqinlashmasa, sezilarli inflyatsiyaga olib kelmaydi. M3 ni hisoblash uchun foydalaniladigan ma'lumotlarning bir qismi hali ham muntazam ravishda to'planadi va nashr etiladi[3]. M3 ma'lumotlarining joriy muqobil manbalari xususiy sektordan mavjud[5].

Amerika Qo'shma Shtatlarida bank zahiralari bank tasarrufidagi AQSh valyutasidan (shuningdek, "kassa kassasi"[6]) hamda Federal zaxira hisobvaraqlaridagi bank qoldiqlaridan iborat[7][8]. Shu maqsadda kassadagi naqd pul va Federal rezerv ("Fed") hisobvaraqlaridagi qoldiqlar bir-birini almashtiradi (ikkalasi ham Fed-ning majburiyatlari). Zaxiralar har qanday manbadan, shu jumladan federal fondlar bozoridan, aholi tomonidan depozitlardan va Fed-ning o'zidan qarz olishdan kelib chiqishi mumkin[9].

2013-yilning aprel holatiga ko'ra,pul bazasi 3 trillion dollarni[10] va pul massasining eng keng ko'rsatkichi M2 10,5 trillion dollarni tashkil etadi[11].

Okeaniya

Avstraliya

Avstraliyaning pul taklifi 1984–2022

Avstraliya zahira banki pul agregatlarini quyidagicha belgilaydi[12]:

  • M1: muomaladagi valyuta va xususiy nobank sektorining bank joriy depozitlari[13]
  • M3: M1 plus xususiy nobank sektoridagi barcha boshqa bank depozitlari, plyus bank depozitlari sertifikati, kamroq banklararo depozitlar
  • Keng pul: M3 va xususiy sektordan NBFIlar tomonidan olingan qarzlar, ularning valyuta va bank depozitlaridagi mablag'larini kamaytirganda
  • Pul bazasi: xususiy sektor tomonidan banknotlar va tangalar, shuningdek, banklarning Avstraliya Zaxira Bankidagi (RBA) depozitlari va xususiy nobank sektor oldidagi boshqa RBA majburiyatlari bor edi.

Yangi Zelandiya

Yangi Zelandiya pul massasi 1988–2008

Yangi Zelandiya zaxira banki pul agregatlarini quyidagicha belgilaydi[14]:

  • M1: davlat tomonidan saqlanadigan banknotlar va tangalar, shuningdek, cheklanadigan depozitlar, institutlararo cheklanadigan depozitlar va minus markaziy hukumat depozitlari
  • M2: M1 + M1 bo'lmagan barcha qo'ng'iroqlarni moliyalashtirish (qo'ng'iroqni moliyalashtirish bir kecha-kunduz pulni va to'liq jarimalarsiz sindirilishi mumkin bo'lgan shartlarda moliyalashni o'z ichiga oladi) minus M1 bo'lmagan muassasalararo qo'ng'iroqlarni moliyalashtirish
  • M3: eng keng pul agregati. Bu M3 institutlarining Yangi Zelandiya dollari bilan moliyalashtirilishini va M3 bo'lmagan institutlar bilan har qanday zaxira bankining repolarini ifodalaydi. M3 banknotlar va tangalardan iborat, shuningdek, NZ dollari mablag'lari, M3lararo institutsional da'volar va markaziy hukumat depozitlari.

Janubiy Osiyo

Hindiston

1950-2011 yillar uchun Hindistonning milliardlab rupiydagi pul massasining tarkibiy qismlari

Hindiston zaxira banki pul agregatlarini quyidagicha belgilaydi[15]:

  • Zaxira pullari ( M0 ): Muomaladagi valyuta, shuningdek, bankirlarning RBIdagi depozitlari va RBIdagi "boshqa" depozitlari. Hukumatga berilgan sof RBI krediti va tijorat sektoriga RBI krediti, shuningdek, RBIning banklar va sof xorijiy aktivlar bo'yicha da'volari hamda davlatning xalq oldidagi valyuta majburiyatlari, RBIning sof nomonetar majburiyatlari chegirib tashlangan holda hisoblangan. 2020-yil 31-mart holatiga ko‘ra, to‘lanmagan M0 ₹ 30,297 trln.
  • M1: Jamoat puli va aholining depozit pullari (bank tizimidagi talab qilib olinmagan depozitlar va RBIdagi "boshqa" depozitlar). M1 2017-yil avgust oyida M0 ning 184 foizini tashkil etdi.
  • M2: M1 plus pochta bo'limidagi omonat kassalarida omonat omonatlari. M2 2017-yil avgust oyida M0 ning 879 foizini tashkil etdi.
  • M3:(pul massasining keng kontseptsiyasi): M1 plyus bank tizimidagi muddatli depozitlar, davlatga sof bank krediti va tijorat sektoriga bank krediti, shuningdek, bank sektorining sof valyuta aktivlari va davlat valyutasi. aholi oldidagi majburiyatlar, bank sektorining sof nomonetar majburiyatlari (muddatli depozitlardan tashqari). M3 2020-yil 31-mart holatiga ko‘ra M0 ning 555 foizini tashkil etdi ( ₹ 167,99 trln.)
  • M4 : M3 plus pochta bo'limidagi omonat kassalaridagi barcha depozitlar (Milliy jamg'arma sertifikatlari bundan mustasno)[16].

Pul massasining ahamiyati

Tarixan markaziy banklarning pul-kredit siyosatida pul massasiga berilgan ahamiyat pul harakati narxlar (shuning uchun inflyatsiya), ishlab chiqarish va bandlik kabi muhim iqtisodiy o'zgaruvchilarni aniqlashi mumkin degan fikr bilan bog'liq. Darhaqiqat, XX asrda ikkita mashhur analitik asoslar ikkalasi ham shu asosga qurilgan: Keynscha IS-LM modeli va pulning monetaristik miqdor nazariyasi. [17]

1970-yillarning oʻrtalaridan boshlab va keyingi oʻn yilliklarda tobora kuchayib borayotgan pul massasidagi tebranishlar bilan daromadlar yoki narxlarning oʻzgarishi oʻrtasidagi empirik bogʻliqlik buzildi va pul talabi (yoki, shunga oʻxshash, tezligi) barqaror emasligi haqida aniq dalillar paydo boʻldi. eng kamida qisqa va o'rta muddatda, bu pul-kredit siyosatiga tegishli bo'lgan vaqt gorizonti. Bu markaziy banklar uchun pul maqsadini kamroq foydali qildi va pul-kredit siyosatining quroli sifatida pul taklifining pasayishiga olib keldi. Buning o'rniga, markaziy banklar odatda foiz stavkalarini to'g'ridan-to'g'ri boshqarishga o'tdilar, bu esa pul taklifining pul talabidagi o'zgarishlarni hisobga olgan holda o'zgarishiga imkon berdi[17]. Shu bilan birga, rivojlangan mamlakatlarning aksariyat markaziy banklari o'zlarining pul-kredit siyosatining asosi sifatida to'g'ridan-to'g'ri inflyatsiyani nishonlashni amalga oshirdilar[18], bu pul massasiga alohida e'tibor berish uchun kam joy qoldiradi. Qo'shma Shtatlarda pul massasini maqsadli yo'naltirish strategiyasi 1979-yildan beri Federal zaxira raisi Pol Volker davrida sinab ko'rilgan, ammo amaliy bo'lmagan deb topildi va keyinchalik undan voz kechdi[19]. Benjamin Fridmanning so'zlariga ko'ra, pul-kredit siyosatining elementi sifatida pul taklifiga faol ta'sir ko'rsatishga intilayotgan markaziy banklar soni nolga qisqarib bormoqda[17]degan fikrlarni ilgari surgan.

Garchi bugungi kunda markaziy banklar odatda pul taklifini aniqlashga harakat qilmasalar ham, pul taklifi ma'lumotlarini monitoring qilish siyosatchilar ko'rib chiqadigan moliyaviy va iqtisodiy ma'lumotlarning keng doirasi sifatida pul-kredit siyosatini tayyorlashda rol o'ynashi mumkin[20]. Pul massasidagi o'zgarishlar tijorat banklarining xatti-harakatlari va umumiy iqtisodiy pozitsiyasi haqidagi ma'lumotlarni o'z ichiga olishi mumkin, bu esa, masalan, bandlik va inflyatsiyaning kelajakdagi harakatlarini baholash uchun foydalidir[21]. Shu munosabat bilan, ammo pul taklifi ma'lumotlari aralash rekordga ega. Masalan, Qo'shma Shtatlarda Konferentsiya Kengashining Etakchi Iqtisodiy Indeksi dastlab real pul massasi (M2) komponentini o'zining 10 ta yetakchi ko'rsatkichlaridan biri sifatida o'z ichiga olgan, biroq 2012-yilda uni indeks sifatida yomon ishlaganiga ishonch hosil qilganidan keyin olib tashlagan. 1989-yildan beri yetakchi koʻrsatkich [22]  

Manbalari

  1. ↑ Alan Deardorff. "Money supply," Deardorff's Glossary of International Economics
  2. ↑ Karl Brunner, "money supply," The New Palgrave: A Dictionary of Economics, v. 3, p. 527.
  3. ↑ 3,0 3,1 Discontinuance of M3, Federal Reserve, November 10, 2005, revised March 9, 2006.
  4. ↑ What the Price of Gold Is Telling Us. Lewrockwell.com (April 25, 2006).
  5. ↑ „Alternate data“. Shadowstats.com.
  6. ↑ 12 C.F.R. sec. 204.2(k).
  7. ↑ 12 C.F.R. sec. 204.5(a).
  8. ↑ What is vault cash? definition and meaning. Investorwords.com.
  9. ↑ „Net Free or Borrowed Reserves of Depository Institutions (NFORBRES) – FRED“. research.stlouisfed.org. St. Louis Fed (1929-yil yanvar). .
  10. ↑ „Aggregate Reserves of Depository Institutions and the Monetary Base – H.3“. Federal Reserve. 2013-yil 16-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
  11. ↑ „H.6 Money Stock Measures“. Federal Reserve Statistical Release. Federal Reserve. 2013-yil 16-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
  12. ↑ „Glossary“. Reserve Bank of Australia (2015-yil 11-noyabr).
  13. ↑ „Updates to Australia's Financial Aggregates“. Reserve Bank of Australia (2019-yil 21-mart).
  14. ↑ Series description – Monetary and financial statistics. Rbnz.govt.nz.
  15. ↑ „Notes on Tables“,Handbook of Statistics on Indian Economy — 4 bet. 
  16. ↑ „Press Releases of Reserve Bank of India on 16 Dec 2020“.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Friedman. „Money Supply“ (en). The New Palgrave Dictionary of Economics 1–10. Palgrave Macmillan UK (2017). DOI:10.1057/978-1-349-95121-5_875-2. Qaraldi: 2023-yil 29-avgust. Friedman, Benjamin M. (2017). "Money Supply". The New Palgrave Dictionary of Economics. Palgrave Macmillan UK. pp. 1–10. doi:10.1057/978-1-349-95121-5_875-2. Retrieved August 29, 2023. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Palgrave" defined multiple times with different content
  18. ↑ „Inflation Targeting: Holding the Line“. www.imf.org. Qaraldi: 2023-yil 3-sentyabr.
  19. ↑ „Federal Reserve Board - Historical Approaches to Monetary Policy“ (en). Board of Governors of the Federal Reserve System (2018-yil 8-mart). Qaraldi: 2023-yil 12-avgust.
  20. ↑ „What is the money supply? Is it important?“ (en). Board of Governors of the Federal Reserve System (2015-yil 16-dekabr). Qaraldi: 2023-yil 31-iyul.
  21. ↑ Haltom. „Does Money Still Matter for Monetary Policy?“. www.richmondfed.org. Federal Reserve Bank of Richmond (2013-yil may). Qaraldi: 2023-yil 3-sentyabr.
  22. ↑ „Real M2 and Its Impact on The Conference Board Leading Economic Index® (LEI) for the United States“. www.conference-board.org. The Conference Board (2010-yil mart). Qaraldi: 2023-yil 3-sentyabr.

Qo'shimcha manbalar

Tashqi havolalar

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Pul_taʼminoti&oldid=3856308" dan olindi