Yangi Zelandiya — Ispaniya munosabatlari
Yangi Zelandiya — Ispaniya munosabatlari Yangi Zelandiya va Ispaniya oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlarga ishora qiladi. Ikkala davlat ham Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti va Birlashgan Millatlar Tashkilotiga aʼzo.
Ikki mamlakat antipodlardir va ularning poytaxtlari Madrid va Vellington dunyoning bir-biridan deyarli qarama-qarshi tomonida joylashgan[1].
Tarixiy munosabatlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ispaniyalik dengizchilar va Yangi Zelandiya aholisi oʻrtasidagi birinchi aloqa XVII asrda ispan galleonlari Tinch okeanida, asosan, hozirgi Manila, Filippin va Akapulko, Yangi Ispaniya oʻrtasida suzib yurganida sodir boʻlgan boʻlishi mumkin[2]. Darhaqiqat, ingliz tarixchilari Aleksandr Dalrimpl va Jeyms Berni Terra Australisni topish uchun ekspeditsiyada ispan dengizchisi Xuan Fernandes Yangi Zelandiyani koʻrgan birinchi yevropalik boʻlish ehtimolini himoya qilishdi[3]. Keyinchalik avstraliyalik tadqiqotchi Robert Adrian Langdon Ispaniyaning San-Lesmes karaveli ekipaji Yangi Zelandiya sohilida halokatga uchraganini taʼkidladi[4]. Bu nazariyani fransuz tarixchisi Rojer Erve ham qoʻllab-quvvatlagan[5]. Yaqinda bu farazlarning barchasi oʻrganildi[6].
1936-yildan 1938-yilgacha Yangi Zelandiyadan koʻngillilar Ispaniya fuqarolar urushi paytida respublikachilar fraksiyasiga yordam berish uchun Ispaniyaga joʻnab ketishdi. Urushda oʻttizdan ortiq yangi zelandiyalik jang qilishi kerak edi va Ispaniyadagi janglarda kamida besh nafari halok boʻldi[7]. Yangi Zelandiya hukumati urush paytida rasman neytral boʻlgan, biroq mamlakatdan bir guruh hamshiralar Xalqaro brigadaga yordam berish uchun Ispaniyaga yuborildi[8].
Ikki tomonlama munosabatlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yangi Zelandiya va Ispaniya oʻrtasidagi diplomatik munosabatlar rasman 1969-yil 28-martda oʻrnatilgan[9]. Yangi Zelandiya 1992-yilda Madridda elchixonasini ochgan boʻlsa, Ispaniya 2006-yilda Vellingtonda rasman elchixonasini ochgan, ammo bino 2009-yilda sobiq Ispaniya qiroli Xuan Karlos va qirolicha Sofiyaning mamlakatga tashrifi chogʻida rasman ochilgan[9]. Ispaniya qiroli va qirolichasining Yangi Zelandiyaga ikkinchi tashrifi chog‘ida har ikki hukumat o‘rtasida ishchi taʼtil vizasi sxemasi, xalqaro munosabatlarda hamkorlikni kengaytirish va ikki davlat fuqarolariga mahalliy saylovlarda qatnashish huquqini berish to‘g‘risidagi bitimlar imzolandi[9]. 2001-yildan 2014-yilgacha Yangi Zelandiya ham, Ispaniya ham NATO boshchiligidagi Afgʻoniston urushiga qoʻshinlar kiritishga hissa qoʻshgan[9]. 2014-yilda ikkala davlat ham bir-birini qo‘llab-quvvatladi va Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashining 2015-2016-yillardagi doimiy bo‘lmagan o‘rinlarini qo‘lga kiritishda muvaffaqiyat qozondi.
Yuqori darajadagi tashriflar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yangi Zelandiyadan Ispaniyaga yuqori darajadagi tashriflar[9][10]:
- Bosh vazir Jim Bolger (1992)
- Bosh vazir Xelen Klark (2007)
- Tashqi ishlar vaziri Myurrey Makkalli (2014)
Ispaniyadan Yangi Zelandiyaga yuqori darajadagi tashriflar[9][11]:
- Qirol Xuan Karlos I (1988, 2009)
- Tashqi ishlar vaziri Xosep Pike (2008)
- Valiahd shahzoda Felipe VI (2009)
Savdo aloqalari
[tahrir | manbasini tahrirlash]2017-yilda Yangi Zelandiya va Ispaniya oʻrtasidagi umumiy savdo hajmi 372 million yevroni tashkil etdi[9]. Yangi Zelandiyaning Ispaniyaga eksporti quyidagilardan iborat: meva, muzlatilgan baliq va qoʻy goʻshti. Ispaniyaning Yangi Zelandiyaga eksporti quyidagilardan iborat: temir yoʻl, tramvay vagonlari, motorli transport vositalari va chakana savdo mashinalari[12]. 2015-yil oktyabr oyida Yevropa Ittifoqi (Ispaniyani oʻz ichiga oladi) va Yangi Zelandiya rahbarlari keng qamrovli erkin savdo shartnomasi boʻyicha muzokaralar jarayonini boshlashlarini eʼlon qilishdi[13].
Doimiy diplomatik vakolatxonalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Yangi Zelandiyaning Madridda elchixonasi bor[14].
- Ispaniyaning Vellingtonda elchixonasi bor[15].
-
Madriddagi Yangi Zelandiya elchixonasi joylashgan bino -
Vellingtondagi Ispaniya elchixonasi joylashgan bino
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „No, Australia no está en las antípodas de España“ (2016-yil 15-may).
- ↑ Teara: European discovery of New Zealand
- ↑ Esparza, Jose Javier. España Epica. Editorial Altera 2005, 2008. ISBN 9788496840393.
- ↑ Langdon, Robert. The Lost Caravel. Pacific Publications, 1975. ISBN 978-0-85807-021-9.
- ↑ „San Lesmes, el barco que cambiará la historia“ (Spanish) (2022-yil 11-fevral).
- ↑ Pontevedra. „Theory that New Zealand was discovered by Spain gains new traction“ (en) (2018-yil 4-aprel). Qaraldi: 2020-yil 17-iyun.
- ↑ Teara: New Zealanders in the Spanish Civil War[sayt ishlamaydi]
- ↑ NZ medical support[sayt ishlamaydi]
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 Ministerio de Asuntos Exteriores y de Cooperación de España: Nueva Zelanda (in Spanish)
- ↑ Beehive: Address to official luncheon with Spanish PM
- ↑ Viaje de Estado de Sus Majestades los Reyes a Nueva Zelanda (in Spanish)
- ↑ New Zealand Foreign Affairs and Trade: Spain
- ↑ European Commission: New Zealand
- ↑ Embassy of New Zealand in Madrid
- ↑ „Embassy of Spain in Wellington“. 2016-yil 1-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-noyabr.