Uxan virusologiya instituti: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrirKeyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Tahrir izohi yoʻq
Tahrir izohi yoʻq
Qator 5: Qator 5:
[[2015-yil]]da [[Lion]]dan kelgan fransuz injenerlari bilan hamkorlikda 300 mln yuan (44 mln AQSh dollari)lik bioxavfsizlik Milliy laboratoriyasi loyihasi bitirildi va Xitoydagi birinchi 4-bioxavfsizlik darajasidagi laboratoriyaga aylandi<ref>{{cite web |title=China Inaugurates the First Biocontainment Level 4 Laboratory in Wuhan |date=2015-02-03 |publisher=Wuhan Institute of Virology, Chinese Academy of Sciences |url=http://english.whiov.cas.cn/News/Events/201502/t20150203_135923.html |accessdate=2016-04-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303215545/http://english.whiov.cas.cn/News/Events/201502/t20150203_135923.html |archivedate=2016-03-03 |deadlink=no }}</ref>.
[[2015-yil]]da [[Lion]]dan kelgan fransuz injenerlari bilan hamkorlikda 300 mln yuan (44 mln AQSh dollari)lik bioxavfsizlik Milliy laboratoriyasi loyihasi bitirildi va Xitoydagi birinchi 4-bioxavfsizlik darajasidagi laboratoriyaga aylandi<ref>{{cite web |title=China Inaugurates the First Biocontainment Level 4 Laboratory in Wuhan |date=2015-02-03 |publisher=Wuhan Institute of Virology, Chinese Academy of Sciences |url=http://english.whiov.cas.cn/News/Events/201502/t20150203_135923.html |accessdate=2016-04-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303215545/http://english.whiov.cas.cn/News/Events/201502/t20150203_135923.html |archivedate=2016-03-03 |deadlink=no }}</ref>.


== 2019–2020-yillarda COVID-19 pandemiyasi ==

2018-yil yanvar oyida AQSHning Pekindagi elchixonasi o‘z xodimlarini, diplomatlarini Uxan virusologiya institutiga ekskursiyaga yubordi. Vashingtonga ekskursiya natijalariga ko‘ra, institutda xavfsizlik masalalari bo‘yicha ikkita diplomatik jo‘natma yuborildi<ref name=interfax>[https://www.interfax.ru/world/704148 Дипломаты из США предупреждали о проблемах с безопасностью в лаборатории в Ухане] 14 апреля 2020 </ref>. Bu jo‘natmalardan biri „Washington Post“ gazetasi qo‘liga yetib keldi<ref name=interfax/>. 2020-yil 16-aprelgacha pandemiyaning tarqalishiga Xitoy aybdor, degan tahmin ushbu hujjatga asoslangan<ref name="bbc_27_05_2021">[https://www.bbc.com/news/world-us-canada-57260009 Covid: Biden orders intelligence report on virus origin]</ref>. O‘sha kuni „Fox News“ nashri koronavirusning tabiiy shakli bilan kasallangan laborantlardan birini tasvirlab berdi<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.foxnews.com/politics/coronavirus-wuhan-lab-china-compete-us-sources|title=Sources believe coronavirus originated in Wuhan lab as part of China's efforts to compete with US|author=Bret Baier|date=2020-04-15|publisher=Fox News|lang=en|accessdate=2020-04-16}}</ref>.

2019-yil dekabr oyida Uxan sog‘liqni saqlash idoralari koronavirus bilan bog‘liq pnevmoniya holatlari haqida xabar berishdi. Institut koronaviruslar kolleksiyasini sinovdan oʻtkazdi va yangi virusning tadqiqotchilari Xitoy janubi-g‘arbiy qismidagi koʻrshapalakdan olingan namunaga 96 foiz o‘xshashligini aniqladi<ref>{{статья|ссылка=https://www.scientificamerican.com/article/how-chinas-bat-woman-hunted-down-viruses-from-sars-to-the-new-coronavirus1|издание=[[Scientific American]]|заглавие=How China's "Bat Woman" Hunted Down Viruses from SARS to the New Coronavirus|ref=Qiu|язык=en|тип=magazine|автор=Qiu, Jane|число=11|месяц=3|год=2020|издательство=[[Springer Nature]]}}</ref>.

Virus butun dunyoga tarqalganda, institut o‘z tadqiqotlarini davom ettirdi. 2020-yil fevral oyida „New York Times“ xabar berishicha, institutda Shi Zhengli boshchiligidagi guruh birinchi bo‘lib koronavirusning (2019-nCoV) genetik ketma-ketligini aniqlagan, tahlil qilgan va nomlagan. Shuningdek, uni maʼlumot olish uchun dunyoning turli burchaklaridan kelgan olimlar uchun ochiq maʼlumotlar bazalariga yukladi<ref>{{статья |ссылка=https://www.sciencemag.org/news/2020/01/mining-coronavirus-genomes-clues-outbreak-s-origins |заглавие=Mining coronavirus genomes for clues to the outbreak's origins |издание=[[Science|Science]] |accessdate=2020-02-04 |цитата=The viral sequences, most researchers say, also knock down the idea the pathogen came from a virology institute in Wuhan. |язык=en |тип=magazine |автор=Jon Cohen |число=1 |месяц=2 |год=2020}}</ref> va „Nature“ jurnalida maqolalar nashr etilgan<ref>{{статья |заглавие=A pneumonia outbreak associated with a new coronavirus of probable bat origin |издание=[[Nature|Nature]] |страницы=270—273 |том=579 |номер=7798 |doi=10.1038/s41586-020-2012-7 |pmid=32015507 |язык=en |тип=journal |автор=[[Ши Чжэнли]]; Team of 29 researchers at the WIV |число=3 |месяц=2 |год=2020}}</ref>. 2020 yil fevral oyida institut Gilead Sciences kompaniyasiga tegishli boʻlgan remdesivir eksperimental preparatini qoʻllash uchun Xitoyda patent olish uchun ariza berdi, bu institut virusni [[in vitro]]<ref>{{статья |заглавие=Remdesivir and chloroquine effectively inhibit the recently emerged novel coronavirus (2019-nCoV) in vitro |издание=[[Nature|Nature]] |том=30 |номер=3 |страницы=269—271 |doi=10.1038/s41422-020-0282-0 |pmid=32020029 |pmc=7054408 |язык=en |тип=journal |автор=[[Ши Чжэнли]]; Team of 10 researchers at the WIV |число=4 |месяц=2 |год=2020}}</ref> virusini ham yoʻq qilgan deb hisoblaydi, bu ham xalqaro intellektual mulk huquqlari bilan bogʻliq xavotirlarni keltirib chiqardi<ref>{{Cite web|url= https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-02-05/china-is-trying-to-patent-gilead-s-experimental-coronavirus-drug|title=China Wants to Patent Gilead's Experimental Coronavirus Drug|website=[[Bloomberg News]] |access-date=2020-02-05}}</ref>.
Institut oʻz bayonotida „agar tegishli xorijiy kompaniyalar Xitoyda epidemiyaning oldini olish va nazorat qilishda oʻz hissasini qoʻshmoqchi boʻlsa“, Xitoyda yangi patent huquqlaridan foydalanmasligini eʼlon qildi<ref>{{cite web
|url=https://www.nytimes.com/2020/02/06/health/coronavirus-treatments.html
|title= China Begins Testing an Antiviral Drug in Coronavirus Patients
|author=
|website=The New-York Times
|accessdate=2020 Feb 06}}</ref>. Institut biologik qurollarni tadqiq qilish natijasida 2019–2020-yillardagi koronavirus pandemiyasining manbai ekanligi haqida dalillar mavjud<ref name="Guar">{{cite web
|url=https://www.theguardian.com/world/2020/jan/31/bat-soup-dodgy-cures-and-diseasology-the-spread-of-coronavirus-bunkum
|title= Bat soup, dodgy cures and 'diseasology': the spread of coronavirus misinformation
|author=
|website=The Guardian
|accessdate=2020 Jan 31}}</ref>. Ba’zi amerikalik ekspertlar bu konsepsiyani rad etishdi: ularning fikricha, institut biologik qurollarni tadqiq qilish uchun mos emas, ko‘pchilik davlatlar biologik quroldan voz kechishgan va virus genetik jihatdan o‘zgartirilgani haqida hech qanday dalil yo‘q<ref name="Washington">{{cite web
|url=https://www.washingtonpost.com/world/2020/01/29/experts-debunk-fringe-theory-linking-chinas-coronavirus-weapons-research/
|title= Experts debunk fringe theory linking China’s coronavirus to weapons research
|author=Adam Taylor
|website=[[The Washington Post]]
|accessdate=January 29, 2020}}</ref><ref name="Guar" />. 2020-yil fevral oyida virus boʻyicha mutaxassis Trevor Bedford shunday dedi: „Bizda [virusdagi] mutatsiyalar tabiiy evolyutsiyaga to‘liq mos kelishini isbotlovchi dalillar mavjud“<ref>{{cite web
|url=https://www.ft.com/content/a6392ee6-4ec6-11ea-95a0-43d18ec715f5
|title= Coronavirus was not genetically engineered in a Wuhan lab, says expert
|author=
|website=[[Financial Times]]
|accessdate=February 14, 2020}}</ref>.

2020-yil yanvar va fevral oylarida institut tasodifiy sizib chiqish oqibatida kasallikning manbai bo‘lganlikda ayblandi, lekin buni hamma ochiqchasiga rad etdi<ref>{{cite web
|url=https://www.bbc.com/zhongwen/simp/chinese-news-51388024
|title= 武汉肺炎：卷入疫情和假新闻风暴眼中的“武汉病毒研究所”
|author=
|website=BBC News
|accessdate=2020年2月5日}}</ref><ref>{{cite web
|url=https://www.caixinglobal.com/2020-02-07/wuhan-virology-lab-deputy-director-again-slams-coronavirus-conspiracies-101512828.html
|title= Wuhan Virology Lab Deputy Director Again Slams Coronavirus Conspiracies
|author= Yang Rui, Feng Yuding, Zhao Jinzhao, Matthew Walsh
|website= Caixin
|accessdate=Feb 07, 2020}}</ref>. Qo'shma Shtatlar JSSTning XXR bilan aloqalarini tergov qilish bilan birgalikda bu yo'nalishda tergov boshladi, institut bilan ishlayotgan bir amerikalik olim hibsga olindi<ref>{{Cite news|accessdate=2020-04-16|date=2020-04-07|website=Reuters|title=False headline claim: Harvard Professor arrested for creating and selling the new coronavirus to China|url=https://www.reuters.com/article/uk-factcheck-harvard-doctor-arrested-cor-idUSKBN21P292}}</ref>.

2021-yil 26-mayda AQSH Prezidenti Jo Bayden maxsus xizmatlarga Uxandagi institut laboratoriyasidan Covid-19 virusining tarqalishini tekshirishni buyurdi<ref>{{cite web
|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-57260009
|title= Covid: Biden orders investigation into virus origin as lab leak theory debated
|author=
|website= BBC
|accessdate=}}</ref>.

Britaniyalik professor Angus Dalglish va norvegiyalik virusolog Birger Sorensen koronavirusning sun’iy kelib chiqishi to‘g‘risida dalilga ega ekanini ma’lum qildi. Mutaxassislarning fikriga ko‘ra, xitoylik olimlar Uxan laboratoriyasida koronavirusni ishlab chiqqan. So‘ngra virusning tabiiy kelib chiqishiga ishora qiladigan tarzda „izlarini yopishga“ harakat qilgan<ref>{{cite web
|url=https://bugun.uz/2021/05/30/mutahassislar-koronavirusning-kelib-chiqishiga-oid-dalillarni-taqdim-etdi
|title= Мутахассислар коронавируснинг келиб чиқишига оид «далиллар»ни тақдим этди
|author=
|website= Bugun.uz
|accessdate=2021 йил 30 май}}</ref>.

Koronavirusning sun’iy ishlab chiqilgani haqida yangi «dalil» topildiyu Uxan laboratoriyasida ishlagan virusologlardan birining rafiqasi 2019 yil dekabr oyida koronavirusdan — u pandemiya deb e’lon qilinishidan oldin vafot etgan. Ushbu ma’lumot xastalikning kelib chiqishini tekshirgan AQSH Davlat departamentining sobiq xodimi Devid Asher tomonidan ochiqlangan. Shuningdek, u Xitoy hukumati koronavirus odamlar uchun yuqumli ekanini deyarli bir oy yashirganini, bu epidemiya tarqalishiga hissa qo‘shganini taʼkidlagan<ref>{{cite web
|url=https://bugun.uz/2021/05/30/koronavirusning-sunij-ishlab-chiqilgani-haqida-yangi-dalil-topildi
|title=Коронавируснинг сунъий ишлаб чиқилгани ҳақида янги «далил» топилди
|author=
|website= Bugun.uz
|accessdate=2021 йил 30 май}}</ref>.

Uxan virusologiya instituti koronavirusni hech qachon sintez qilmagani, sun’iy ravishda ishlab chiqarmagani va virusning tarqalishiga yo‘l qo‘ymaganini ma’lum qildi. Uxan shahrida 2019 yil dekabr oyi oxirida koronavirus tarqalgandan beri ommaviy axborot vositalarida koronavirus Uxan virusologiya instituti laboratoriyasidan sizib chiqqani haqida ma’lumotlar tarqalgan. JSST 2021 yilning mart oyida virusning sun’iy kelib chiqishi mumkinligi haqidagi mish-mishlar bilan bog‘liq bo‘lgan Uxanning maxfiy „BSL-4“ laboratoriyasiga tashif buyurgan. Uxan virusologiya instituti 2019 yil 31 dekabrga qadar COVID-19’ni o‘rganmagan yoki ushbu virus haqida ma’lumotga ega bo‘lmagan. Hech qachon koronavirusni sintezlamagan, yaratmagan va uni tarqatmagan. Uchinchidan, institutning biron bir xodimi yoki talabasi shu paytgacha koronavirus bilan kasallanmagan. Mutaxassisning fikriga ko'ra, virusning sun’iy kelib chiqishi yoki uning laboratoriyadan tarqalishini tasdiqlovchi dalillar yo‘q<ref>{{cite web
|url=https://bugun.uz/2021/07/22/uxan-virusologiya-instituti-koronavirusning-kelib-chiqishi-boyicha-malumot-berdi
|title=Ухан вирусология институти коронавируснинг келиб чиқиши бўйича маълумот берди
|author=
|website= Bugun.uz
|accessdate=2021 йил 7 июль}}</ref>.

Fransiya razvedkasi 2017 yilda amerikalik hamkasblarini Xitoyning Uxan virusologiya institutidan kelib chiqishi mumkin bo‘lgan xavf haqida ogohlantirgani ma’lum bo‘ldi. Ma’lum qilinishicha, bu koronavirusning laboratoriyadan kelib chiqishining yana bir tasdig‘i bo‘lishi mumkin. AQSH Davlat departamenti ogohlantirilgan xavf Uxan laboratoriyasidagi bioxavfsizlik muammolari bilan bog‘liqligini aytgan<ref>{{cite web
|url=https://bugun.uz/2021/07/30/aqshda-uxan-laboratoriyasiga-oid-yangi-malumotlar-berildi
|title=АҚШда Ухан лабораториясига оид янги маълумотлар берилди
|author=
|website= Bugun.uz
|accessdate=2021 йил 30 июль}}</ref>.
==Manbalar==
==Manbalar==
{{Manbalar}}
{{Manbalar}}

2-Avgust 2021, 12:00 dagi koʻrinishi

Uxan virusologiya instituti (xitoycha: 中国科学院武汉病毒研究所, inglizcha: Wuhan Institute of Virology, WIV) — Xitoy fanlar akademiyasi (XFA) boshqaruvidagi virusologiya institutidir. Xitoyning Xubey provinsiyasidagi Uxan shahrining Szyansya tumanida joylashgan. Bu yerda 2005-yil Xitoy xalq respublikasidagi 4-bioxavfsizlik darajasiga (BSL-4) ega boʻlgan ilk laboratoriya ochilgan.

Tarixi

Institutga 1956-yil Xitoy fanlar akademiyasining Uxan mikrobiologiya laboratoriyasi sifatida asos solingan. 1961-yil u Janubiy Xitoy mikrobiologiya instituti, 1962-yil esa Uxan mikrobiologiya instituti deb nomlangan. 1970-yil institutni Xubey fan va texnika komissiyasi boshqargan paytda Xubey provinsiyasi mikrobiologiya instituti deb nomlangan. 1978-yil iyunda u Xitoy fanlar akademiyasi boshqaruviga qaytarilgach, Uxan virusologiya instituti deb nomlangan[1]. 2015-yilda Liondan kelgan fransuz injenerlari bilan hamkorlikda 300 mln yuan (44 mln AQSh dollari)lik bioxavfsizlik Milliy laboratoriyasi loyihasi bitirildi va Xitoydagi birinchi 4-bioxavfsizlik darajasidagi laboratoriyaga aylandi[2].

2019–2020-yillarda COVID-19 pandemiyasi

2018-yil yanvar oyida AQSHning Pekindagi elchixonasi o‘z xodimlarini, diplomatlarini Uxan virusologiya institutiga ekskursiyaga yubordi. Vashingtonga ekskursiya natijalariga ko‘ra, institutda xavfsizlik masalalari bo‘yicha ikkita diplomatik jo‘natma yuborildi[3]. Bu jo‘natmalardan biri „Washington Post“ gazetasi qo‘liga yetib keldi[3]. 2020-yil 16-aprelgacha pandemiyaning tarqalishiga Xitoy aybdor, degan tahmin ushbu hujjatga asoslangan[4]. O‘sha kuni „Fox News“ nashri koronavirusning tabiiy shakli bilan kasallangan laborantlardan birini tasvirlab berdi[5].

2019-yil dekabr oyida Uxan sog‘liqni saqlash idoralari koronavirus bilan bog‘liq pnevmoniya holatlari haqida xabar berishdi. Institut koronaviruslar kolleksiyasini sinovdan oʻtkazdi va yangi virusning tadqiqotchilari Xitoy janubi-g‘arbiy qismidagi koʻrshapalakdan olingan namunaga 96 foiz o‘xshashligini aniqladi[6].

Virus butun dunyoga tarqalganda, institut o‘z tadqiqotlarini davom ettirdi. 2020-yil fevral oyida „New York Times“ xabar berishicha, institutda Shi Zhengli boshchiligidagi guruh birinchi bo‘lib koronavirusning (2019-nCoV) genetik ketma-ketligini aniqlagan, tahlil qilgan va nomlagan. Shuningdek, uni maʼlumot olish uchun dunyoning turli burchaklaridan kelgan olimlar uchun ochiq maʼlumotlar bazalariga yukladi[7] va „Nature“ jurnalida maqolalar nashr etilgan[8]. 2020 yil fevral oyida institut Gilead Sciences kompaniyasiga tegishli boʻlgan remdesivir eksperimental preparatini qoʻllash uchun Xitoyda patent olish uchun ariza berdi, bu institut virusni in vitro[9] virusini ham yoʻq qilgan deb hisoblaydi, bu ham xalqaro intellektual mulk huquqlari bilan bogʻliq xavotirlarni keltirib chiqardi[10]. Institut oʻz bayonotida „agar tegishli xorijiy kompaniyalar Xitoyda epidemiyaning oldini olish va nazorat qilishda oʻz hissasini qoʻshmoqchi boʻlsa“, Xitoyda yangi patent huquqlaridan foydalanmasligini eʼlon qildi[11]. Institut biologik qurollarni tadqiq qilish natijasida 2019–2020-yillardagi koronavirus pandemiyasining manbai ekanligi haqida dalillar mavjud[12]. Ba’zi amerikalik ekspertlar bu konsepsiyani rad etishdi: ularning fikricha, institut biologik qurollarni tadqiq qilish uchun mos emas, ko‘pchilik davlatlar biologik quroldan voz kechishgan va virus genetik jihatdan o‘zgartirilgani haqida hech qanday dalil yo‘q[13][12]. 2020-yil fevral oyida virus boʻyicha mutaxassis Trevor Bedford shunday dedi: „Bizda [virusdagi] mutatsiyalar tabiiy evolyutsiyaga to‘liq mos kelishini isbotlovchi dalillar mavjud“[14].

2020-yil yanvar va fevral oylarida institut tasodifiy sizib chiqish oqibatida kasallikning manbai bo‘lganlikda ayblandi, lekin buni hamma ochiqchasiga rad etdi[15][16]. Qo'shma Shtatlar JSSTning XXR bilan aloqalarini tergov qilish bilan birgalikda bu yo'nalishda tergov boshladi, institut bilan ishlayotgan bir amerikalik olim hibsga olindi[17].

2021-yil 26-mayda AQSH Prezidenti Jo Bayden maxsus xizmatlarga Uxandagi institut laboratoriyasidan Covid-19 virusining tarqalishini tekshirishni buyurdi[18].

Britaniyalik professor Angus Dalglish va norvegiyalik virusolog Birger Sorensen koronavirusning sun’iy kelib chiqishi to‘g‘risida dalilga ega ekanini ma’lum qildi. Mutaxassislarning fikriga ko‘ra, xitoylik olimlar Uxan laboratoriyasida koronavirusni ishlab chiqqan. So‘ngra virusning tabiiy kelib chiqishiga ishora qiladigan tarzda „izlarini yopishga“ harakat qilgan[19].

Koronavirusning sun’iy ishlab chiqilgani haqida yangi «dalil» topildiyu Uxan laboratoriyasida ishlagan virusologlardan birining rafiqasi 2019 yil dekabr oyida koronavirusdan — u pandemiya deb e’lon qilinishidan oldin vafot etgan. Ushbu ma’lumot xastalikning kelib chiqishini tekshirgan AQSH Davlat departamentining sobiq xodimi Devid Asher tomonidan ochiqlangan. Shuningdek, u Xitoy hukumati koronavirus odamlar uchun yuqumli ekanini deyarli bir oy yashirganini, bu epidemiya tarqalishiga hissa qo‘shganini taʼkidlagan[20].

Uxan virusologiya instituti koronavirusni hech qachon sintez qilmagani, sun’iy ravishda ishlab chiqarmagani va virusning tarqalishiga yo‘l qo‘ymaganini ma’lum qildi. Uxan shahrida 2019 yil dekabr oyi oxirida koronavirus tarqalgandan beri ommaviy axborot vositalarida koronavirus Uxan virusologiya instituti laboratoriyasidan sizib chiqqani haqida ma’lumotlar tarqalgan. JSST 2021 yilning mart oyida virusning sun’iy kelib chiqishi mumkinligi haqidagi mish-mishlar bilan bog‘liq bo‘lgan Uxanning maxfiy „BSL-4“ laboratoriyasiga tashif buyurgan. Uxan virusologiya instituti 2019 yil 31 dekabrga qadar COVID-19’ni o‘rganmagan yoki ushbu virus haqida ma’lumotga ega bo‘lmagan. Hech qachon koronavirusni sintezlamagan, yaratmagan va uni tarqatmagan. Uchinchidan, institutning biron bir xodimi yoki talabasi shu paytgacha koronavirus bilan kasallanmagan. Mutaxassisning fikriga ko'ra, virusning sun’iy kelib chiqishi yoki uning laboratoriyadan tarqalishini tasdiqlovchi dalillar yo‘q[21].

Fransiya razvedkasi 2017 yilda amerikalik hamkasblarini Xitoyning Uxan virusologiya institutidan kelib chiqishi mumkin bo‘lgan xavf haqida ogohlantirgani ma’lum bo‘ldi. Ma’lum qilinishicha, bu koronavirusning laboratoriyadan kelib chiqishining yana bir tasdig‘i bo‘lishi mumkin. AQSH Davlat departamenti ogohlantirilgan xavf Uxan laboratoriyasidagi bioxavfsizlik muammolari bilan bog‘liqligini aytgan[22].

Manbalar

  1. ↑ „History“. Wuhan Institute of Virology, CAS. 2019-yil 29-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-yanvar.
  2. ↑ „China Inaugurates the First Biocontainment Level 4 Laboratory in Wuhan“. Wuhan Institute of Virology, Chinese Academy of Sciences (2015-yil 3-fevral). 2016-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 9-aprel.
  3. ↑ 3,0 3,1 Дипломаты из США предупреждали о проблемах с безопасностью в лаборатории в Ухане 14 апреля 2020
  4. ↑ Covid: Biden orders intelligence report on virus origin
  5. ↑ Bret Baier. „Sources believe coronavirus originated in Wuhan lab as part of China's efforts to compete with US“ (en). Fox News (2020-yil 15-aprel). Qaraldi: 2020-yil 16-aprel.
  6. ↑ Qiu, Jane. How China's "Bat Woman" Hunted Down Viruses from SARS to the New Coronavirus(ingl.) // Scientific American : magazine. — Springer Nature, 2020. — 11 March.
  7. ↑ Jon Cohen. Mining coronavirus genomes for clues to the outbreak's origins(ingl.) // Science : magazine. — 2020. — 1 February.
  8. ↑ Ши Чжэнли; Team of 29 researchers at the WIV. A pneumonia outbreak associated with a new coronavirus of probable bat origin(ingl.) // Nature : journal. — 2020. — 3 February (Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр). — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1038/s41586-020-2012-7. — PMID 32015507.
  9. ↑ Ши Чжэнли; Team of 10 researchers at the WIV. Remdesivir and chloroquine effectively inhibit the recently emerged novel coronavirus (2019-nCoV) in vitro(ingl.) // Nature : journal. — 2020. — 4 February (Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр). — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1038/s41422-020-0282-0. — PMID 32020029. — Andoza:PMC.
  10. ↑ „China Wants to Patent Gilead's Experimental Coronavirus Drug“. Bloomberg News. Qaraldi: 2020-yil 5-fevral.
  11. ↑ „China Begins Testing an Antiviral Drug in Coronavirus Patients“. The New-York Times. Qaraldi: 2020 feb 06.
  12. ↑ 12,0 12,1 „Bat soup, dodgy cures and 'diseasology': the spread of coronavirus misinformation“. The Guardian. Qaraldi: 2020 jan 31.
  13. ↑ Adam Taylor. „Experts debunk fringe theory linking China’s coronavirus to weapons research“. The Washington Post. Qaraldi: 2020-yil 29-yanvar.
  14. ↑ „Coronavirus was not genetically engineered in a Wuhan lab, says expert“. Financial Times. Qaraldi: 2020-yil 14-fevral.
  15. ↑ „武汉肺炎：卷入疫情和假新闻风暴眼中的“武汉病毒研究所”“. BBC News. Qaraldi: 2020年2月5日.
  16. ↑ Yang Rui, Feng Yuding, Zhao Jinzhao, Matthew Walsh. „Wuhan Virology Lab Deputy Director Again Slams Coronavirus Conspiracies“. Caixin. Qaraldi: 2020-yil 7-fevral.
  17. ↑ „False headline claim: Harvard Professor arrested for creating and selling the new coronavirus to China“. Reuters (2020-yil 7-aprel). Qaraldi: 2020-yil 16-aprel.
  18. ↑ „Covid: Biden orders investigation into virus origin as lab leak theory debated“. BBC.
  19. ↑ „Мутахассислар коронавируснинг келиб чиқишига оид «далиллар»ни тақдим этди“. Bugun.uz. Qaraldi: 2021 йил 30 май.
  20. ↑ „Коронавируснинг сунъий ишлаб чиқилгани ҳақида янги «далил» топилди“. Bugun.uz. Qaraldi: 2021 йил 30 май.
  21. ↑ „Ухан вирусология институти коронавируснинг келиб чиқиши бўйича маълумот берди“. Bugun.uz. Qaraldi: 2021 йил 7 июль.
  22. ↑ „АҚШда Ухан лабораториясига оид янги маълумотлар берилди“. Bugun.uz. Qaraldi: 2021 йил 30 июль. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Uxan_virusologiya_instituti&oldid=2208714" dan olindi