Sarupul viloyati: Versiyalar orasidagi farq
„Sar-e Pol Province“ sahifasi tarjima qilib yaratildi |
(Farq yoʻq)
|
3-Avgust 2022, 06:42 dagi koʻrinishi
Sar-e Pol سرپل | |
|---|---|
| Province | |
 | |
| 35°36′0″N 66°18′0″E / 35.60000°N 66.30000°E G OKoordinatalari: 35°36′0″N 66°18′0″E / 35.60000°N 66.30000°E G O | |
| Aholisi (2021) |
632 182 |
|
| |
Sarupul, shuningdek, Sari Pul ( dari / pashtucha : سرپل ) deb ham ataladi , Afg'onistonning o'ttiz to'rtta viloyatidan biri bo'lib, mamlakat shimolida joylashgan. Janubda Gʻor va Bomyon, sharqda Samangan, shimolda Balx va Juzjon, gʻarbda Faryob bilan chegaradosh. Viloyat 7 tumanga boʻlingan va 896 qishloqdan iborat. Uning 632 mingga yaqin aholisi [1] boʻlib, u koʻp millatli va asosan qabila jamiyatidir. Viloyat 1988 yilda shimoliy afgʻon siyosatchisi Sayid Nasim Mihanparast koʻmagida tashkil etilgan. [2] Sar-e Pol shahri viloyat markazi sifatida xizmat qiladi.
2021-yilda Tolibon 2021-yilgi hujum paytida viloyat ustidan nazoratni qo'lga kiritdi.
Tarixi
16-asr boshlari va 18-asr oʻrtalari oraligʻida hudud Buxoro xonligi tomonidan boshqarilgan. U Ahmadshoh Durroniyga Buxorolik Murod begim tomonidan 1750-yilda shartnoma imzolangandan keyin berilgan va Durroniylar saltanati tarkibiga kiradi. Unda Durroniylar, keyin esa Barakzaylar sulolasi hukmronlik qilgan. Bu hudud 19-20-asrlarda olib borilgan uchta ingliz-afgʻon urushi davrida inglizlar tomonidan tegmagan. 1980-yillar Sovet-Afgʻon urushigacha taxminan yuz yil davomida tinch bo'lib qoldi.
Yaqin tarixi
Afgʻonistondagi fuqarolar urushi davrida bu hudud Abdul Rashid Do'stumga sodiq kuchlar tomonidan nazorat qilingan. U 1998 yilda Tolibon tomonidan bosib olingan. Aminulla Amin, Tolibonning qo'lga olingan birinchi yuqori martabali a'zosi, viloyatning sobiq gubernatori edi. [3]
Taxminan 2005-yildan beri Mozori Sharifda joylashgan va Sari Pol, jumladan, toʻrt viloyat uchun masʻul boʻlgan Shvetsiya boshchiligidagi Viloyatni qayta qurish guruhi (PRT) viloyatda idora va bir qancha qoʻshinlar tashkil qildi. Afgʻoniston Milliy Xavfsizlik Kuchlari (ANFS) so'nggi o'n yillikda kengayishni boshladi va xavfsizlikni asta-sekin Xalqaro Xavfsizlik Kuchlaridan (ISAF) o'z zimmasiga oldi. Afg'oniston-Turkmaniston chegarasini Afg'oniston Chegara Politsiyasi (ABP) qo'llab-quvvatlaydi, qolgan viloyatlarda qonun va tartibni NATO tomonidan oʻqitilgan Afgʻoniston Milliy Politsiyasi (ANP) ta'minlaydi.
2009-yilda viloyat politsiyasi boshlig‘i qurol-yarog‘lar viloyatning tinch tumanlari deb atalgan Sangcharak, Go‘sfandi va So‘zama-qal’a hududlari va uchta tumandan yig‘ilganini aytdi. Jangarilarga qarshi amaliyotlar chog‘ida politsiya boshlig‘i so‘nggi amaliyotlar chog‘ida taniqli Tolibon qo‘mondoni Mulla Nodir va yana 11 kishini hibsga olganini aytdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, amaliyotlar chog‘ida odamlardan bir necha kilogramm gashish va afyun ham musodara qilingan. [4]
Sarupul viloyatida sayohatchilar uchun eng katta xavf yo'l banditlari va o'g'rilari, buzuq militsionerlar va politsiyachilar va yo'llardagi xavf bo'lib qolmoqda. Tolibonning viloyat bo'ylab kichik kadrlari bor, lekin qo'shni viloyatlarda kattaroq yordam tarmoqlariga tayanadi.
Sog'liqni saqlash
Toza ichimlik suviga ega xonadonlar ulushi 2005-yildagi 8 foizdan 2011-yilda 15 foizgacha oshdi [5] Malakali tug‘ruqxona xodimlari ishtirok etgan tug‘ilish ulushi 2005-yildagi 0% dan 2011-yilda 20% gacha ko‘tarildi [5]
Ta'limi
Umumiy savodxonlik darajasi (6+ yosh) 2005-yildagi 12 foizdan 2011-yilda 23 foizga oshdi [5] Umumiy sof qabul darajasi (6–13 yosh) 2005-yildagi 22 foizdan 2011-yilda 46 foizgacha oshdi [5]
Geografiyasi
Sarupul tog'li viloyat, ayniqsa janubiy qismida. U 16,360 km maydonni egallaydi. Viloyat hududining toʻrtdan uch qismi (75%) togʻli yoki yarim togʻli, yettidan bir qismi (14%) esa tekisliklardan iborat. Viloyat 7 ta tumanga boʻlingan boʻlib, 896 ta qishloqdan iborat.
Demografiyasi
2021-yil holatiga ko'ra, viloyatning umumiy aholisi 632 000 ga yaqin. [1]
Iqtisodiyoti
Konchilik va qishloq xoʻjaligi viloyatning asosiy tarmoqlari hisoblanadi. Afgʻoniston hukumati Xitoy milliy neft korporatsiyasi (CNPC) bilan Amudaryo havzasida neft bloklarini oʻzlashtirish bo'yicha shartnoma imzoladi, bu loyiha yigirma yil ichida milliardlab dollar daromad keltirishi kutilmoqda; bitim shimoliy Sar-e Pol va Faryob viloyatlarida burgʻulash va neftni qayta ishlash zavodini o'z ichiga oladi va Afgʻoniston hukumati tomonidan bir necha o'n yilliklar davomida tuzilgan birinchi xalqaro neft qazib olish kelishuvidir. [6] Afg‘oniston neftini qazib olish 2012-yil oktabr oyida boshlangan bo‘lib, 2013-yilda bu ko‘rsatkich yiliga 1 million barobargacha oshishi kutilmoqda
- ↑ 1,0 1,1 „Estimated Population of Afghanistan 2021-22“. National Statistic and Information Authority (NSIA) (2021-yil aprel). 2021-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 21-iyun.
Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "nsia" defined multiple times with different content - ↑ Neamatollah Nojumi. The rise of the Taliban in Afghanistan: mass mobilization, civil war, and the future of the region. Palgrave Macmillan, 2002 — 80– bet. ISBN 978-0-312-29584-4. 2011-yil 30-martda qaraldi.
- ↑ „Pakistan holds senior Taleban official“. BBC News (2001-yil 20-dekabr). Qaraldi: 2008-yil 20-fevral.
- ↑ Zabeehullah Ihsas, "Armed groups a challenge in Sar-i-Pul", Pajhwok Afghan News, March 28, 2010
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Archive, Civil Military Fusion Centre, „Archived copy“. 2014-yil 31-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 30-may.
"Archived copy". Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "cimicweb.org" defined multiple times with different content - ↑ Harooni, Mirwais. „REFILE-Afghanistan signs major oil deal with China's CNPC“. Reuters (2011-yil 28-dekabr). Qaraldi: 2012-yil 1-yanvar.