Amerika Samoasidagi Islom: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Sakinabonu (munozara | hissa)
4 739 edits
„Islam in American Samoa“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
Teglar: Koʻp maʼnoli sahifalarga ishoratlar Avtomatik tarjimon Avtomatik tarjimon 2
(Farq yoʻq)

24-Noyabr 2022, 23:59 dagi koʻrinishi

 

Amerika Samoa xaritasi

Amerika Samoasi Samoaning janubi-sharqida joylashgan va yettita asosiy oroldan iborat bo'lgan Qo'shma Shtatlarning korporativ bo'lmagan hududidir[1]. Amerika Samoasi asosan nasroniy xalq bo'lib, Xudo tomonidan asos solingan mintaqa sifatida tanilgan, ammo XX asr o'rtalaridan boshlab diniy jihatdan xilma-xil bo'lib qoladi[2]. Islom dini Amerika Samoasiga birinchi marta 1980-yillarning oʻrtalarida hukumat dasturlari orqali chet ellik musulmon ishchilar tomonidan olib kelingan[3]. Mintaqa 1985-yilda o'zining birinchi mahalliy dinini qabul qilgan, garchi musulmon tarafdorlari bugungi kunda ham Amerika Samoa jamiyatida ozchilik bo'lib qolmoqda[3]. Aholisi kam bo'lsada, islomning tarqalishi orol tarixining muhim qismi bo'lgan. 2000-yillarning boshlarida global miqyosda terrorchilik faoliyatining kuchayishi, xususan, Amerika Samoasi qoʻshnilarini nishonga olgan Bali portlashi natijasida orollar 23 mamlakat aholisiga orol bosh prokurorining aniq ruxsatisiz oʻz hududiga kirishini qattiq taqiqlab qoʻydi[4]. Taqiqlangan mamlakatlarning aksariyati Yaqin Sharqda joylashgan va musulmon davlatlari sifatida aniqlangan yoki ko'p sonli musulmon tarafdorlari joylashgan[1].

Amerika samoalarining diniy kelib chiqishi

Amerika Samosining diniy aholisi 2015-yilda

Xristian xalqi sifatida kelib chiqishi

Tinch okeanidagi orol aholisining aksariyati xristianlardir, chunki nasroniylik e'tiqodi mintaqada XX asrning o'rtalarida qabul qilingan va shu vaqtdan beri Tinch okeanida chuqur ildiz otgan[5]. Protestant an'analaridagi Elliginchilar jamoasi bo'lgan Xudoning Assambleyalari 1926-yilda Amerika Samoasiga birinchi bo'lib kelgan bu erta ta'sirning namunasidir[6]. Amerika Samoadagi nasroniylarning aksariyati protestant bo'lib qolmoqda, bu umumiy aholining 42,7% ni tashkil qiladi, ammo katoliklar esa 22,6% ni tashkil qiladi. Xristianlikning Tinch okeanining janubiga tarqalishi bir qator ijtimoiy dasturlarni, jumladan, ko'plab jamoalarga savodxonlikni o'z ichiga oldi va Tinch okeanining janubiy qismiga sezilarli intellektual ta'sir ko'rsatdi[6].

Islom dinining tarqalishi

Islom mintaqaga yaqinda kelgan bo'lsa-da, Tinch okeani janubidagi ko'plab odamlarning ijtimoiy va madaniy hayotiga xuddi shunday ta'sir ko'rsatdi. Dawah arabcha soʻz boʻlib, anʼanaviy ravishda shaxslar va jamoalarni “Xudoga qaytishga” daʼvat qilish maʼnosini bildiradi, biroq XX asrda u butun dunyo boʻylab qator ijtimoiy, siyosiy va madaniy tadbirlar uchun asos boʻldi[7]. Dunyoning o'sib borayotgan globallashuvi, shuningdek, Tinch okeanining janubiy qismidagi ko'plab mamlakatlarda, shu jumladan Amerika Samoasida islom kabi "diniy muqobillarga qiziqishni osonlashtirdi[8]".

Musulmon aholi

Amerika Samoadagi jami musulmon tarafdorlari 1990-2020-yillardagi hisob bo'yicha[9]

Hisob-kitoblarga ko'ra, Okeaniyada yarim millionga yaqin musulmonlar bor, bu qit'aning umumiy aholisining taxminan 1,4 foizini tashkil qiladi[9]. Osiyo Tinch okeani mintaqasidagi musulmon aholisi ichida taxminan 12-15% tarafdorlari shia ekanligi taxmin qilinmoqda, aksariyati islomning sunniy mazhabiga amal qiladi[10]. Orollarda xristian dini hukmronlik qiladi, aholining 98,3% xristian tarafdorlaridir[9]. Biroq, Amerika Samoa aholisining 0,03% musulmon tarafdorlari ekanligi taxmin qilinmoqda, 1990-yildan 2020-yilgacha aholi soni 12 dan 23 tagacha deyarli ikki baravar ko'paygan[9].

2002-yilgi taqiq

Tauese Fiti Sunia - Amerika Samoasining 56-gubernatori (1997-2003-yillar)
Amerika Samoa qonun chiqaruvchi binosi

2002-yil dekabr oyida 23 mamlakat fuqarolarining Amerika Samoasiga kirishini taqiqlash bo'yicha chora ko'rildi, bu hudud bosh prokurori Fiti Sunianing aniq ruxsatisiz[4]. Amerika Samoasidan taqiqlanganlar asosan arab davlatlari, jumladan, Yaqin Sharqdagi bir qator davlatlar edi[4]. Ushbu tartibning bir qismi sifatida, orollarga Yaqin Sharq qiyofasiga ega yoki musulmon ismli har qanday tashrif buyuruvchi kelishidan oldin sinchkovlik bilan tekshiruvdan o'tadi va umuman kirishdan bosh tortishi mumkin edi[1].

Amerika Samoa rasmiylarining bu keng qamrovli harakatlariga Balidagi portlash, 202 kishining hayotiga zomin boʻlgan, Jemaa Islomiya nomli terroristik tashkilot tomonidan uyushtirilgan va amalga oshirilgan va 2002 yil oktyabr oyida qaror qabul qilinishidan ikki oy oldin sodir boʻlgan portlash sabab boʻlgan, [11] fikr keng tarqalgan. [12] Hujumni muvofiqlashtirgan a'zolarning so'zlariga ko'ra, Baliga ko'pincha Amerika fuqarolari tez-tez tashrif buyurganligi sababli tanlangan, shuning uchun Amerika Samoasining AQSh hududi sifatida maqomi millatni ekstremal islomiy xatti-harakatlardan keyingi o'ch olish bilan bog'laydi, deb ishonilgan. [13] Shuning uchun musulmon xalqlariga keng qamrovli taqiq fuqarolar xavfsizligi uchun amalga oshirildi. [4] Biroq, taqiqning ko‘lami AQSh prezidenti Donald Trampning 2015-yil dekabrida bo‘lib o‘tgan saylovoldi mitingida musulmonlarning Qo‘shma Shtatlarga kirishiga taqiq qo‘yish tahdidi bilan taqqoslashga olib keldi [14]

Bundan tashqari, Islom inson huquqlari komissiyasi a'zolari orolning Amerika konsulligining yopilishiga "o'rta sharq ko'rinishidagi" ikki noma'lum shaxs" konsullikni suratga olayotgan terroristik ogohlantirish sabab bo'lganini da'vo qilishdi, garchi bu da'volarda rasman tasdiqlanmagan[15] [1].

Taqiqlangan mamlakatlari

Taqiq ro'yxatdagi Tinch okeanidagi yagona orol bo'lgan Fidji orolini o'z ichiga olgan. Ularning qo'shilishi orolda 80 000 ga yaqin tarafdorlari bo'lgan mamlakatning katta musulmon aholisi bilan bog'liq edi[4]. Taqiqning boshqa janubiy Tinch okeani davlatlariga ham uzaytirilishi, ba'zi fijilik musulmon tarafdorlari odatda musulmon mamlakatlaridagi islomiy muassasalarga borib, o'qiganlari sababli oqlandi[15]. Biroq, fidjiliklarning keskin noroziligi va muxolifat ommaviy axborot vositalarining butun hudud bo'ylab yoritilishidan so'ng, orol 2003-yil boshida ro'yxatdan o'chirildi[1].

Yana qarang

Manbalar

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Stanley, David. South Pacific. Moon Handbooks, 2004.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "South Pacific" defined multiple times with different content
  2. ↑ Bouma, G; Ling, R; Pratt, D (2010). "Samoa". Religious Diversity in Southeast Asia and the Pacific (Springer Netherlands). doi:10.1007/978-90-481-3389-5_23. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Terdiman. „History of Islam in Samoa“ (2011).
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Sydney Morning Herald. „American Samoa bans nations from 23 countries“ (2002). Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Sydney Morning Herald" defined multiple times with different content
  5. ↑ Barker, J. (1996).
  6. ↑ 6,0 6,1 Encyclopedia.com. „Oceanic Religions: Missionary Movement“ (2002).
  7. ↑ Oxford Islamic Studies Online (2020). "Dawah". The Oxford Dictionary of Islam. http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e511. 
  8. ↑ Scott Flower (2015). "Conversion to Islam in Papua New Guinea: Preserving Traditional Culture against Modernity’s Cargo-Cult Mentality". The Journal of Alternative and Emergent Religions (University of California Press) 18: 55–82. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Kettani. „Muslim population in Oceania: 1950-2020“ (2010). Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Muslim population in Oceania" defined multiple times with different content
  10. ↑ Pew Research Centre. „Mapping the global Muslim population“ (2009).
  11. ↑ National Museum Australia. „Bali bombings“ (2002).
  12. ↑ National Museum Australia. „Bali bombings“ (2002).
  13. ↑ BBC. „The 12 October 2002 Bali bombing plot“ (2012).
  14. ↑ Samuels. „The Pacific islanders who want to ban Islam“ (2016).
  15. ↑ 15,0 15,1 Islamic Human Rights Commission. „Bannings and Deportations in the Pacific: racial and religious profiling in Fiji and American Samoa“ (2003). Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "IHRC" defined multiple times with different content 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Amerika_Samoasidagi_Islom&oldid=3312185" dan olindi