Buldog: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Divergent08 (munozara | hissa)
2 492 edits
„Bulldog“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

27-Aprel 2023, 18:32 dagi koʻrinishi

Buldog - mastif tipidagi itlarning Britaniya zoti. U ingliz buldogi sifatida ham tanilgan. Bu taxminan 40–55 lb (18–25 kg) atrofida bo'lgan o'rta bo'yli, mushakli it. Ularning katta boshlari yuz va yelka atrofida qalin teri burmalari hosil qiladi va pastki jag'i chiqib turgan ko'rinishda namoyon bo'ladi. Bu zotning o'ziga xos ko'rinishi bir qancha kasalliklar, jumladan braxisefaliya, son displazi, issiqlik sezgirligi va teri infektsiyalari kabi nasliy sog'liq bilan bog'liq muommolarga sabab bo'ladi. Norvegiya va Gollandiyada ularning hayot sifati bilan bog'liq xavotirlar sabab buldoglar sonini ko'paytirish noqonuniy hisoblanadi.

Zamonaviy buldog Angliyada hayvonlarga nisbatan shafqatsizlik to'g'risidagi qonunga ko'ra hozirda yo'q bo'lib ketgan eski ingliz buldogidan hamroh it sifatida tarbiyalangan. Buldog klubi (Angliyada) 1878-yilda, Amerika Buldog klubi esa 1890-yilda tashkil topgan. Asosan shafqatsizlik va jasorat ramzi sifatida ishlatilgan bo'lsa-da, zamonaviy buldoglar do'stona, mehribon itlardir. Buldoglar odatda uy hayvonlari sifatida saqlanadi. 2013-yilda u dunyo bo'ylab eng ko'p ro'yxatga olingan zotlar ro'yxatida o'n ikkinchi o'rinni egalladi[1].

Tarixi

Ingliz rassomi Philip Reinagle tomonidan 1790-yildagi Buldog rasmi.

"Buldog" so'ziga birinchi qayd 1631 yoki 1632-yilgi Preswick Eaton ismli odamning maktubida yozilgan: "Ikkita yaxshi buldogni sotib oling va ularni birinchi kema orqali yuboring"[2]. 1666-yilda ingliz olimi Christopher Merret o'zining Pinax Rerum Naturalium Britannicarum asarida ushbu itga nisbatan "qassob buqasi yoki ayiq iti " deb murojaat qilgan[3].

"Buqa" iborasida itning buqa otish sportida qo'llanishiga ishora qilingan. Bunga ko'ra itlar buqaga bog'lanadi va buqaning burnidan ushlab, yerga qadagan it g‘olib bo‘ladi. Asrlar davomida buqalarni o'lja qilish natijasida itlarda zotga xos bo'lgan to'la tanalari, katta boshlari va jag'lari, shuningdek, vahshiy fe'l-atvori rivojlandi. Buqalarni o'ldirish Angliyada 1835-yilgi Hayvonlarga nisbatan shafqatsizlik qonuni bilan taqiqlangan[4]. XVII asrning o'rtalarida Nyu-Yorkda buldoglar gubernator Richard Nicolls boshchiligidagi shahar bo'ylab o'tkazilgan yig'ilnlarda namoyish sifatida ishlatilgan[5].

Bulldoglarni uy hayvonlari sifatida xonakilashtirishni it sotuvchisi Bill Jorj targ'ib qilgan[6].

1864-yilda R.S Rockstro boshchiligidagi Buldog yetishtiruvchilar guruhi birinchi Buldog klubiga asos soldi. Uch yil o'tgach, Klub o'z faoliyatini to'xtatdi. Rockstro Buldog klubining asosiy yutug'i Filo-Kuan standarti sifatida tanilgan Buldogning batafsil tavsifi edi. Klub g'aznachisi Samuel Wickens bu tavsifni 1865-yilda Philo-Kuan taxallusi bilan nashr etgan[7].

1873-yil 4-aprelda it zotlari va zotlarini roʻyxatga olish bilan shugʻullanuvchi birinchi it koʻpaytirish klubi boʻlgan “Kennel Club” tashkil etildi[8]. Buldoglar 1874-yil 1-dekabrda Birmingem ko'rgazmasida taqdim etilgan Kennel Club Stud Kitobining birinchi jildiga kiritilgan. Reyestrga kiritilgan birinchi ingliz buldogi 1864-yilda tug'ilgan Adam (Adamo) ismli erkak it edi[9].

1915-yildagi buldog

1875-yil mart oyida uchinchi Bulldog klubi tashkil etildi, u bugungi kunda ham mavjud[10][11]. Klub a'zolari Londonning Oksford ko'chasidagi Blue Post pubida tez-tez uchrashib turishardi. Klub a'zolari zot va uning eng yaxshi vakillari haqida mavjud barcha ma'lumotlarni to'plashdi va ingliz buldogi uchun yangi standartni ishlab chiqdilar. Bu haqida 1875-yil 27-mayda nashr etilgan va huddi shu yili ular birinchi zot ko'rgazmasini o'tkazdilar. Ikkinchi Jahon urushi davridan tashqari 1878-yildan beri klub ko'rgazmalari har yili o'tkaziladi. 1894-yil 17-mayda Buldog klubi korporatsiya maqomiga ega bo'ldi va o'shandan beri "The Bulldog Club, Inc" rasmiy nomini oldi. Bu dunyodagi eng qadimgi mono-zotli pitomniklari klubi edi[12].

Buldog 1886-yilda Amerika Kennel klubi tomonidan rasman tan olingan.

1894-yilda ikkita eng yaxshi buldog - King Orry va Dockleaf o'rtasida qaysi it 20 milya (32 km) yura olishini aniqlash uchun musobaqa o'tkazildi. King Orry asl buldoglarni eslatardi, suyaklari yengilroq va juda sportchi edi. Dockleaf zamonaviy Bulldoglar kabi kichikroq va og'irroq edi. O'sha yili qirol Orry 20-milya (32 km) ga yugura oldi. Bugungi kunda buldoglar qo'pol ko'rinishga ega bo'lishsa-da, ular dastlabmoslashtirilgan vazifasini bajara olmaydilar, chunki ular buqaning orqasidan yugurish va uloqtirishga dosh berolmaydi. Ajdodlari kabi jismonan qobiliyatli bo'lmasa-da, zamonaviy Bulldoglar ancha xotirjam va kamroq tajovuzkor bo'lishgan[13].

Tavsifi

Tashqi ko'rinishi

Chempionning 4 yoshli buldogi, yon tomondan ko'rinishi.

Buldoglar xarakterli keng bosh va yelkalariga ega bo'lib, ular aniq mandibulyar prognatizmga ega. Qoshlarida odatda qalin teri burmalari mavjud, ko'zlari dumaloq, qora, keng; tumshug'i qisqa bo'lib, burun ustidagi arqon yoki burun rulosi deb ataladigan xarakterli burmalar bilan qoplangan; bo'yin ostidagi terisi osilgan; osilgan lablar va o'tkir tishlarga ega, pastki jag'i ko'tarilgan. Teri yung qatlami qisqa, tekis va silliq bo'lib, qizil, to'q jigar, oq kabi ranglarda. Ularning dumlari kalta bo‘lib, to‘g‘ridan-to‘g‘ri osilib turishi yoki dumi cho‘ntagiga o‘ralgan “protokol” bilan yashirib yurishi mumkin.

Buyuk Britaniyada zot standartlari 55 lb (25 kg) erkak itlar uchun va 50 lb (23 kg) ayol itlar uchun[14]. Qo'shma Shtatlar standart kichikroq itni talab qiladi - odatda yetuk erkakning vazni 50 lb (23 kg) ga yetadi, yetuk urg'ochilar esa 40 lb (18 kg) ga yaqin vaznga ega[15].

Temperament

AKC chempioni bo'lgan olti oylik Buldog kuchukchasi

"American Kennel Club" (AKC) ma'lumotlariga ko'ra, Buldogning fe'l-atvori tinch va vazmin bo'lishi kerak. Bu sifatlar ifoda va xulq-atvor bilan namoyon bo'ladi .

Seleksionerlar zotdan tajovuzkorlikni olib tashlash uchun harakat qilishdi. Ko'pchilik buldoglar do'stona, sabrli bo'lish bilan birga o'jar tabiatga ega. Shunday bo'lsada, buldoglar bolalar bilan mustahkam aloqalar o'rnatishga moyilligi tufayli ajoyib oilaviy uy hayvonlari sifatida tan olingan[16].

Umuman olganda buldoglar bolalar, boshqa itlar va boshqa uy hayvonlari bilan yaxshi munosabatda bo'lishlari bilan ajralib turadi[17][18].

Salomatligi

Hayot davomiyligi

Sekin kamolotga yetishi sabab itlarning ikki yarim yil ichida kamdan-kam o'sishga erishiladi, buldoglarning umri nisbatan qisqa. Besh-olti yoshda ularda qarish belgilari namoyon bo'lib boshlaydi. 2004-yilda Buyuk Britaniyada 180 ta Buldog o'limi bo'yicha o'tkazilgan tadqiqot o'limning o'rtacha yoshini 6 yil 3 oy deb ko'rsatgan. So'rovda Buldoglar o'limining asosiy sababi yurak (20%), saraton (18%) va qarilik (9%) bo'lgan. Keksalikdan vafot etganlarning o'rtacha umri 10 dan 11 yilgachani tashkil qilgan[19]. 2013-yilda Buyuk Britaniya veterinariya klinikasida 26 ta Buldog o'rtasida o'tkazilgan so'rov natijalari o'rtacha umr ko'rish muddatini 8,4 yil deb ko'rsatdi. Bu 3,2-11,3 yil oralig'ida[20] edi. Buyuk Britaniya Buldog zotlari kengashi veb-saytida zotning o'rtacha umr ko'rish muddati 8-10 yilni tashkil qilishi aytilgan.

Zot bilan bog'liq kasalliklar

Three bulldog skulls. From left to right, the face becomes flatter, with a shorter snout and pronounced underbite and protruding jaw.
Buldoglarda braxisefaliya evolyutsiyasi. Chapdan o'ngga, bosh suyagi taxminan 1910, 1960 va 1980-yillarga tegishli.


Ingliz buldogi ekstremal braxifaliya (qisqartirilgan tumshuq), katta til va tanglay va boshqa morfologik muammolar tufayli braxisefal havo yo'llarining obstruktiv sindromidan eng ko'p ta'sirlangan zotlar qatoriga kiradi[21][22]. Barcha braxisefalik itlar singari, bezori zotlari ham ko'pincha braxisefal havo yo'llarining obstruktiv sindromi (BAOS) bilan og'riydilar. BOAS darajasi ularning o'ziga xos yuzining muqarrar natijasi sifatida zotda normallashtirildi[21]. Kasallikka hos vaziyat turli yo'llar bilan namoyon bo'ladi, ko'pincha issiqlik va jismoniy kuchga toqat qilmaslik shaklida. Itlar issiqlikni birinchi navbatda nafas olish orqali boshqarganligi sababli, Buldoglar issiqlikka juda sezgir. Ular samarasiz nafas olishlari tufayli issiqlikni yo'qotishdan ko'ra, aksincha olishlari mumkin, bu esa yomon jarayonga olib keladi. Buldoglar ko'p miqdorda soya va suvga muhtoj, ularni issiqdan uzoqroq tutish kerak[23]. Ular hatto gipertermiyadan o'lishlari mumkin[16]. Buldoglar og'ir nafas olishlari mumkin va uyqusi uzilib qolgan holda baland ovozda horlamaga moyil, bu esa braxisefalik havo yo'llarining obstruktiv sindromining yana bir ko'rsatkichi[24]. Ko'pgina aviakompaniyalarda havo bosimining nafas olish muammolari bilan salbiy o'zaro ta'siridan itlarda o'lim darajasi yuqori bo'lganligi sababli bu zotlarning yuk omborida uchishini taqiqlaydi[25].

Hayvonlar uchun Ortopediya Jamg'armasining statistik ma'lumotlariga ko'ra, 1979-yildan 2009-yilgacha (30 yil) sinovdan o'tgan 467 ta buldogning 73,9 foizi kalça displazisidan ta'sirlangan. Bu barcha zotlar orasida eng yuqori ko'rsatkichdir[26]. Xuddi shunday, zot Britaniya veterinariya assotsiatsiyasi/Kennel Club Hip displazi reytingida garchi sxemada atigi 22 ta Buldog sinovdan o'tkazilgan bo'lsada eng salbiy natijani qayd etgan[27]. Patellar lyuksatsiyasi Buldoglarning 2,9 foiziga ta'sir qiladi.

Barcha xonaki itlar singari, buldoglar ham kundalik mashqlarni talab qiladi. Agar to'g'ri mashq qilinmasa, Buldog ortiqcha vaznga ega bo'lishi mumkin, bu yurak va o'pka muammolariga, shuningdek bo'g'imlarda stressga sabab bo'ladi[28].

Ushbu zotning ba'zi turlari barmoqlar orasidagi kistalar - interdigital kistalarga moyil. Ular itga biroz noqulaylik tug'diradi va veterinar yoki tajribali egasi tomonidan davolanadi. Boshqa muammolar orasida olcha ko'zlari, ichki ko'z qovog'ining chiqib ketishi (veterinar tomonidan tuzatilishi mumkin), allergiya kabilar bo'lishi mumkin.  Buldogning yuzidagi burmalar yoki "arqon" namlik to'planishi natijasida kelib chiqadigan infektsiyalarni oldini olish uchun har kuni tozalanishi kerak[29]. Ba'zi buldoglarning tabiiy jingalak dumlari tanaga shunchalik qattiq yopishadiki, muntazam tozalash va malhamni talab qiladi. Buldogning tanasida teri burmalari ko'p bo'lganligi uchun ularda teri burmalari dermatiti yuqori darajada tarqalgan[30].

Buldog bolalarining 80% dan ortig'i sezaryen bilan tug'iladi. Ularning xarakterli katta boshlari onaning tug'ilish kanalida qolib ketishi va tug'ruq paytida onaning nafas olish muammolariga ham sabab bo'lishi mumkin[31][32].

Yangiliklarda

2009-yil yanvar oyida BBCning "Pedigree Dogs Exposed" hujjatli filmidan keyin, Kennel Club sog'liq muammolarini hal qilish uchun Britaniya buldogi va boshqa 209 ta zot uchun takomillashgan standartlarni joriy qildi. Matbuotda Britaniya Buldog zotlarida yangi o'zgarishlar nafas olish va naslchilik bilan bog'liq muammolarga qarshi kurashish uchun boshning kichikroq bo'lishiga, teri burmalarining qisqarishiga, uzunroq tumshug'iga ega bo'lishiga olib keladi deb taxmin qilingan edi[33]. 2019-yilda Gollandiya Kennel klubi Buldogning sog'lig'ini yaxshilash uchun kiritilgan ba'zi naslchilik qoidalarini amalga oshirdi. Bular orasida it yurishi kerak bo'lgan fitnes testi 1 km (0,62 milya) 12 daqiqada deb belgilandi. Uning harorati va yurak tezligi 15 daqiqadan so'ng tiklanishi kerakligi nazoratga olindi[34].

2014-yilda Gollandiya hukumati tumshug‘i bosh suyagining uchdan bir qismidan qisqa bo‘lgan itlarni, shu jumladan buldoglarni ko‘paytirishni taqiqladi. Bu qonun 2019-yilda kuchga kirdi[35]. 2022-yilda Oslo okrug sudi Norvegiyada buldoglarning sog'lig'i bilan bog'liq muammolarga ko'p uchrashi sababli ko'paytirishni taqiqlovchi qaror chiqardi. Sud o'z hukmida bu zotga mansub itlarni sog'lom deb hisoblab bo'lmaydi, shuning uchun ularni ko'paytirish Norvegiyaning hayvonlarni himoya qilish to'g'risidagi qonunini buzish hisoblanadi, deb qaror chiqargan[36][37].

Madaniy ahamiyati

A white bulldog in a khaki jacket with the Marine Corps logo shakes paws with a man in a similar khaki uniform.
Chesty XIII, dengiz piyodalari korpusining buldogi

Buldoglar ko'pincha o'zlarining tarixiy mashg'uloti sababli qat'iyatli, kuchli ko'rinishga ega bo'lishgan. Ammo zamonaviy it hozirda tashqi ko'rinishi va do'stonaligi uchun boqiladi, ular jismoniy kuch sarflash uchun mos kelmaydi. Ular ko'pincha universitetlar, sport jamoasi va boshqa tashkilotlar tomonidan maskot sifatida ishlatiladi. Taniqli Buldog maskotlaridan ba'zilari orasida Yaledagi Xushbichim Dan, Jorjiya universitetida Uga va Amerika Qo'shma Shtatlari dengiz piyodalari korpusining Chesti bor[28][38].

Buldog Angliyada paydo bo'lgan va Britaniya madaniyati bilan uzoq muddatli aloqaga ega. BBC shunday deb yozgan edi: "Ko'pchilik uchun Buldog milliy timsol bo'lib, g'alaba va qat'iyatni anglatadi"[39]. Ikkinchi jahon urushi davrida Bosh vazir Winston Cherchill fashistlar Germaniyasiga qarshi chiqqani uchun Buldogga o'xshatilgan[40].

Yana qarang

  • Itlar portali
  • It zotlari ro'yxati
  • Britaniya buldogi (o'yin)
  • Buldog turi

Manbalar

  1. ↑ [Svenska Kennelklubben] (2013). Registration figures worldwide – from top thirty to endangered breeds (Wayback Machine saytida 23 March 2014 sanasida arxivlangan). FCI Newsletter 15. Fédération Cynologique Internationale. Accessed March 2022.
  2. ↑ Jesse, George R.. Researches into the history of the British Dog, from ancient laws, charters, and historical records: With original anecdotes, and illustrations of the nature and attributes of the dog, from the poets and prose writers of ancient, mediaeval, and modern times. With engravings designed and etched by the author. Rob. Hardwicke, 1866 — 306 bet. 2015-yil 17-noyabrda qaraldi. 
  3. ↑ Merret, Christopher. Pinax Rerum Naturalium Britannicarum, continens Vegetabilia, Animalia, et Fossilia, 1666 — 169 bet. 2020-yil 9-noyabrda qaraldi. 
  4. ↑ Curnutt, Jordan. Animals and the Law: A Sourcebook. ABC-CLIO, 2001 — 284 bet. ISBN 9781576071472. 2020-yil 13-sentyabrda qaraldi. 
  5. ↑ Ellis, Edward Robb (2005).
  6. ↑ Oliff, D. B. (1988) The Mastiff and Bullmastiff Handbook, The Boswell Press ISBN 0-85115-485-9.
  7. ↑ „The Origin of the English Bulldog Standard“ (en). Bulldog Information. 2004-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 2-fevral.
  8. ↑ „History of the Kennel Club“. The Kennel Club. 2020-yil 18-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 2-fevral.
  9. ↑ „The History of the English Bulldog“. Ready Set Puppy. 2021-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 2-fevral.
  10. ↑ „History of the English Bulldog“. Bulldog Information. 2005-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 2-fevral.
  11. ↑ „Origins of the English Bulldog“. Bulldog Club do Brasil. 2002-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 2-fevral.
  12. ↑ „The first Bulldog breed Clubs and first Bulldog Champions“. Bulldog Information. 2006-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 2-fevral.
  13. ↑ Thomson, K.S. (1996). "The Fall and Rise of the English Bulldog". American Scientist 84 (3): 220. Archived from the original on 21 January 2023. https://web.archive.org/web/20230121213819/https://essentials.ebsco.com/search/eds/details/the-fall-and-rise-of-the-english-bulldog?query=%22The%20fall%20and%20rise%20of%20the%20English%20bulldog%22&requestCount=2&db=asx&an=8949157. Qaraldi: May 30, 2022. Buldog]]
  14. ↑ „Bulldog breed standard“. The Kennel Club. 2020-yil 23-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 29-oktyabr.
  15. ↑ „Home of the Official AKC Bulldog Breed Club“ (en-US). The Bulldog Club of America. 2021-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 25-sentyabr.
  16. ↑ 16,0 16,1 Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Get to Know the Bulldog
  17. ↑ Ewing, Susan. Bulldogs for dummies. Indiana: Wiley Publishing, 2006. ISBN 978-0-7645-9979-8. 2020-yil 9-noyabrda qaraldi. 
  18. ↑ „Bulldog - Did You Know?“ (en). Animal On Planet (2021-yil 12-may). Qaraldi: 2023-yil 28-yanvar.
  19. ↑ „2004 Purebred Dog Health Survey“. Kennel Club/British Small Animal Veterinary Association. 2020-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-oktyabr.
  20. ↑ O’Neill, D. G.; Church, D. B.; McGreevy, P. D.; Thomson, P. C.; Brodbelt, D. C. (2013). "Longevity and mortality of owned dogs in England". The Veterinary Journal 198 (3): 638–43. doi:10.1016/j.tvjl.2013.09.020. PMID 24206631. Archived from the original on 8 May 2018. https://web.archive.org/web/20180508074151/http://researchonline.rvc.ac.uk/7826/1/7826.pdf. Qaraldi: 20 November 2018. Buldog]]
  21. ↑ 21,0 21,1 „Brachycephalic Airway Obstruction Syndrome and the English Bulldog“. Universities Federation for Animal Welfare. The International Animal Welfare Science Society (2011). 2020-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-fevral.
  22. ↑ Pedersen, Niels C.; Pooch, Ashley S.; Liu, Hongwei (2016-07-29). "A genetic assessment of the English bulldog". Canine Genetics and Epidemiology 3 (1): 6. doi:10.1186/s40575-016-0036-y. ISSN 2052-6687. PMID 27478618. PMC 4965900. Archived from the original on 21 January 2023. https://web.archive.org/web/20230121213808/https://cgejournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40575-016-0036-y. Qaraldi: 19 January 2023. Buldog]]
  23. ↑ „Heatstroke warning for bulldogs and pugs“. BBC News (2020-yil 18-iyun). 2022-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-fevral. „It's likely that brachycephalic [flat-faced] dogs overheat due to their intrinsically ineffective cooling mechanisms. Dogs pant to cool down - without a nose, panting is simply less effective. In fact, brachycephalic dogs may even generate more heat simply gasping to breathe than they lose by panting.“.
  24. ↑ „English Bulldog - Brachycephalic Airway Obstruction Syndrome (BAOS)“ (english). www.ufaw.org.uk. Qaraldi: 2023-yil 29-yanvar.
  25. ↑ Haughney, Christine. „Banned by Many Airlines, These Bulldogs Fly Private“ (en-US). The New York Times (2011-yil 7-oktyabr). 2011-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 19-yanvar.
  26. ↑ „Hip Dysplasia Statistics: Hip Dysplasia by Breed“. Orthopedic Foundation for Animals. 2010-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 10-fevral.
  27. ↑ „British Veterinary Association/Kennel Club Hip Dysplasia Scheme – Breed Mean Scores at 01/11/2009“. British Veterinary Association. 2013-yil 27-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 27-fevral.
  28. ↑ 28,0 28,1 Denizet-Lewis, Benoit (22 November 2011) Can the Bulldog be Saved?
  29. ↑ Paretts. „Bulldog Puppy Training Timeline: What to Expect and When to Expect It“ (en). American Kennel Club (2020-yil 20-avgust). 2023-yil 19-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 19-yanvar.
  30. ↑ Asher, Lucy; Diesel, Gillian; Summers, Jennifer F.; McGreevy, Paul D.; Collins, Lisa M. (December 2009). "Inherited defects in pedigree dogs. Part 1: Disorders related to breed standards". The Veterinary Journal 182 (3): 402–411. doi:10.1016/j.tvjl.2009.08.033. PMID 19836981. 
  31. ↑ „English Bulldog - Dystocia“ (english). www.ufaw.org.uk. Qaraldi: 2023-yil 30-yanvar.
  32. ↑ Evans, K.; Adams, V. (2010). "Proportion of litters of purebred dogs born by caesarean section". The Journal of Small Animal Practice 51 (2): 113–118. doi:10.1111/j.1748-5827.2009.00902.x. PMID 20136998. Archived from the original on 6 April 2016. https://web.archive.org/web/20160406144345/http://www.bakalo.com/C-Section-rates-purebreed-dogs.pdf. 
  33. ↑ Elliott, Valerie. „Healthier new Bulldog will lose its Churchillian jowl“. The Times (2009-yil 14-yanvar). 2009-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 14-yanvar.
  34. ↑ „Convenant Bulldog, breeding rules“. Raad van Beheer (Dutch Kennel Club). 2015-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 30-iyun.
  35. ↑ „Dutch to crack down on breeding of dogs with too short snouts | Vet Times“. vettimes.co.uk (2019-yil 31-may). 2020-yil 27-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 29-aprel.
  36. ↑ „Norway bans breeding of British Bulldogs and Cavalier King Charles spaniels“ (en). The Independent (2022-yil 2-fevral). 2022-yil 10-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 11-fevral.
  37. ↑ „Breeding ban for bulldogs and cavaliers in Norway“ (en). France 24 (2022-yil 22-fevral). 2022-yil 28-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 28-mart.
  38. ↑ Burke. „The Legacy of Chesty: How a Bulldog Became the United States Marine Corps Mascot“ (en). American Kennel Club (2018-yil 25-may). 2023-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 18-yanvar.
  39. ↑ „English Bulldog health problems prompt cross-breeding call“. BBC (2016-yil 12-dekabr). 2020-yil 8-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 21-iyun.
  40. ↑ Baker, Steve (2001). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Buldog&oldid=3679410" dan olindi