Goji: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
„Goji“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

21-Oktyabr 2022, 11:34 dagi koʻrinishi

(Tibet goji)si.
(Xitoy bo'ri mevasi)

Goji, goji berry yoki bo'ri mevasi ( xitoycha: 枸杞 ) Lycium barbarum yoki Lycium chinense mevasi boʻlib, iuzumdoshlar oilasiga mansub bir-biriga yaqin boʻlgan ikki turi[1]. L.barbarum va L.chinni mevalari o'xshash, ammo ta'mi va shakar tarkibidagi farqlar bilan ajralib turishi mumkin[2].

Bu ikkala turning vatani Osiyodir[1] va an'anaviy Osiyo oshxonasida uzoq vaqtdan beri qo'llanilgan.

Meva, shuningdek, kamida mil. av. 3-asrdan beri an'anaviy xitoy, koreys va yapon tibbiyotining tarkibiy qismi bo'lib kelgan Farmakopeyalarda o'simlikning mevasi lotincha lycii fructus nomi bilan, barglari esa herba lycii deb ataladi[3][4].

Taxminan 2000 yildan beri goji berry va undan olingan mahsulotlar rivojlangan mamlakatlarda sog'liq uchun oziq-ovqat yoki muqobil tibbiyot vositalari sifatida keng tarqalgan.

Etimologiya va nomlash

Lycium jinsi nomi 1753 yilda Linney tomonidan berilgan[5]. Lotincha lycium nomi yunoncha "Lykion" ( lykion ) so'zidan olingan bo'lib, Pliniy Elder (23–79) va Pedanius Dioscorides (taxminan 40–90) tomonidan bo'yoq tikan deb nomlanuvchi o'simlik uchun ishlatilgan, ehtimol bu Rhamnus turi bo'lgan.

Umumiy ingliz nomi, wolfberry[5][6], noma'lum kelib chiqishi bor. Lotincha Lycium nomi yunoncha lōkos ( lycos ) dan olingan, ya'ni "bo'ri" degan noto'g'ri taxmindan kelib chiqqan bo'lishi mumkin[7][8].

Ingliz tilida so'zlashadigan dunyoda goji berry nomi taxminan 2000 yildan beri qo'llanila boshlandi[9][10][11].

Texnik botanika nomenklaturasida L.barbarum nikoh tok deb ataladi, L.chinense xitoy cho'l tikanidir[5][12].

Foydalanadi

An'anaviy Osiyo oshxonasi

Yosh bo'ri mevasi kurtaklari va barglari bargli sabzavot sifatida tijorat maqsadlarida yig'iladi[13][14]. Rezavorlar idishlarda garnitur yoki shirinlik manbai sifatida ishlatiladi[15].

Ovqat

Yangi goji rezavorlari (bujmayish hosildan keyin suvsizlanish tufayli yuzaga keladi)
Quritilgan goji mevalari
Lycium barbarum urug'idan olingan moy

21-asrning boshidan beri quritilgan mevalar, vaqti-vaqti bilan mayiz bilan solishtirganda, sog'liq uchun oziq-ovqat sifatida sotilmoqda, uning foydalari haqida hech qanday ma'lumot berilmagan[9][8][10]. Ushbu da'volardan so'ng, quritilgan va yangi goji rezavorlari granula barlari kabi ko'plab atistirmaliklar va oziq-ovqat qo'shimchalariga kiritilgan[16]. Butun va maydalangan bo'ri urug'i va urug' moyi mahsulotlari mavjud. 

Marketing bo'yicha qarama-qarshiliklar

Ko'pincha " supermeva " deb ataladigan mahsulotni sotishda qo'llaniladigan ekstremal da'volar orasida har kuni bo'ri mevalarini iste'mol qilgan Li Qing Yuen ismli xitoylik erkak 256 yoshgacha (1677) yashaganligi haqidagi tasdiqlanmagan hikoyadir. – 1933). Bu da'vo 2003 yilda Earl Mindellning risolasidan kelib chiqqan bo'lib, u goji saratonga qarshi xususiyatlarga ega ekanligini ta'kidlagan[17]. risolada yolg'on va tasdiqlanmagan da'volar mavjud edi[18][8].

Goji berry va undan olingan mahsulotlarning sog'liq uchun foydalari haqidagi bunday bo'rttirilgan da'volar, jumladan, davlat nazorat organlari tomonidan kuchli reaktsiyalarni keltirib chiqardi. 2006 yilda AQSh oziq-ovqat va farmatsevtika idorasi (FDA) ikkita goji sharbati tarqatuvchisiga tasdiqlanmagan terapevtik foydalari haqida ogohlantiruvchi xatlar yuborgan[19][20]. Bu bayonotlar Amerika Qo'shma Shtatlarining Oziq-ovqat, dori-darmon va kosmetika to'g'risidagi qonunini buzdi, chunki ular "mahsulotni davolash, ta'sirni yumshatish uchun mo'ljallangan dori sifatida belgilaydilar"., davolash yoki kasallikning oldini olish" bo'ri mevalari yoki sharbatlari bunday ilmiy bahoga ega bo'lmaganda. FDA tomonidan qo'shimcha ravishda aytilishicha, goji sharbati "ko'rsatilgan shartlar uchun umuman xavfsiz va samarali deb tan olinmagan " va shuning uchun Qonunning 21 (p) bo'limiga muvofiq "yangi dori" sifatida ko'rib chiqilishi kerak.   Yangi dori-darmonlarni Qo'shma Shtatlarda FDAning oldindan roziligisiz qonuniy ravishda sotish mumkin emas. 

2007 yil yanvar oyida goji sharbati mahsuloti bo'yicha marketing bayonotlari Kanada televizion tarmog'i CBC tomonidan ishlab chiqarilgan Marketplace iste'molchilarni himoya qilish dasturining tergov hisoboti mavzusi bo'ldi[18]. Intervyuda Erl Mindell (o'sha paytda FreeLife International, Inc. to'g'ridan-to'g'ri marketing kompaniyasida ishlagan) Nyu-Yorkdagi Memorial Sloan-Kettering saraton markazida bo'ri sharbatidan foydalanish inson ko'krak saratonining 75 foizini oldini olishini ko'rsatadigan klinik tadqiqotlarni yakunlaganini yolg'on da'vo qildi. holatlar[18].

2009-yil 29-mayda Amerika Qo'shma Shtatlarining Arizona okrug sudida FreeLife kompaniyasiga qarshi jamoaviy da'vo qo'zg'atildi. Ushbu da'vo FreeLife'ning Himolaya Goji Juice, GoChi va TaiSlim mahsulotlariga oid yolg'on da'volar, noto'g'ri ma'lumotlar, yolg'on va yolg'on reklama va boshqa masalalarda da'vo qilingan. Ushbu da'vo mahsulotlarni yillar davomida sotib olgan iste'molchilar uchun choralar ko'rdi[21][22]. 2010-yil 28-aprelda kelishuv bitimiga erishildi, unda FreeLife oʻzining goji mahsulotlari “isitilmagan” yoki “xom” sifatida sotilmasligini taʼminlash choralarini koʻrdi va taʼlim tashkilotiga hissa qoʻshdi. 

Boshqa ko'plab yangi oziq-ovqat mahsulotlari va qo'shimchalarda bo'lgani kabi, iste'molchi mahsulotlarini ishlab chiqarishda klinik dalillarning yo'qligi va sifatsiz nazorat goji ning klinik tavsiya etilishi yoki qo'llanilishiga to'sqinlik qiladi.

Ilmiy tadqiqot

An'anaviy tibbiyot tomonidan da'vo qilingan ko'plab ta'sirlar tufayli, mevali fitokimyoviy moddalarning biologik xususiyatlarini o'rganish uchun katta asosiy tadqiqotlar o'tkazildi. Mevalar, urug'lar, ildizlar va polisaxaridlar kabi boshqa tarkibiy qismlarning tarkibi tahlil qilingan va ekstraktlar o'rganilmoqda. Biroq, mevaning o'zi, uning sharbati yoki ekstraktlarini iste'mol qilishning biologik ta'siri yoki klinik samaradorligi tasdiqlanmagan .

Xavfsizlik

Dori vositalari bilan o'zaro ta'siri

Ichimlik ichish sinovlari shuni ko'rsatadiki, goji choyidagi noma'lum bo'ri mevali fitokimyoviy moddalar, masalan, P450 sitoxromi jigar fermentlari tomonidan qayta ishlangan dorilarning metabolizmida ishtirok etishi mumkin. Bunday dorilar orasida varfarin va diabet, taxikardiya yoki gipertenziya uchun preparatlar mavjud[9].

Pestitsidlar va fungitsidlar qoldiqlari

Xitoy Qishloq xo'jaligi vazirligining Xitoy yashil oziq-ovqatni rivojlantirish markazi tomonidan boshqariladigan Xitoyning yashil oziq-ovqat standarti ba'zi pestitsidlar va gerbitsidlardan foydalanishga ruxsat beradi. Tibet platosidagi qishloq xo'jaligi (ko'p "Himoloy" yoki "Tibet" markali rezavorlar paydo bo'ladi) an'anaviy ravishda o'g'itlar va pestitsidlardan foydalanadi, bu esa u yerdan kelib chiqqan rezavorlar uchun organik da'volarni inkor qiladi.

21-asr boshidan beri Amerika Qo'shma Shtatlari Oziq-ovqat va farmatsevtika idorasi tomonidan import qilingan bo'ri mevalari va bo'ri mevalarida yuqori darajadagi insektitsid qoldiqlari (jumladan, fenvalerat, sipermetrin va atsetamiprid ) va fungitsid qoldiqlari (masalan, triadimenol va izoprotiolan) aniqlangan.

O'stirish va tijoratlashtirish

Frantsiyadagi bozorda sotiladigan quritilgan goji mevalari
Muzxonada saqlangan goji mevalari

Pishganida, cho'zinchoq, qizil rezavorlar yumshoq bo'lib, sifatini yo'qotmasligi uchun uzumzordan tovoqlar ichiga terilishi kerak. Mevalarni ochiq ayvonlarda to'liq quyoshda quritish yoki mexanik suvsizlantirish orqali 48 soat davomida issiqlik ta'sirining bosqichma-bosqich ortib borishi bilan quritiladi. 

Xitoy

Xitoy dunyodagi bo'ri mevalarining asosiy yetkazib beruvchisi bo'lib, umumiy eksporti 2004 yilining o'zida 120 million AQSh dollarini tashkil etgandi. Bu mahsulot butun mamlakat bo'ylab 82000 gektardan 95 000 tonna bo'ri mevasini hosilini terib olinadi.

Tijorat maqsadida ishlab chiqarilgan bo'ri mevasining asosiy qismi (2013 yilda 50 ming tonna, Xitoyning umumiy hosilining 45 foizini tashkil qiladi) Shimoliy-G'arbiy Xitoyning Ningxia va Shinjondagi L. barbarum plantatsiyalaridan olinadi. Ekish markazi Ningxia shtatining Zhongning okrugida joylashgan bo'lib, u erda bo'ri plantatsiyalari odatda 40 dan 400 gektargacha (100-1000 akr yoki 500-6000 mu ) maydonni egallaydi. 

Ningxia goji 700 yildan ko'proq vaqt davomida Xuanxe daryosining unumdor yerlarda yetishtiriladi. Ular ba'zan tijoratda "qizil olmoslar" deb ta'riflanadi[23].  Hududda rezavor mevaning tijorat va eksport salohiyatini oshirish uchun yetishtiruvchilar, qayta ishlovchilar, marketologlar va bo'ri yetishtirish bo'yicha olimlardan iborat sanoat uyushmasi ishlab chiqilgan. Ningxia goji - an'anaviy xitoy tibbiyoti amaliyotchilari tomonidan qo'llaniladigan nav[24].

Bo'ri mevalari har yili avgust oyida Ningxia shahrida rezavor mevalari yig'im-terimiga to'g'ri keladigan yillik festival bilan nishonlanadi[25]. Dastlab Ningxia poytaxti Yinchuan shahrida o'tkazilgan festival 2000 yildan beri Zhongning okrugida tashkil etilgan[25].

Ningxiadan tashqari, Xitoyning Ichki Mo'g'uliston, Tsinxay, Gansu, Shensi, Shansi va Xebey mintaqalarida bo'ri mevalarining tijorat hajmi o'sadi. 

Birlashgan Qirollik

Lycium barbarum Buyuk Britaniyada 1730-yillarda Argil gertsogi tomonidan kiritilgan, ammo o'simlik asosan to'siqlar va dekorativ bog'dorchilik uchun ishlatilgan.

Buyuk Britaniyaning Oziq-ovqat standartlari agentligi (FSA) dastlab goji berryni Novel Foods ro'yxatiga kiritgan edi. Ushbu tasnif Yevropa Kengashi va Parlamentdan marketing uchun ruxsat olishni talab qiladi.  Biroq, 2007 yil 18 iyunda FSA 1997 yilgacha meva iste'mol qilishning sezilarli tarixi bo'lgan degan xulosaga keldi, bu uning xavfsizligini ko'rsatadi va shuning uchun uni ro'yxatdan olib tashladi.

Kanada va Amerika Qo'shma Shtatlari

21-asrning birinchi o'n yilligida Kanada va Qo'shma Shtatlardagi fermerlar yangi rezavorlar, sharbatlar va qayta ishlangan mahsulotlar uchun potentsial bozorlarni qondirish uchun tijorat miqyosida goji yetishtirishni boshladilar.

Avstraliya

Avstraliya goji mevalarining ko'p qismini Xitoydan import qiladi, chunki Avstraliya ishchi kuchi hozirgi bozorning eng katta ulushiga ega bo'lgan mamlakatlarga nisbatan qimmat.

Manbalar

  1. ↑ 1,0 1,1 Flint, Harrison Leigh „Lycium barbarum“,. Landscape plants for eastern North America: exclusive of Florida and the immediate Gulf Coast. Chichester: John Wiley & Sons, 1997 — 326 bet. ISBN 978-0-471-59919-7. 
  2. ↑ Lee, HW; Kim, YH; Kim, YH; Lee, GH; Lee, MY (2014). "Discrimination of Lycium chinense and Lycium barbarum by taste pattern and betaine analysis". International Journal of Clinical and Experimental Medicine 7 (8): 2053–9. ISSN 1940-5901. PMID 25232386. PMC 4161546. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4161546. 
  3. ↑ "Lycii fructus", European Pharmacopoea 9.3, page 4812
  4. ↑ Ray Upton et al., editors (2010): "Lycium chinense Mill, L. barbarum L., Lycium fruit, Lycii fructus". In American Herbal Pharmacopoeia Botanical Pharmacognosy: Microscopic Characterization Of Botanical Medicines, page 468. Published by CRC Press.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 „Lycium L.“. Interagency Taxonomic Information System (2011). Qaraldi: 2020-yil 14-oktyabr.
  6. ↑ „Scientific classification for Lycium barbarum L.“. Natural Resources Conservation Service. US Department of Agriculture. Qaraldi: 2013-yil 13-aprel.
  7. ↑ Smal, Ernest. Top 100 Exotic Food Plants. CRC Press, 2012 — 249 bet. ISBN 9781439856888. 2015-yil 12-sentyabrda qaraldi. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Gross PM. „Goji: what it is... and isn't“. NewHope Network, Penton Media Inc. (2007).
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 „Lycium“. MedlinePlus. National Library of Medicine, US National Institutes of Health (2021-yil 2-iyul). Qaraldi: 2022-yil 26-yanvar.
  10. ↑ 10,0 10,1 „Goji Berries“. UK Food Standards Agency, Novel Foods, Additives and Supplements Division (2007-yil iyun). 2012-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 13-aprel.
  11. ↑ „Responses on goji berries reviewed, UK Food Standards Agency, June 2007“. 2012-yil 12-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 18-iyun.
  12. ↑ „Classification for Kingdom Plantae Down to Genus Lycium L.“. US Department of Agriculture, Natural Resources Conservation Services (2017). Qaraldi: 2017-yil 26-yanvar.
  13. ↑ Isabelle, M.; Lee, B.L.; Lim, M.T.; Koh, W.-P.; Huang, D.; Ong, C.N. (2010). "Antioxidant activity and profiles of common vegetables in Singapore". Food Chemistry 120 (4): 993–1003. doi:10.1016/j.foodchem.2009.11.038. 
  14. ↑ Dong, J.; Lu, D.; Wang, Y. (2009). "Analysis of flavonoids from leaves of cultivated Lycium barbarum L.". Plant Foods for Human Nutrition 64 (3): 199–204. doi:10.1007/s11130-009-0128-x. PMID 19655256. 
  15. ↑ Turrell. „The berry that keeps Asia looking young“ (en). www.bbc.com.
  16. ↑ Baltazar A. „Raising the Bar (on Chocolate)“. Nutraceuticals World. Rodman Media (2010-yil yanvar). Qaraldi: 2013-yil 13-aprel.
  17. ↑ Earl Mindell and Rick Handel (2003), "Goji: The Himalyan Health Secret". Momentum Media, 58 pages. ISBN 978-0967285528
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 „Getting Juiced“. CBC News (2007-yil 17-yanvar). 2007-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 6-fevral. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "cbc" defined multiple times with different content
  19. ↑ US FDA Letter to Dynamic Health Laboratories, Inc.
  20. ↑ US FDA, Letter to Healthsuperstore.com
  21. ↑ United States District Court for the District of Arizona. „Class action lawsuit against FreeLife International, Inc.“ (2009-yil 29-may). 2010-yil 1-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 31-oktyabr.
  22. ↑ Class-Action Suit Filed against FreeLife and Earl Mindell
  23. ↑ „Wolfberry festival to be held in Ningxia“. China Daily (2004-yil 19-iyul). Qaraldi: 2015-yil 5-fevral.
  24. ↑ „China's First Provincial-level Wolfberry Association Established“. People's Daily – English (2001-yil 19-avgust). Qaraldi: 2015-yil 2-mart.
  25. ↑ 25,0 25,1 [1] Xinhua News Agency, Opening ceremonies of Ningxia wolfberry festival, 3 August 2005. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Goji&oldid=3104934" dan olindi